SUMMARUM.

Reprehensis antiquis prohat plures esse substantias immateriales, quarum numerum ex numero caelorum venatur. Primo suadet prima moventia esse substantias. Secundo esse inter se ordinata. Tertio eorum numerum indagat. Videtur ponere omnes intelligentias virtutis infinitae, seu Deos, sed non satis constat de ejus mente. Vide Doctorem 1.

d. 8. q. 5. et quodl. 7. dubium etiam est an voluerit primum mobile a primo principio moveri, et secundum Doctorem videtur quod non.

Utrum autem unam ponendum est talem substantiam, aut plures, et quot, oportet non latere, sed reminisci, et aliorum negationes, quia de pluralitate nihil dixerunt, quod sit planum dicere. Quae enim circa ideas existimatio nullam perscrutationem habet propriam.Numeros quidem enim dicunt ideas. Sed de numeris quandoque autem sicut de infinitis dicunt: quandoque autem ut usque ad decadem determinatis. Propter quam causam vero tanta pluralitas est numerorum, nihil dicitur studio demonstrativo.

Hic, ut dicebatur, inquirit Philosophus de substantiae immaterialis numerali quantitate. Circa quod duo iacit. Primo proponit inquisitionis necessitatem. Secundo accedit ad determinandum veritatem. Secunda ibi : Nobis autem ex suppositis. Dicit ergo quod non oportet latere, sed reminisci, et aliorum negationes, quia scilicet nihil dixerunt de pluralitate substantiarum immaterialium, quod sit planum dicere, id est, nihil dixerunt planum et manifestum : utrum est ponendum unam talem esse substantiam tantum, aut plures,quod sic patet : Existimatio enim, id est opinio, quae est circa Ideas, nullam habet propriam perscrutationem, quia scilicet Ideae non habent rationem alicujus certitudinis, cum ponantur esse omnium rerum communicantium in aliquo communi, et subdit quod numeros enim dicunt ideas. Hoc autem addit, quia Platonici posuerunt Ideas esse numeros, ex quibus forsan videretur, quod ex parte numerorum possit haberi certa pluralitas Idearum, contra quod invehitur dicens : Sed de numero

quandoque quidem sicut de infinitis dicunt, quandoque usque ad decadem, id est, decem determinatis. Vult dicere, quod ponentes Ideas esse numeros, non semper uno modo de pluralitate numerorum loquebantur: nam quandoque numeros dicebant esse infinitos secundum speciem, et hoc in infinitum: quandoque vero dicebant species numerorum determinari usque ad decem, et hoc quantum ad numerationem, quia alii numeri post decem videntur iterari secundum nomen numeri denarii, undecim enim videtur idem quod decem et unum, et sic de aliis. Et subdit contra sic opinantes quod propter quam causam tanta sit pluralitas numerorum, scilicet usque ad decem: nihil dicitur ab eo studio demonstrativo, id est, per rationem demonstrativam. Cujus forsan ratio est, quia talis demonstratio specierum numeri non est secundum rem, sed secundum nomen tantum, licet aliquis assignet istam rationem, quia numerus denarius consurgit ex processu numerorum usque ad quaternarium, qui est primus numerus quadratus ; nam unum et duo sunt tria, et tria addita faciunt sex, quatuor autem additis faciunt decem. Sed utrum ista ratio valeat, non est praesentis negotii pertractare. Tunc ergo supplendum est, quia ex quo ponentes substantias immateriales maxime fuerunt Platonici ponentes Ideas, cum illi nihil determinate dixerint de earum pluralitate: ideo necessarium est nunc inquirere utrum sit una ponenda talis, aut plures. Deinde cum dicit:

Nobis autem ex suppositis et determinatis dicendum. Principium quidem enim et primum entium est immobile, et secundum se, et secundum accidens; movens vero primum sempiternum, et unum motum. Quoniam autem quod movetur necesse est ab aliquo moveri, et primum movens immobile esse secundum se, et sempiternum motum a sempiterno moveri, et unum ab uno.

