SUMMARUM.

Refutat ea quae dixit Plato de principiis essendi, sex rationibus. Nota, Doctorem hic in text. 47. ex Philosopho colligere, ens esse univocum omni enti, de quo agit quasi prohlemalice 4. Met. q. 1. sed resolutive tenet esse univocum. 1, d.3. q. 3. num. 7. etq. 2. a num. 5. et d. 8. q. 3. a num. 11. et q. 21. de Anima, ubi plura dixi de hoc in commentario.

Omnino autem sapientia de manifestis causam inquirente; hoc quidem praetermisimus ; nihil enim de causa diximus, unde principium est transmutationis: horum vero substantiam dicere putantes; ipsorum alias quidem substantias esse dicimus. Quomodo vero illae substantiae supervacaneae, dicimus, nam et parlicipare sicut prius diximus, nihil est. Neque quod in scientiis videmus existere causam, propter quam intellectus omnis, et omnis natura facit. Nec hanc causam, quam modo dicimus esse unum principiorum ideae, speciesque tangunt. Sed ea facta est Mathematica praesentibus Philosophia dicentibus, aliorum gratia ea oportere tractari.

Hic Philosophus disputat contra Platonem quantum ad hoc, quod opinatus est de rerum principiis. Circa quod duo facit. Primo disputat contra eum, quantum ad ea quae sensit de principiis essendi. Secundo quantum ad ea quae sensit de principiis cognoscendi. Secunda ibi: Quomodo autem aliquis. Prima in sex, secundum quod sex rationes addunt contra eum. Secunda ibi: Amplius autem substantiam. Tertia ibi : Et de motu siquidem. Quarta ibi : Et quod quidem videtur esse. Quinta ibi: Nullam autem habent. Sexta ibi: Et omnino existentium. In prima parte intendit talem rationem : Illa positio est insufficiens, quae tractans de causis rerum, aliqua causarum genera praetermittit ; sed positio Platonis est hujusmodi, nam praetermisit causam efficientem et finalem, formalem et materialem tetigit; ergo ista positio est in sufficiens. Dicit ergo quod omnino sapientia, id est, Philosophia, inquirente causam de manifestis, id est, de his quae sensu apparent, haec enim, id est, principia et causas rerum praetermisimus nos, id est, Platonici, nihil enim diximus de causa, quae est principium transmutationis, id est, de causa efficiente ; horum vero substantiam, id est, causam formalem rerum, dicere putantes; alias quidem esse substantias dicimus, id est, ideas separatas a sensibilibus; quomodo vero illae substantiae supervacue dicimus, id est, modus, quo Platonici assignabant, illas ideas esse separatas rerum substantias, supervacuus est, nullam scilicet habens efficaciam, nec veritatem: dicebant enim, ideas substantias esse rerum secundum participationem, quod excludit dicens, nam et participare nihil est, sicut superius diximus; nec supple ponimus causam, scilicet finalem, quam existentem videmus in scientiis, quae scilicet propter causam finalem demonstrant: propter quam, scilicet finalem causam omnis intellectus, et omnis natura facit, id est, omne agens sive per intellectum, et a proposito ; sive naturaliter agit propter istam causam, quae est finis, ut probatur 2. Physicorum. text. com. 49. et inde. Addit etiam, nec qui, scilicet ponunt species, id est, ideas, tangunt causam quam dicimus esse unde principium, id est, efficientem: hoc est dictu, quod ponentes ideas, sicut non tangunt finalem causam, sic nec tangunt efficientem, quae fini opponitur, ut dicebatur circa principium hujus primi ; sed facta sunt Mathematica praesentibus, id est, sensibilibus, Physice dicentibus, et aliquorum, scilicet sensibilium, gratia tractari oportere, ipsa Mathematica, scilicet hoc est dictum, quod Platonicis praemittentibus in sua Philosophia dictas causas, facta sunt naturaliter quaedam Mathematica sine motu, dum praetermittebant principium et finem motus; unde dicebant, quod Mathematica oportet tractari non solum propter seipsa, sed gratia sensibilium, inquantum passiones Mathematicorum sensibilibus adaptant. Deinde cum dicit:

Amplius autem substantiam subjectam ut materiam, magis Mathematicam aliquis suscipiet, et magis praedicari, et differentiam esse substantiae et materiei, ut magnum et parvum, sicut Physiologi rarum et spissum primas subjecti dicentes esse differentias has. Haec namque sunt superabundantia quaedam, et defectus.

