APPENDIX I. 69

loris ; ideoque partem conversam, posse inter catholicos ad alia vota transire. 2. Constare tamen debere de infidelis coniugis renuentia, non ex sola praesumptione , sed per iudicialem eiusdem interpellationem, nisi interveniat Apostolica dispensatio.

Iam vero quoad primam dubii par tem: renuit, ut exponitur, vir infi- delis stare promissis de perpetua cum muliere cohabitatione, imo negat se huiusmodi emisisse promissa ac proinde se veruni iuxta morem re- gionis contraxisse cum ea matrimonium; negat igitur se illam habuisse, ei habere velle in uxorem. Quod, ut quisque videt, plus est quam simpliciter declarare « se cum ipsa cohabitare nolle » ; sufficeret autem haec declaratio : eo ergo magis sufficere dicendae sunt recensilae casus circumstantiae ad hoc ut liberum sit conversae mulieri aliud matrimo- nium inire. Neque obstat quod mulier remanere posset cum infideli coniuge absque perversionis periculo, si ipse admonitus de promissis cum ea cohabitare vellet: nam et admonitus iam supponitur, et renuere asseritur.

Animadvertendum tamen est haud satis esse extraiudicialem noti- tiam renuentiae viri infidelis ante mulieris conversionem, praesertim si nullo comprobetur authentico aut publico documento. Non enim luto in tam gravi negotio adhiberetur fides unius dimissae uxoris assertio- nibus. Oportet igitur iudicialiter virum interpellare, antequam facultas fiat mulieri novum ineundi matrimonium, nisi concurrant circumstantiae ab eodem Benedicto XIV indicatae, ob quas utendum sit Apostolica dispensatione, ut fusius dicetur ad dubium secundum.

Quo vero ad secundam partem dubii: disputant equidem inter se theologi et canonistae, quaestionemque se intactam relinquere declarat laudatus Pontifex in sua Constitutione Apostolici ministerii (super abusu libelli repudii conversorum a iudaismo ad fidem catholicam): an'sci- licet qui ex coniugibus in infidelitate perseverat, in poenam suae per- fidiae illigatus remaneat, vel ubi coniux conversus ad alias iam. transit nuptias, liber et infidelis censendus sit. Ast longe dispar est praesens casus et extra quaestionem; non enim hic agitur de libertate viri in infidelitate adhuc perseverantis, sed de eius libertate postquam catho- licam et ipse -amplexatus, est fidem, ac mulier aliud iam iniit matri- monium. Quo in casu quod favore fidei concessum est mulieri, fidei quoque favore concedendum est viro, ne alioquin ansa ei praebeant catholicam aversandi religionem, aliisque infidelibus coniugibus in in- fidelitate permanendi. Praecisa itaque quaestione de ligamine poenali, quae in praesentiarum locum non habet, res est ex communis iuris prin- cipiis deducenda. Principium autem iuris communis est: soluta a vinculo