LUCII CAECILII FIRMIANI LACTANTII DIVINARUM INSTITUTIONUM
LIBER PRIMUS. DE FALSA RELIGIONE DEORUM.
Praefatio. QUANTI SIT ET FUERIT SEMPER COGNITIO VERITATIS.
CAPUT PRIMUM. De religione et sapientia.
0120A CAPUT II. Quod providentia sit in rebus humanis.
CAPUT III. Uniusne potestate Dei mundus regatur, an multorum?
CAPUT IV. Quod unus vere sit Deus a prophetis etiam praenuntiatus.
CAPUT V. De testimoniis poetarum et philosophorum.
0138A CAPUT VI. De divinis testimoniis et de Sibyllis et earum carminibus.
CAPUT VII. De testimoniis Apollinis et deorum.
CAPUT VIII. Quod Deus sine corpori sit, nec sexu ad procreandum egeat.
CAPUT IX. De Hercule et ejus vita et morte.
CAPUT XI De Jovis ortu, vita, regno, nomine et morte, et de Saturno et Urano.
CAPUT XII. Quod stoici figmenta poetarum ad philosophicam tranferunt rationem.
CAPUT XIV. Quid de diis Euhemeri et Ennii doceat sacra historia.
CAPUT XV. Quomodo, cum fuerint illi homines, dii fuerint nominati
CAPUT XVII. De Stoicorum eadem sententia et ibi de deorum aerumnis et turpitudinibus.
CAPUT XVIII. De deorum consecratione propter collata in homines beneficia.
CAPUT XIX. 0214B Quod Deum verum simul cum diis vanis nemo possit colere.
CAPUT XX. De diis Romanorum propriis et eorum sacris.
0230A CAPUT XXI. De diis Barbarorum quibusdam propriis, et eorum sacris, ac itidem de Romanis.
CAPUT. XXIII. De vanarum superstitionum aetatibus, et quibus coeperint temporibus.
LIBER SECUNDUS. DE ORIGINE ERRORIS.
CAPUT II. Quae fuerit prima causa fingendi simulacra de vera 0258B Dei imagine, et ejus vero cultu.
0263A CAPUT III. Quod Cicero 0263A aliique doctiores peccaverunt, non avertendo populos ab errore.
CAPUT. IV. De Simulacris, ornamentisque templorum, et eorum contemptu, etiam ab ipsis Gentilibus.
0281A CAPUT VI. Quod nec mundus totus, nec elementa sint Deus, nec animata.
CAPUT VII. De Deo, et religionibus insipientium de avaritia et majorum auctoritate.
CAPUT VIII. De rationis usu in religione deque somniis, auguriis, oraculis, talibusque portentis.
0293A CAPUT IX. De Diabolo, Mundo, Deo, Providentia, Homine et ejus sapientia.
CAPUT X. 0306C De mundo ejusque partibus, elementis et tempestatibus.
CAPUT XI. De animantibus, homine, Prometheo, Deucalione, Parcis.
0330A CAPUT XV. De inquinatione angelorum, et duobus generibus daemonum.
0344A CAPUT XVI. Daemones nihil posse in eos qui in fide solidati sunt.
CAPUT XVII. Astrologiam, aruspicinam et similes artes esse daemonum inventa.
CAPUT XVIII. De Dei patientia et ultione, daemonum cultu, et falsis religionibus.
CAPUT XIX. De simulacrum et terrenarum rerum cultu.
CAPUT XX. 0345B De philosophis, deque veritate.
LIBER TERTIUS. DE FALSA SAPIENTIA PHILOSOPHORUM.
0351B CAPUT II. De philosophia, et quam inanis fuerit ejus in exponenda veritate occupatio.
0354A CAPUT III. Philosophia quibus rebus constet et quis fuerit Academicae sectae auctor primarius.
0357A CAPUT IV. Scientiam a Socrate, opinationem a Zenone esse sublatam.
0359A CAPUT V. Multarum rerum scientiam esse necessariam.
0360A CAPUT VI. De sapientia, et Academicis et Physicis.
CAPUT VII. De philosophia ethica et summo bono.
CAPUT VIII. De summo bono, et animi corporisque voluptatibus et virtute.
CAPUT IX. De summo bono, et de cultu veri Dei atque Anaxagorae refutatio.
0374A CAPUT X. Proprium hominis est Deum cognoscere et colere.
CAPUT XI. De religione, sapientia, ac summo bono.
CAPUT XII. De duplici pugna corporis et animae atque de appetenda virtute propter vitam aeternam.
CAPUT. XIII. De animae immortalitate, deque sapientia, philosophia et eloquentia.
CAPUT XIV. Quod Lucretius et alii erraverunt, ac ipse Cicero, in statuenda sapientiae origine.
CAPUT XV. Senecae error in philosophia: et quomodo philosophorum oratio cum eorum vita pugnet.
CAPUT XX. Socrates aliis prudentior fuit in philosophia, quamvis 0414B in multis desipuerit.
CAPUT XXI. De Platonis doctrina, quae respublicas destrueret.
CAPUT XXII De Platonis praeceptis, iisdemque reprehensis.
0421B CAPUT XXIII. De erroribus quorumdam philosophorum, deque sole et luna.
0425B CAPUT XXIV. De antipodibus, de coelo ac sideribus.
CAPUT XXV. De addiscenda philosophia et quanta ad ejus studium sint necessaria.
CAPUT XXVI. Sapientiam sola doctrina coelestis largitur et quam sit efficax lex Dei.
0436B CAPUT XXVIII. De vera religione, deque natura fortuna num sit dea et de philosophia.
CAPUT XXIX. De fortuna iterum et virtute.
LIBER QUARTUS. DE VERA SAPIENTIA ET RELIGIONE.
CAPUT II. Ubi quaerenda sit sapientia quare Pythagoras et Plato non accesserunt ad Judaeos.
CAPUT IV. De sapientia itidem et religione, atque de jure patris et domini.
0458B CAPUT V. Oracula prophetarum sunt inspicienda et de temporibus eorum, atque judicum et regum.
0461A CAPUT VI. Deus omnipotentem genuit Filium atque de eo testimonia Sibyllarum et Trismegisti.
CAPUT VII. De nomine Filii atque unde Jesus et Christus appellatur.
CAPUT VIII. De ortu Jesu in spiritu et in carne de spiritibus et testimoniis Prophetarum.
0469C CAPUT X. De Jesu adventu de Judaeorum casibus ac eorum regimine usque ad Passionem Dominicam.
CAPUT XI. De causa Incarnationis Christi.
CAPUT XIII. De Jesu Deo et homine atque de eo prophetarum testimonia.
CAPUT XIV. De Jesu sacerdotio a Prophetis praedicto.
CAPUT XV. De Jesu vita et miraculis atque de iis testimonia.
CAPUT XVI. De Jesu Christi passione quod fuerit praedicta.
CAPUT XVII. De Judaeorum religionibus, ac eorum odio in Jesum.
CAPUT XVIII. De passione Dominica, et quod ea praenuntiata fuerit.
CAPUT XIX. De Jesu morte, sepultura et resurrectione atque de iis rebus praedicta.
0516B CAPUT XXI. De Jesu ascensione, eaque praedicta et de discipulorum praedicatione et gestis.
CAPUT XXII. Argumenta Infidelium contra Jesu incarnationem.
CAPUT XXIII. De praecipiendo et agendo.
CAPUT XXIV. Eversio argumentorum supra objectorum.
0524A CAPUT XXV. De Jesu adventu in Carne, et Spiritu, ut Deum inter et hominem mediator esset.
CAPUT XXVI. De cruce Jesu et caeteris tormentis, et de Agni legalis figura.
0531B CAPUT XXVII. De mirandis per Crucis virtutem effectis, ac de Daemonibus.
CAPUT XXVIII. De spe et vera religione, atque de superstitione.
0538B CAPUT XXIX. De religione christiana, et de Jesu cum Patre conjunctione.
CAPUT XXX. De Haeresibus et Superstitionibus vitandis, et quae sit sola et vera Ecclesia Catholica.