Ponit secundam rationem, quae sic formari potest: Illud quod est materia rei, magis est substantia rei et praedicabile de re, quam illud quod est separatum a re ; sed ideae sunt separatae a rebus sensibilibus secundum te; ergo materia i erit magis praedicabilis de re quam ideae separatae, cujus oppositum Plato ponebat. Dicit igitur quod, Amplius substantiam subjectam, ut materiam magis suscipiet quis Mathematicam, id est, esse substantiam Mathematicorum et aliorum sensibilium: nam ideas ponebant respectu utrorumque: et magis scilicet praedicari debet materia de re, quia non est separata a re, quam supple idea separata, quod tamen est impossibile. Et addit, aut quomodo Platonici accipiebant rei materiam dicentes, quod differentiam substantiae et materiei, dicunt supple Platonici, magnum et parvum;sicut Physiologi, id est, Philosophi Naturales, rarum et spissum dicentes esse primas differentias subjecti, id est, materiae, per quas materia transmutabatur: ea namque scilicet rarum et spissum, sunt quaedam superabundantia et defectus. Nam rarum est, quod parum habet de materia, spissum, quod multum, dimensionibus existentibus aequalibus, rarum ergo et spissum quodammodo habent rationem magni et parvi, quae ponebat Plato: et tamen supple secundum Platonem, ipsae ideae magis sunt substantiae sensibilium et Mathematicorum, quam magnum et parvum, quae sunt ut materia. Deinde cum dicit :

Et de motu siquidem haec erit causa motus: palam, quia moventur species. Sin autem, unde venit?

Tota namque de natura auferetur perscrutatio.

Ponit tertiam rationem, quae potest sic formari: Si ideae sint causae sensibilium, inter ideas erit aliqua idea motus, vel non; si sic, cum motus non possit esse sine mobili, sequitur quod idea movetur, quod est contra Platonem ; si autem non sit idea motus, et ea quae sunt in sensibilibus, ponuntur causari ab ideis, non erit dare unde veniat motus ad illa sensibilia, et sic tollitur tota scientia naturalis, quae de rebus mobilibus inquirit. Dicit ergo, et de motu siquidem haec erunt causa motus, palam quia moventur species, id est, ideae ; si autem non, unde venit, scilicet motus in rebus ? quasi diceret, non est dare unde, et sic tota namque auferetur perscrutatio de natura.. Deinde cum dicit :

Et quod videtur facile esse monstrare, quod unum omnia non sint. Ex positione namque omnia unum non fiunt. Sed id aliquid unum si quis dat omnia et nihil hoc, si non genus dat universale esse. Hoc autem in quibusdam impossibile.

Ponit quartam rationem, quae sic formari potest : Si unum esset substantia omnium rerum, ut Platonici dixerunt; ergo omnia erunt unum; consequens est falsum manifeste ; ergo et antecedens. Antecedens patet a simili de Philosophis Naturalibus, qui dicentes aquam, vel tale quid omnium esse rerum principium, ponebant omnia secundum substantiam esse aquam, vel aliquod tale. Dicit ergo, quod quidem videtur facile esse monstrare, quod unum omnia non fiunt, quod supple sequitur ad opinionem Platonis. Si forte aliquis dicat, quod ex positione Platonis sequitur, omnia esse unum simpliciter, sed aliquid unum, sicut dicimus aquam esse unum secundum genus et secundum speciem ; si sic dicatur, hoc non posset esse ut videtur, nisi ipsum unum esset universale genus omnium, quod videtur impossibile in quibusdam, sicut dicetur in 3. lib. Et hoc est, quod dicit: nam ex positione,Scilicet Platonis, non omnia fiunt unum, sed si quis dicat omnia unum esse id aliquid: nec hoc, supple est possibile, si non dat, id est, ponat, genus esse universale, scilicet ipsum unum, hoc autem impossibile in quibusdam, scilicet videtur: per illum enim modum posset dici omnia esse unum universaliter, sicut dicimus hominem, vel equum, esse substantialiter animal. Deinde cum dicit :

Nullam namque rationem habent naturae, quae sunt post numeros, longitudines, latitudines, et solida, nec quae modo sunt, aut futura sunt. Nec si aliquam Habent virtutem. Haec enim nec species possibile esse, non enim sunt numeri. Nec inlermedia. (Sunt enim Mathematica.) Nec corruptibilia

Sed rursus videtur aliud hoc genus.