Accedit ad determinandum veritatem. Circa quod duo facit. Primo ostendit illas substantias esse.plures indeterminate. Secundo inquirit earum numerum determinatum. Secunda ibi: Pluralitatem vero. Prima in tres. Primo ostendit eas esse plures. Secundo eas esse substantias. Tertio esse ordinatas. Secunda ibi : Necesse et harum lationum. Tertia ibi : Quod quidem enim sunt. Prima in duas. Primo resumit aliquid esse unum, primum, principium, immobile. Secundo ostendit quod praeter illud unum primum sunt etiam alia plura. Secunda ibi : Videmus autem. Dicit ergo, quod supple licet alii nihil determinate dixerint de numero harum substantiarum, ut dictum est : Nobis autem dicendum est ex suppositis et determinatis scilicet superius, et in 8. Physic. t. c. 45. et inde, quod primum principium entium est quidem immobile, et secundum se et secundum accidens, quod scilicet est movens unum motum primum, et sempiternum. Cujus causam tangit : Quoniam omne, quod movetur necesse est ab aliquo moveri, ut probatur 7. et 8. Phys. t. c. 1. et inde, t. c. 33. et circiter, necesse est supple esse primum movens secundum se, id est, omnino esse immobile; et motum sempiternum moveri a sempiterno scilicet movente: et unum, scilicet notum ab uno movente. Iste autem est motus primi mobilis, quod moretur a prima intelligentia motrice. Deinde cum dicit :

Videmus autem praeter universi simplicem lationem, quam movere dicimus po-,entiam existentem hic substantiam, et immobilem; alias lationes planetarum sempiternas. Sempiternum enim, et instabile circulare corpus. Ostensum est autem, et in Physicis de his.

Ostendit quod praeter primum movens immobile sunt etiam alia plura.

Ad cujus evidentiam sciendum, quod Philosophus venatur numerum substantiarum immaterialium via motus; et ideo secundum numerum mobilium caelestium opinatus est esse numerum Intelligentiarum. Quia igitur praeter primum motum primi caeli apparent alii motus, puta planetarum, oportet primum movens primi caeli ponere alias substantias immateriales motrices orbium planetarum. Dicit ergo, quod praeter simplicem lationem universi, qui est motus diurnus primi mobilis uniformis et simplicis, quam scilicet lationem dicimus movere primam substantiam existentem hic immobilem, videmus alias lationes sempiternas ipsorum planetarum ; quod probat, quia circulare corpus, id est, caelum est sempiternum et instabile, id est non potens stare, aut quiescere, quia ejus motus non potest quiete interrumpi , quia igitur caelum est corpus sempiternum, ideo sempiternitas motus non potest tolli per corruptionem mobilis: et tunc supplendum est, quod cum cuilibet mobili respondeat proprius motus, oportet quod praeter primum movens, quod movet primum caelum, erunt plures alii motores. Et subdit, quod ostensum est autem de his in Physicis, scilicet in 8. Phys. t. c. 48. et inde, et specialiter, t. c. 73. et inde, quod scilicet caelum movetur motu continuo et sempiterno. Deinde cum dicit:

Necesse, et harum lationum unamquamque ab immobili moveri secundum se, et sempiterna. Astrorum enim natura sempiterna substantia quaedam ens, et movens sempiternum et primum eo quod movetur. Et quod prius substantia substantiam esse necesse est. Palam itaque quod tot substantias esse necesse est natura sempiternas et immobiles secundum se, et sine magnitudine propter praedictam causam.

Ostendit illa plura moventia esse substantias tali ratione : Astra mobilia sunt substantia, et movens est prius moto, sed nihil est prius substantia, nisi substantia: .ergo illa moventia astrorum oportet esse substantias. Dicit ergo, quod unamquamque harum lationum dictarum est necesse moveri a substantia sempiterna et immobili secundum se. Enim pro quia, unumquodque astrorum est natura sempiterna, et substantia quaedam ens, ergo et movens est sempiternum et prius eo quod movetur, et quod est prius substantia, necessse est esse substantiam. Palam itaque quod supple quot sunt lationes astrorum, tot necesse est esse substantias natura, id est, naturaliter sempiternas et immobiles secundum se, et sine magnitudine propter causam praedictam, quia scilicet movent tempore infinito, et per consequens sunt virtutis infinitae, quae in magnitudine esse non potest, ut praeostensum est. Ex quo apparet, ut videtur secundum mentem Philosophi, quod non solum prima Intelligentia, sed etiam omnes aliae sunt virtutis infinitae, sicut hic videtur dicere expresse, et per consequens, quod omnes sint quidam dii, licet una sit inter eas principalis. Unus tamen Doctor nititur, et satis rationabiliter, ipsum excusare, ut scilicet ipse non posuerit aliquam Intelligentiam esse virtutis infinitae praeter primam, sed ratione brevitatis supersedeo pro nunc istam materiam pertractare, quia de hoc inferius quaeretur ; et tunc patebit quomodo ista littera est aliter exponenda, quam modo exposita sit. Deinde cum dicit:

Quia quidem igitur sint substantiae, et harum quae prima, et secunda secundum ordinem eumdem lationibus astrorum, palam.