CAPUT II. Quantum a temerariis hominibus impugnata fuit veritas 0552B christiana.
CAPUT IV. Cur istud opus editum sit atque iterum de Tertulliano et Cypriano.
CAPUT V. Quae sub Saturno erat vera justitia, hanc Jupiter fugavit.
0570A CAPUT VII. De Jesu adventu et fructu atque de ejus saeculi virtutibus et vitiis.
CAPUT IX. 0575B De sceleribus impiorum, et Christianorum cruciatibus.
0580B CAPUT X. De falsa pietate, et de falsa et vera religione.
CAPUT XI. De crudelitate gentilium in christianos.
CAPUT XII. De vera virtute atque de existimatione boni aut mali civis.
CAPUT XIII. De Christianorum incrementis et suppliciis.
CAPUT XIV. De Christianorum fortitudine.
0595A CAPUT XV. De stultitia, sapientia, pietate, aequitate et justitia.
0599A CAPUT XVI. De officiis viri justi, et aequitate Christianorum.
CAPUT XVII. De Christianorum aequitate, sapientia et stultitia.
CAPUT XVIII. De justitia, sapientia et stultitia.
CAPUT XIX. De virtute, et Christianorum cruciatibus ac de jure patris et domini.
CAPUT XX. De vanitate et sceleribus impiarum religionum, et Christianorum cruciatibus.
CAPUT XXI. De cultu deorum et Dei veri atque de bestiis quas coluerunt Aegyptii.
CAPUT XXII. De furore daemonum in Christianos, et errore infidelium.
0625A CAPUT XXIII. De justitia et patientia Christianorum.
0630A CAPUT XXIV. De ultione divina in Christianorum tortores.
0633D CAPUT PRIMUM. De Dei veri cultu et innocentia, atque de cultu falsorum deorum.
CAPUT II. De falsorum deorum et veri Dei cultu.
CAPUT III. De viis, et de vitiis et virtutibus ac de coeli praemiis et infernorum poenis.
CAPUT IV. De viis vitae, de voluptatibus, necnon de incommodis Christianorum.
CAPUT V. De falsa virtute, et eadem vera ac de scientia.
CAPUT VI. De summo bono et virtute deque scientia ac justitia.
CAPUT VIII. De erroribus Philosophorum, ac varietate Legum.
0662A CAPUT IX. De Lege et Praecepto Dei de Misericordia, atque errore Philosophorum.
CAPUT X. De Religione erga Deum, et Misericordia erga homines atque de Mundi principio.
CAPUT XI. De personis in quas beneficium sit conferendum.
CAPUT XII. De generibus beneficentiae, et operibus misericordiae.
CAPUT XIII. De poenitentia, de misericordia, ac peccatorum venia.
CAPUT XIV. De affectibus, ac de iis Stoicorum sententia, et de virtute, vitiis et misericordia.
CAPUT XV. De affectibus ac de iis Peripateticorum sententia.
CAPUT XVII. De affectibus ac eorum usu de patientia et summo bono Christianorum.
CAPUT XVIII. De quibusdam Dei mandatis et patientia.
CAPUT XIX. De affectibus eorumque usu, atque de tribus furiis.
CAPUT XXI. De aurium voluptatibus, et sacris Litteris.
0715A CAPUT XXII. De saporis et odoris voluptatibus. 0715A
0716A CAPUT XXIII. De tactus voluptate et libidine, atque de matrimonio et continentia.
0722A CAPUT XXIV. De poenitentia, de venia, ac praeceptis Dei.
CAPUT XXV. De sacrificio, et de dono Dei digno atque de forma laudandi Deum.
LIBER SEPTIMUS. DE VITA BEATA.
0733C CAPUT PRIMUM. De mundo et qui sint credituri, qui vero non, atque ibi reprehensio perfidorum.
CAPUT II. De errore philosophorum, ac de divina sapientia atque de aureo saeculo.
CAPUT III. De natura et de mundo atque reprehensio Stoicorum et Epicureorum.
CAPUT V. De hominis creatione, atque de dispositione mundi, et de summo bono.
CAPUT VI. Quare mundus et homo creati sunt quam sit inanis cultus deorum.