Ponit quintam rationem. Ad cujus evidentiam notandum, quod post numeros ponebat Plato esse substantias rerum sensibilium longitudines, id est, lineas, latitudines et soliditates, ex quibus scilicet sensibilia corpora componebantur: contra quod dicit, quod nullam habent rationem, ut scilicet ponantur rerum substantiae post numeros ipsae longitudines et soliditates; nec quae modo sunt, aut futura sunt, id est, nec in praesenti, nec in futuro: nec habent aliquam potestatem, ad hoc, scilicet quod sint causae rerum, quod probatur, quia Plato ponebat tria rerum genera, scilicet sensibilia, ideas et Mathematica ; intermedia autem cujusmodi sunt lineae et superficies, quae ponuntur componere sensibilia, non possunt poni esse ideae, quia ideae sunt essentialiter numeri, hae autem sunt post numeros; nec possunt intermedia esse Mathematica, quia Mathematica sunt separata a sensibilibus, haec autem non, cum ponantur componere sensibilia corpora ; nec possunt poni sensibilia esse, nam sensibilia sunt corruptibilia, haec autem non ; ergo vel ista erunt nihil, vel erunt quoddam quartum genus, quod Plato non dixit, et hoc est quod dicit: Ea namque, scilicet lineae et superficies, etc. nec possibile est esse species, id est, ideas; non enim sunt numeri, sicut scilicet ideae ; nec sunt , quae infra, id est, Mathematica inlermedia propter rationem dictam ; nec sunt corruptibilia cujusmodi sunt sensibilia, ut dictum est ; sed rursum videtur hoc esse aliud quartum gentis, quod scilicet Plato non dixit.

Notandum, quod cum dicitur lineas, et superficies, etcnon esse substantias, vel principia, nec in praesenti, nec in futuro: per praesentia intelliguntur immobilia, quae se habent eodem modo: per futura vero intelliguntur generabilia et corruptibilia, quae habent esse post non esse, quasi in futuro. Deinde cum dicit:

Et omnino existentium quaerere elementa, non dividentem multipliciter dicta, invenire impossibile est. Et aliter, secundum hunc modum quaerentes ex quibus sunt elementis. Ex quibus enim facere, aut pati, aut ipsum rectum non esse accipere, sed si quidem substantiarum solum esse contingit: tunc quia existentium omnium elementa, aut quaerere, aut putare habere, non est verum.

Ponit sextam rationem, quae sic formari potest : Impossibile est accipere principia alicujus multipliciter dicti, nisi multiplicitas dividatur. Cum ergo ens dicatur multipliciter, quia dicitur de substantia et de aliis generibus; Plato inconvenienter assignavit principia existentium, id est, entium non dividendo entia inter se. Dicit ergo, quod omnino quaerere elementa, id est, principia existentium, id est en tium, non dividentem dicta multipliciter, impossibile est invenire; et quia aliquis posset aliquibus convenientibus in nomine, et differentibus in ratione assignare principia propria singulis sine hoc, quod distingueret unum multiplex, hoc Platonici non fecerunt; et hoc declarat cum dicit, quod et aliter, id est, alia ratione inconvenienter rerum principia quaesierunt: Quaerentes ex quibus elementis, scilicet sunt entia, sed secundum hunc modum quo scilicet quaerebant, quia omnibus entibus sufficientia principia non aptabant: quia supple ex eorum dictis non est accipere, ex quibus, scilicet principiis, est facere, aut pati, aut rec tum, et sic de aliis accidentibus, quia solum scilicet assignabant principia substantiarum. Unde sub dit : sed si substantiarum solum contin git esse, scilicet principia, tunc omnium entium existentium, non est verum, aut quaerere elementa, aut putare habere; non enim omnium entium sunt eadem principia simpliciter, ut ostendetur duodecimo hujus, text. c. 2. et in q. 2. in expositione. Notandum, quod quia ens habet conceptum univocum communem omnibus entibus, ut ostendetur quarto hujus, ideo multiplicitas entis, quam tangit hic Philosophus, non est multiplicitas convenientium solo nomine, sed est multiplicitas suppositorum, quae univocationi entis non repugnat, et hoc modo habetur intentio Philosophi contra Platonem: quia cum ens habeat multa contenta supposita sibi, scilicet substantiam, aequalitatem, quorum non sunt eadem principia simpliciter, ut ostendetur duodecimo hujus, ideo Plato insufficienter egit assignando principia rerum, non distinguendo ens in suas partes subjectivas, quae distinctio non est aequivoci, sed est vere univoci entis. Tunc sequitur illa pars.