SUMMARIUM.

In priori parte hujus cap. usque ad sig. . Adhuc autem, arguit tripliciter pro et contra, an principia, seu elementa rerum sint genera, quae de pluribus praedicentur, vel alia ex quibus unumquodque consistit, ut ex partibus?

EI de principiis, utrum oportet genera, elementa et principia suscipere. Aut magis ex quibus cum insimul est unumquodque primis ?

Postquam Philosophus disputavit quaestiones de principiatis,nunc prosequitur quaestiones de principiis Circa quod duo facit. Quia primo disputat quaestiones pertinentes ad principiorum quidditatem, quae sci licet sint principia. Secundo quaestiones pertinentes ad principiorum qualitatem, sive proprietatem. Se cunda ibi : Ad hoc autem utrum substan tia. Prima in duas, quia primo disputat quaestiones de principiis, prout eorum natura, sive quidditas respicit universalitatem. Secundo prout respicit separabilitatem. Secunda ibi: Est autem habita his. Prima in duas, secundum quod duas quaestiones movet, et disputat de principiorum universalitate. Se cunda ibi : Adhuc autem si quam maxi me. Prima in duas, quia primo proponit quaestionem. Secundo arguit pro et contra. Secunda ibi: Ut vocis elementa. Dicit ergo, quod, supple quaestio est, de principiis : utrum principia et elementa rerum oportet suscipere esse genera, aut magis, supple sint principia, et elementa illa ex quibus est unumquodque, cum insint et primis, id est, utrum principia rerum sint genera quae de pluribus praedicantur, vel sint ea ex quibus unumquodque est sicut ex partibus ?

Advertendum quod de talibus partibus ponit duas conditiones. Prima est, quod insunt ad differentiam contrarii, vel privationis, ex quibus dicitur aliquid fieri, cum non insint. Exemplum, dulce dicitur fieri ex amaro, vel ex non dulci, quae tamen non insunt ipsi dulci, et ideo non sunt elementa ejus. Secunda conditio est quod sint prima ad differentiam secundorum componentium. Exemplum, ut corpus animalis dicitur fieri ex carnibus et ossibus, quae insunt animali ; tamen quia non componitur ex eis, ut ex primis, sed potius ex aqua, et aere, et igne et terra, ideo carnes et ossa non dicuntur esse elementa animalis. Deinde cum dicit :

Ut vocis principia et elementa videntur esse ea, ex quibus componuntur voces omnes primis, sed non commune vox. Et diagrammatum ea dicimus elementa, quorum demonstrationes insunt in aliorum demonstrationibus, aut omnium, aut plurimorum.

Arguit ad quaestionem. Circa quod duo facit. Primo probat quod dictum est. Secundo excludit quamdam responsionem, quae possetdari. Secunda ibi : At vero non utrobique. Prima in duas. Primo arguit ad hanc partem, quod scilicet ea, ex quibus primis aliquid componitur, sint principia et elementa rerum. Secundo arguit ad partem oppositam. Secunda ibi: In quantum cognoscimus. Prima in tres, secundum quod tres rationes adducit. Secunda ibi : Am plius autem. Tertia ibi : Et adhuc au tem. Prima ratio sumitur ex rationalibus scientiis, ex quibus propositum ostendit inductive, et ponuntur duo exempla ; primum est de voce litterata et articulata, ideo dicit, quod principia et elementa vocis videntur esse ea, ex quibus primis omnes voces componuntur, ut sunt litterae, sed non genus commune, quod est vox. Secundum exemplum est in diagrammatibus, id est, in demonstrativis descriptionibus figurarum Geometricarum. Dicit ergo, quod diagrammatum ea dicimus elementa quorum demonstrationes, aut omnium, aut plurium insunt aliis demonstrationibus, et non supple, ponit elementum hoc commune, quod est diagramma.

Notandum, quod in demonstrationibus Geometricis aliquando proceditur ex suppositione aliarum primarum demonstrationum, ut una demonstratio sit principium alterius, et quod est conclusio unius demonstrationis non est simpliciter immediatum, sed potest demonstrari per aliquod prius: demonstrationes ergo priores dicuntur Theoremata et elementa posteriorum, quatenus conclusiones primorum sunt principia posteriorum, et hoc modo procedunt aliquando demonstrativae descriptiones figurarum Geometricarum. Unde liber Euclidis dicitur liber elementorum, pro quanto in eo demonstrantur aliqua principia Geometrica, ex quibus demonstrationes Geometricae procedunt. Deinde cum dicit:

Amplius aulem corporum qui dicunt esse plura elementa, et qui unum ex quibus componuntur, et constat principia esse dicunt, ut Empedocles ignem et aquam, et quae cum his ; haec elementa dicit esse ex quibus sunt entia inexislentibus. Sed non ut genera dicit ea eorum, quae sunt.