Ostendit illas substantias esse ordinatas, dicens quod quidem enim sint substantiae immateriales et moventes : Et harum quae prima, et quae secunda, secundum eumdem ordinem lationum astrorum palam est, ita scilicet quod ordo substantiarum separatarum et immaterialium sit secundum ordinem motuum, et mobilium caelestium.Probant enim periti Astronomi, quod oportet nunc supponere quod quanto corpus caeleste est superius, tanto habet effectum universaliorem, et diuturniorem, et priorem: quia igitur corpora caelestia sunt quasi instrumenta substantiarum immaterialium moventium, sequitur quod substantia motrix, et superioris orbis sit universalioris et efficarioris virtutis, et per consequens notior et perfectior in natura.

Notandum quod, ut potest haberi ex loco isto, et ex secundo Caeli et Mundi, t. c. 60. et circiter, Aristoteles, qui non fuit multum peritus in Astrologia, non putavit esse aliud caelum, praeter caelum stellarum fixarum: ita quod secundum eum octava sphaera, quod est caelum stellatum, sive firmamentum, esset primum mobile, et motor ejus esset primum principium; unde post primum motum non enumerat hic nisi lationes planetarum. Tamen a peritis Astrologis deprehensus est motus firmamenti, quod movetur contra primum motum super polos Zodiaci in centum annis uno gradu, et per consequens supra firmamentum oportet dare nonam sphaeram, quae sit primum mobile, revolvens totum caelum motu diurno ab Oriente in Occidentem, et illud est mobile a primo movente.

Sed. est dubium, utrum primum caelum moveatur immediate a primo principio. Dicendum quod secundum rei veritatem primum mobile habet duo moventia : unum separatum, qui est Deus movens in ratione amati et desiderati: aliud conjunctum, quod est secunda Intelligentia immediata post Deum, a qua immediate movetur in ratione amantis : et mediante prima, quae est Deus, ipsum primum caelum movet. Et haec est sententia expresse Avicennae 9. Metaphys. cap. 4. sed de intentione Aristotelis dicit unus expositor, quod sententia sua est, quod primum caelum movetur immediate a primo principio, quod est Deus. Sed hoc non videtur, quia superius dixit, quod primum movens movet primum motum in ratione amati: oportet ergo, quod sit dare aliud movens, quod moveat in ratione amantis, de quo dixit supra, quod ipsum consequitur maxima delectatio, ex hoc, quia intelligit et amat primum movens: et illud est aliqua secunda Intelligentia, quae vocatur anima caeli, non in ratione informantis, sed in ratione motricis, ut ostensum est 8. hujus, et haec est expressa sententia Comment. c. 21. hujus, ubi exponens Philosophum assignat primo caelo duplex movens, unum conjunctum, et aliud separatum. Haec enim videtur expressa sententia Aristotelis 8. Physic. t. c. 78. et inde, quod potentia infinita non potest immediate movere corpus in tempore: quia si sic, aliqua potentia linita posset moveri in aequali tempore, eo quod augmentata virtute motiva minuitur tempus in quo movet. Secundum hoc ergo dicitur, quod Deus non potest immediate causare motum proprie dictum, quia cum sit successivus necessario est in tempore. Posuit ergo duo moventia ordinata, quia primum movet mediate, quia dat virtutem secundae, et quia dat perpetuo illam virtutem, ideo est causa perpetuitatis in motu. Finitas autem virtutis receptae, si finita sit, quae non est aliud a natura Angeli, qui est secundum movens, est causa successionis in motu ; quia illi virtuti si ponitur finita potest esse aliqua resistentia in mobili, quae non possit esse respectu virtutis infinitae. Haec videtur intentio Aristotelis. Philosophus tamen utrumque movens videtur accipere pro uno: et illud praemittit in computationem substantiarum immaterialium, quarum numerum venatur secundum numerum mobilium caelestium, ut patebit infra.