CAPUT III.

De incipientibus a littera C.

Carbunculus qui Graece anthrax, et a nonnullis rubinus vocatur, lapis perluci- dissimus et rubicundissimus et solidus est, habens se ad alios lapides sicut habet aurum ad. caetera metalla. Hic plus omnium aliorum lapidum virtutes habere dicitur, sicut et superius diximus. Specialis tamen effectus ejus est venenum aereum et vaporosum fugare : et quando vere bonus est, lucet in tenebris sicut carbo, et talem vidi ego. Quando autem minus bonus est, et tamen verus, emicat in tenebris superfusa aqua clara et limpida in vase nigro mundo polito. Qui autem nullo modo lucet in tenebris, hic non habet nobilitatem perfectam. Secundum autem plurimum sui invenitur in Libya, et licet habeat plures differentias, ut ait Evax, qui dicit eum habere undecim species : tamen Aristoteles, ut Constantinus refert, dicit eum habere tres species, quas supra numeravimus, scili-

cet balagium, granatum, et rubinum : et quod multi mirantur, dicit in eis praecellere granatum, qui tamen minoris valoris apud gemmarios aestimatur.

Chalcedonius autem lapis est pallidus luscus aliquantulum obscurus : hic si perforatur, et cum virtute lapidis qui sineris dicitur, collo suspendatur, dicitur valere contra illusiones phantasticas ex melancholia exortas : facit etiam convincere causas, et virtutes corporis conservat, et hoc ultimum est expertum.

Calcaphanos lapis est nigri coloris, cujus virtus vocem clarificare dicitur et rauccdini mederi.

Ceraurum lapis esse fertur ciystallo similis infecto colore caeruleo, qui dicitur cadere aliquando de nube cum tonitruo, et invenitur in Germania et Hispania: sed Hispanus est candens ut ignis, provocat dulces somnos, ut dicunt, et ad praelia et causas vincendas et contra periculum tonitrui dicitur operari.

Gehdonius duas habet species. Unus est niger, alter rufus invenitur : trahuntur autem ambo de ventre hirundinis. Rufus autem involutus panno lineo vel corio vitulino et sub sinistra ascella gestatus, dicitur valere contra insaniam et antiquos languores et lunaticam passionem. Et Constantinus dicit eum valere contra epiiepsiam praedicto modo gestatum. Evax autem refert, quod facundum gratum et placentem reddit. Niger autem, ut Joseph dicit, contra nocivos humores et febres et iras operatur et minas. Et lotus aqua oculos sanat, ad finem etiam inceptum perducit negotium : et si involvatur foliis celidoniae herbae, dicitur offuscare visum. Sunt autem hi lapides parvi valde et tales jam vidimus per socios nostros de stomacho hirundinum extractos in mense Augusti : tunc enim abstracti magis valere dicuntur : ut frequenter autem semper duo simul in una hirundine inveniuntur.

Celontes lapis est purpurei coloris, et dicitur in corpore testudinis inveniri : quia quaedam sunt maximae testudines habentes domos, quae sunt sicut margaritae nitentes. Dicitur autem apud divinatorem, quod facit eum qui gestat evomere sub lingua : hanc autem virtutem non dicitur habere, nisi cum luna primo est accensa et crescens et monoides : et iterum cum est vigesima nona monoides in ultimo decrescens. Dicitur autem hic lapis ab igne non corrumpi.

Gegolites lapis est in colore et quantitate similis ossi olivae, de quo referunt quod est expertum, quod dissolutus in aqua et rasus et sic haustus, dissipat lapidem in renibus et vesica.

Gorallus lapis est duarum specierum, a mari, sicut superius diximus, extractus, et praecipue a mari quod est circa Massiliam. Una ejus species est rubea sicut ebur antiquum : alia vero alba figuratur ad modum ramusculorum plantarum : et quod expertum est quod valet contra quemlibet fluxum sanguinis. Dicitur etiam collo suspensus valere contra epiiepsiam, et contra operationes menstruorum, et contra tempestates, fulmina, et grandines. Et si pulverizetur et super herbas et arbores aspergatur cum aqua , fertur fructus multiplicare. Referunt etiam quod principia expedit et fines negotiorum.

CORNELEUS autem, quem quidam corncleum dicunt, lapis est coloris carnei, hoc est, rubei : abscinditur sicut lotura carnis. Hic apud Rhenum flumen invenitur frequentissime, et est valde rubeum habens fere colorem sicut minim, et quando potitur, multum micat. Expertum autem est, quod constringit sanguinem, et praecipue menstruorum et hae morroidarum : fertur etiam iras miti gare.

CiiRYSOPASSUS lapis ab India veniens et raro invenitur : propter quod et carus aestimatur. In colore etiam est quasi sit ex succo pyri coagulatus, habens auri guttas intrinsecas, propter quas et tale nomen accipit, et chrysos aurum sonat in Graeco, et multam similitudinem habet cum clirysolito.

Chrysolitus lapis est in colore habens tenuem viriditatem lucidam, in qua ad oculum solis micat sicut stella aurea, et non est rarus : dicitur autem venire de aethiopia , Expertum autem est quod spiritualia confortat : propter quod tritus asmaticis datur. Fertur etiam quod perforabis et setis asini in foramine repletus et brachio ligatus sinistro, fugat terrores et melancholicas passiones : et hoc dicitur in physicis ligaturis : et in auro etiam positus et gestatus, fugat phantasmata, ut dicunt : stultitiam etiam repellere, et sapientiam conferre perhibetur.

Crystallus lapis est qui aliquando fit vi frigoris, ut dicit Aristoteles, aliquando autem in terra, sicut saepe experti sumus in Germania, ubi multi inveniuntur.Uterque autem modus generationis facile ex superioribus erit manifestus. Hic frigidus oculo solis oppositus, ignem ejicit : sed si calidus sit, hoc perficere non potest : cujus rationem dedimus in libro de Causis proprietatum elementorum et planetarum. Dicitur etiam sitim restringere sub lingua positus , et expertum est quod tritus cum melle mixtus receptus a mulieribus, replet ubera lacte.

Chrysolitus gemma est coloris aurei, et in horis matutinis visu pulcherrimus est, in aliis autem horis dissimilis : ab igne autem corrumpitur et fugatur, et, ut quidam dicunt, inflammatur : et ideo timere ignem dicitur. Dicunt autem quidam, quod aliud est genus istius lapidis quod est lapidis ignobilis substantiae incorporatum : et hoc non est verum : sed hoc est marchasita aurea, quae medium

quodammodo est inter metalla et lapides, sicut nos in sequentibus ostendemus. Dicitur autem tertium genus istius lapidis esse colore medium inter caeruleum et rubeum. Universaliter autem dicitur hic lapis tritus scabiem curare et ulcera. In manu gestatus calorem febris mitigare habet.

Chrysopagion gemma est ab aethiopia

veniens : hic dicitur lucere in tenebris et evanescere a lumine superveniente, ita quod non retinet nisi colorem hebetem, obscuro et quasi sub tenui colore operti auri: et fit in ipso secundum diversitatem luminis et tenebrarum reciprocatio coloris non determinati, velut in quercu putrefacta et noctiluca. De omnibus autem his in libro de Anima dabimus rationem perfectam et veram.