Ponit secundam rationem, quae procedit ab auctoritate, in rebus naturalibus, dicens quod amplius, qui dicunt elementa corporum, scilicet naturalium esse plura, et qui dicunt esse unum, principia dicunt esse, ex quibus, scilicet corpora, constituuntur, et constant tanquam scilicet inexistentibus, et primis, ut Empedocles ignem, et aquam, et quae sunt infra, scilicet aerem et terram, quorum aer est infra ignem, et terra infra aquam. Dicit esse elementa ex quibus inexistentibus sunt entia scilicet naturalia, sed non dicunt scilicet Empedocles et alii Naturales, genera esse principia eorum quae sunt. Deinde cum dicit:

Et adhuc aulem, et aliorum si quis vult naturam speculari, ut lectus ex quibus partibus est, et quomodo compositus, tunc cognoscet ejus naturam. Ex quibus quidem igitur rationibus non utique erunt principia genera existentium haec sunt.

Ponit tertiam rationem, quae procedit in artificialibus, dicens, et si quis vult speculari naturam ad haec quae dicta sunt, scilicet naturalia, et aliorum, scilicet a naturalibus, puta artificialia, ut lectum ex quibus partibus, scilicet constat lectus, et quomodo componitur, tunc cognoscet ejus naturam, scilicet quod genera non sunt principia lecti, sed potius partes ex quibus constat. Concludit ergo, quod ex his quidem rationibus, supple patet, quod genera non sunt principia existentium, id est, entium. Deinde cum dicit :

Inquantum enim cognoscimus unumquodque per definitiones: principia autem definitionum sunt ipsa genera ; necesse et definitorum principia, genera esse.

Arguit ad partem oppositam per tres rationes. Secunda ponitur ibi: Etsi est eorum. Tertia ibi: Videntur autem quidam. In prima parte intendit talem rationem : Eadem sunt principia essendi et cognoscendi, sed principia cognoscendi sunt definitiones, et principia definitionum sunt genera ; ergo genera erunt principia essendi-Dicit ergo quod inquantum autem cognoscimus, unumquodque per definitiones, et ipsa genera sunt principia definitionum ; necesse est igitur genera esse principia definitorum. Deinde cum dicit:

Et si est eorum, quae sunt accipere scientiam, specierum scientiam accipere, secundum quas dicuntur entia, specierum autem principia genera sunt.

Ponit secundam rationem, quae in hoc consistit, quod scientia uniuscujusque est secundum quod scitur species ejus, secundum quam res est quidditative, sicut Socrates cognoscitur quid est, inquantum scitur quid est homo ; genera autem sunt principia specierum, quia species constat ex genere et differentia ; ergo genera erunt principia aliorum, quia quod est principium principii consequenter est principium principiati. Dicit ergo, et si, pro quia, eorum quae sunt accipienda, scientia est acceptatio specierum, secundum quas dicuntur entia, scilicet quidditative ; specierum autem genera sunt principia, et per consequens aliorum. Deinde cum dicit:

Videntur autem quidam dicentium elementa existentium unum, aut ens, aut magnum, aut parvum, ut generibus eis uti.

Ponit tertiam rationem, sumptam ab auctoritate Platonicorum ; videntur enim quidam Platonici dicere unum, aut ens, aut magnum, aut parvum esse elementa existentium: id est, entium, et uti eis, ut generibus, quare videtur quod elementa sint genera rerum. Deinde cum dicit :

At vero neque utrobique possibile dicero principia. Ratio namque substantiae est una, diversa vero erit, quae est per genera definitio, et quae dicit ex quibus est inexislentibus.

Excludit quamdam responsionem, quae dari posset, scilicet utraque tam genera quam partes, ex quibus res constant esse principia, quod excludit tali ratione: Unius rei una est definitio, sicut et una essentia: sed non est eadem definitio quae datur per genera, et quae datur per partes ex quibus aliquid componitur: ergo non est eadem definitio rei utraque haec et illa, ex principiis autem rei potest sumi definitio essentialis rei: ergo impossibile est principia rerum esse genera simul et partes rei. Dicit ergo, quod non est possibile dicere, ipsa esse principia utrobique, id est, utraque tam genera quam partes; ratio namque substantiae, id est, definitio substantialis est una ; diversa vero erit definitio quae est per genera, et quae dicit, vel ex quibus, id est, ex partibus quae insunt, ergo utraque non erunt rerum principia. Deinde cum dicit: