SUMMARIUM.

Explicatur divisio entis in potentiam et actum. Doctor bene explicat potentiam objectivam et subjectivam, de quo agit 2. d. 12. q. 1. et dist. 15. ad 3. pro Goffredo. Notat etiam divisum hic non dici de membris, quia alterum est distrahens, nempe potentia.

Amplius esse significat et ens, hoc quidem potestate dicibile, illud vero quod actu; horum enim dictorum terminorum esse dicimus, et quod potestate dicibile est terminorum, et quod actu, et scire similiter, et potens uti scientia, et utens, et quiescens, et cui jam inest quies, et potens quiescere, similiter autem et in subslantiis. Etenim Mercurium in lapide dicimus esse et medietatem lineae et frumentum nondum perfectum. Quomodo vero potens, et quando nondum, in aliis determinandum.

Ponit secundam divisionem entis per se, prout scilicet dividitur per potentiam et actum, dicens esse significat, quod hoc quidem ens est dicibile potestate, id est, in potentia, Aliud vero actu; subdit autem, quod horum dictorum terminorum, qui scilicet significant decem Praedicamenta, dicimus esse et quod est dicibile potestate, et quod actu; potentia enim, et actus dividunt omne ens, et omne Praedicamentum, quod exponit per quaedam exempla, dicens quod similiter aliquis dicitur scire, vel quia est potens uti scientia, vel quia est utens, scilicet in actu; similiter dicitur aliquis quiescens, et ille cui jam inest quies in actu, et qui est potens quiescere; similiter autem, et se habet in substantiis, etenim Mercurium, id est, imaginem Mercurii dicimus esse in lapide supple in potentia, et medietatem lineae supple dicimus esse in linea, similiter in potentia, sicut omnes partes continui sunt in continuo in potentia, quia vero fuit opinio quorumdam Mathematica esse substantias, ut dictum est in 1. libro: ideo lineam hic connumerat inter substantias, ex eo quod istam opinionem nondum plene reprobavit, similiter frumentum nondum perfectum, puta quando est in herba, dicitur supple frumentum in potentia. Subdit autem quod quando aliquid fit potens, id est, in potentia, et quando non, sed supple est in actu, in aliis determinandum est, scilicet in nono hujus.

Notandum, quod sicut dictum fuit in quarto libro, duplex est potentia scilicet objectiva et subjectiva; et dicitur potentia subjectiva respectu subjecti, ut cum dicimus, quod forma est in potentia materiae; sed dicitur potentia objectiva respectu termini in comparatione ad agens, et hoc modo rosa non existens, sed possibilis produci, dicitur hoc modo esse in potentia. Similiter est duplex actus huic duplici potentiae oppositus, actus oppositus potentiae subjectivae est actus formalis, qui est ipsa forma; actus autem oppositus potentiae objectivae est actus existentiae actualis, et tunc dicitur aliquid esse isto modo, quando actualiter existit. Ad propositum cum Philosophus dividit ens per actum, et per potentiam, accipit potentiam objectivam, et actum sibi oppositum, sic enim actus et potentia sunt differentiae entis. Sed contra, quia omne divisum praedicatur de per se dividentibus: sed ens non praedicatur de ente in potentia objectiva, cum illud sit non ens, nam rosa non existens est formaliter non ens, et nihil; ergo ens non dividitur per talem potentiam. Respondeo quod divisio alicujus est duplex, quia quaedam est divisio distrahens, et quaedam non. Exemplum primi, si dicatur quod homo quidam verus, quidam pictus, nam esse pictum distrahit hominem, sicut esse mortuum. Exemplum secundi, ut cum dicitur, quod animal quoddam est rationale, quoddam irrationale. In prima divisione, divisum non praedicatur de dividente distrahente, ista enim est falsa, homo pictus est homo, sicut et ista, homo mortuus est homo. In secunda divisione concedo, quod divisum praedicatur de utroque dividente, ut patet in exemplo dicto, quia animal sive rationale, sive irrationale, est vere animal: divisio autem entis per actum, et potentiam est omnino distractiva divisio, nam potentia distrahit ab ente, et ideo non sequitur quod ens in potentia sit ens. Quando ergo arguitur, quod omne divisum praedicatur de per se divi lentibus, dico quod falsum est de divisione facta per distrahens, qualis est divisio entis per actum et potentiam, ad differentiam primae divisionis entis per se prout dividitur in decem genera, quia verum ens distinguitur in deceni Praedicamenta, secundum diversos, etc.

SUMMAE UNICAE