CAPUT VII. De philosophorum varietate, eorumque veritate.
0761B CAPUT VIII. De immortalitate animae.
0764A CAPUT IX. De aeternitate animae, atque de virtute.
CAPUT X. De vitiis et virtutibus, atque de vita et morte.
CAPUT XI. De temporibus postremis, atque de anima et corpore.
CAPUT XII. De anima et corpore atque de conjunctione eorum, et discessu ac reditu.
CAPUT XIII. De Anima, ac testimonia de ejus aeternitate.
CAPUT XIV. De Mundi temporibus primis ac postremis.
CAPUT XV. De Mundi vastatione et mutatione imperiorum.
CAPUT XVI. De mundi vestatione, ejusque prodigiis.
CAPUT XVII. De falso propheta et incommodis piorum, et illius internecione.
CAPUT XVIII. De mundi casibus in extremo, ac de iis praedictis a vatibus.
CAPUT XIX. De adventu Christi ad judicium, et de falso propheta devicto.
CAPUT XX. De Christi judicio, de Christianis, atque de anima.
CAPUT XXI. De cruciatibus et poenis animarum.
CAPUT XXII. De errore poetarum, atque de animae reditu ab inferis.
CAPUT XXIII. De resurrectione animae, atque ejus rei testimonia.
0808A CAPUT XXIV. De renovato mundo.
CAPUT XXV. De postremis temporibus, ac de urbe Roma.
CAPUT XXVI. De daemonis emissione, alteroque maximo judicio.
CAPUT XXVII. Adhortatio et confirmatio piorum.
LUCII CAECILII FIRMIANI LACTANTII EPITOME DIVINARUM INSTITUTIONUM, AD PENTADIUM FRATREM.
1017C PRAEFATIO. 1017C Totius epitomes ac institutionum concilium et ratio.
CAPUT PRIMUM. (Div. Inst. lib. I, c. 3.) De Divina Providentia.
CAPUT II. (Div. Inst. lib. I, c. 2.) 1019C Quod Deus sit unus, nec possint esse plures.
CAPUT III. (Div. Inst. lib. I, c. 3 et 5.) De Deo uno testimonia poetarum.
CAPUT IV. (Div. Inst. lib. I, c. 5.) Quod Deus sit unus testimonia philosophorum.
1022B CAPUT V. (Div. Inst. lib. I, c. 6.) Quod unum Deum vates, id est Sibyllae praedicant.
CAPUT VII. (Div. Inst. lib. I, c 9.) De Herculis vita facinorosa et morte.
CAPUT IX. (Div. Inst. lib. I, c. 19 et 21.) De deorum turpitudinibus.
CAPUT X. (Div. Inst. lib. I, c. 11.) De Jove, ac ejus vita libidinosa.
CAPUT XI. (Div. Inst. lib. I, c. 11.) Varia emblemata, quibus Jovis turpitudines velarunt poetae.
CAPUT XII. Poetae ea, quae ad deos spectant, non omnia fingunt.
CAPUT XIII. (Lib. I Div. Instit. cap. 11.) Narrantur facta Jovis ex Euhemero historico.
CAPUT XIV. Saturni et Urani gesta ex historicis desumpta.
CAPUT XX. (Lib. I Div. Instit. cap. 11.) De Diis Romanorum propriis.
CAPUT XXI. (Div. Instit. lib. I, c. 20.) De sacris deorum Romanorum.
CAPUT XXII. (Div. Instit. lib. I, c. 22.) De sacris introductis a Fauno et Numa.
CAPUT XXIII. (Div. Inst. lib. I, c. 21.) De diis et sacris barbarorum.
CAPUT XXIV. (Div. Inst. lib. I, c. 22.) De origine sacrorum et religionem.
CAPUT XXVI. (Div. Inst. lib. II, c. 5.) 1033C De elementorum et astrorum cultu.
CAPUT XXVIII. De daemonibus, ac eorum operationibus malis.
CAPUT XXIX. (Div. Inst. lib. II, c. 9 et 18.) De Dei patientia atque providentia.
CAPUT XXX. (Div. Inst. lib. I, c. 18 III, c. 2 et 3.) De falsa sapientia.
CAPUT XXXI. (Div. Inst. lib. III, c. 3 et 4.) De scientia et opinatione.
CAPUT XXXII. (Div. Inst. lib. III, c. 4 et 7.) De philosophorum sectis, ac dissentione.
CAPUT XXXIII. (Div. Inst. lib. III, c. 7 et 8.) Quod summum bonum sit in vita quaerendum.
CAPUT XXXIV. (Div. Inst. lib. III, c. 9.) Quod ad justitiam nati sint homines.
CAPUT XXXV. (Divin. Inst. lib. III, c. 13.) Quod immortalitas sit summum bonum.
CAPUT XXXVI. (Div. Inst. lib. III, c. 17 et 18.) De philosophis, scilicet Epicuro et Pythagora.
CAPUT XXXVII. (Div. Inst. lib. III, c. 18 et 20.) 1045A De Socrate, ac ejus contradictione.
CAPUT XXXIX. (Div. Inst. lib. III, c. 18, 23, 24.) De variis philosophis, ac de antipodis.
CAPUT XL. (Div. Inst. lib. III, c. 28.) 1047C De philosophorum insipientia.
CAPUT XLI. De vera religione ac sapientia.
CAPUT XLIV. (Div. Inst. lib. IV, c. 12 et 13.) Duplex Christi nativitas ex prophetis probatur.
CAPUT XLV. (Div. Inst. lib. IV, c. 14.) Christi virtus et opera probantur ex Scripturis.
CAPUT XLVIII. (Div. Inst. lib. IV, cap. 20.) De Judaeorum exhaeredatione, et Gentilium adoptione.
CAPUT XLIX. (Div. Inst. lib. IV, cap. 29.) Quod Deus non est nisi unus.
CAPUT L. (Div. Inst. lib. IV, c. 25.) Cur Deus humanum corpus assumpsit, ac mortem passus fuit.
CAPUT LI. (Div. Inst. lib. IV, c. 26.) De Christi morte in cruce.
CAPUT LIV. De religionis libertate in adorando Deo.
CAPUT LV. 1062A Ethnici justitiam in sequendo Deo crimine impietatis infamant.
CAPUT LVI. ( olim I.) (Div. Inst. lib. V, c. 16 et 17.) 1063B De justitia, quae est veri Dei cultus.
CAPUT LVII. (Div. Inst. lib. III, c. 17 et 18 V, 15 17 18 et 19.) De sapientia et stultitia.
CAPUT LVIII, alias II. (Div. Inst. lib. VI, c. 1 et 2.) De vero cultu Dei et sacrificio.
CAPUT LIX, olim III, al. De viis vitae, et primis mundi temporibus.
CAPUT LX. (Div. Inst. lib. VI, c. 3.) De justitiae officiis.
CAPUT LXI. (Div. Inst. lib. VI, c. 15, 16, 19, 24.) De affectibus.
CAPUT LXII, alias V. (Lib. VI Inst., c. 12, 18, 20, 23.) De voluptatibus sensuum coercendis.
CAPUT LXIV. (Lib. VI Inst., c. 18.) Affectus sunt domandi, et a vetitis abstinendum.
CAPUT LXVI, alias VIII. (Lib. VI Inst., cap. 23.) 1079B De fide in religione, et de fortitudine.
CAPUT LXVIII. (Lib. VI div. Inst., cap. 4.) De mundo, homine et Dei providentia.
CAPUT LXX. (Lib. VII Inst., c. 12, 13, 20, 21.) Animae immortalitas confirmatur.
CAPUT LXXI, alias XI. (Lib. VII Inst., c. 15, 16, 17, 19.) De postremis temporibus.
CAPUT LXXIII, alias XII. (Lib. VII Inst., c. ult.) Spes salutis in Dei religione et cultu.
From which things it is evident that all the prophets declared concerning Christ, that it should come to pass at some time, that being born with a body621 Corporaliter. of the race of David, He should build an eternal temple in honour of God, which is called the Church, and assemble all nations to the true worship of God. This is the faithful house, this is the everlasting temple; and if any one hath not sacrificed in this, he will not have the reward of immortality. And since Christ was the builder of this great and eternal temple, He must also have an everlasting priesthood in it; and there can be no approach to the shrine of the temple, and to the sight of God, except through Him who built the temple. David in the cixth Psalm teaches the same, saying:622 Ps. cx. 3, 4, quoted from the Septuagint. With reference to this priesthood, see Heb. v. “Before the morning-star I begat Thee. The Lord hath sworn, and will not repent; Thou art a priest for ever, after the order of Melchisedec.” Also in the first book of Kings:623 1 Sam. ii. 35. “And I will raise me up a faithful Priest, who shall do all things that are in mine heart; and I will build him a sure624 Fidelem, i.e.; firm and stedfast. house; and he shall walk in my sight625 In conspectu meo. The Septuagint, ἐνώπιον χριστου̑ μου; and so the English authorized version, “before my anointed.” all his days.” But who this was about to be, to whom God promised an everlasting priesthood, Zechariah most plainly teaches, even mentioning His name:626 Zech. iii. 1–8. “And the Lord God showed me Jesus627 The authorized version reads Joshua, which has the same meaning with Jesus. See Heb. iv. 8. [Compare Justin, vol. i. note 4, p. 227.] the great Priest standing before the face of the angel of the Lord, and the adversary628 Diabolus, i.e., the calumniator. To stand on the right hand is to accuse with authority. See Ps. cix. 6. was standing at His right hand to resist Him. And the Lord said unto the adversary, The Lord who hath chosen Jerusalem rebuke thee; and lo, a brand plucked out of the fire. And Jesus was clothed with filthy garments, and He was standing before the face of the angel. And He answered and spake unto those that stood around before His face, saying, Take away the filthy garments from Him, and clothe Him with a flowing629 Tunica talaris, a garment reaching to the ankles; in Greek, ποδήρης. garment, and place a fair mitre630 Cidarim; an Eastern word denoting a head-dress worn by the Persian kings, or, as in this passage, the mitre of the Jewish high priest. upon His head; and they clothed Him with a garment, and placed a fair mitre upon His head. And the angel of the Lord stood, and protested, saying to Jesus: Thus saith the Lord of hosts, If Thou wilt walk in my ways, and keep my precepts, Thou shalt judge my house, and I will give Thee those that may walk with Thee in the midst of these that stand by. Hear, therefore, O Jesus, Thou great Priest.”
Who, therefore, would not believe that the Jews were then deprived of understanding, who, when they read and heard these things, laid impious hands upon their God? But from the time in which Zechariah lived, until the fifteenth year of the reign of Tiberius Cæsar, in which Christ was crucified, nearly five hundred years are reckoned; since he flourished in the time of Darius and Alexander,631 Not the Great, but the tenth, a much earlier king of Macedon. who lived not long after the banishment of Tarquinius Superbus. But they were again misled and deceived in the same manner, in supposing that these things were spoken concerning Jesus632 i.e., Joshua the son of Nun, as he is generally called. [Justin, vol. i. pp. 174, 266.] the son of Nave, who was the successor of Moses, or concerning Jesus the high priest the son of Josedech; to whom none of those things which the prophet related was suited. For they were never clothed in filthy garments, since one of them was a most powerful prince, and the other high priest; or suffered any adversity, so that they should be regarded as a brand plucked from the fire: not did they ever stand in the presence of God and the angels; nor did the prophet speak of the past so much as of the future. He spoke, therefore, of Jesus the Son of God, to show that He would first come in humility and in the flesh. For this is the filthy garment, that He might prepare a temple for God, and might be scorched633 Ambureretur. The word is applied to anything which is partly burned, burnt around, scorched. Hence Cicero jestingly speaks of Munatius Plancus, at whose instigation the people set fire to the senate-house, as tribunus ambustus. Cic., pro Milone as a brand with fire—that is, might endure tortures from men, and at last be extinguished. For a half-burnt brand drawn forth from the hearth and extinguished, is commonly so called.634 i.e., the word titio, “a firebrand,” is thus used. But in what manner and with what commands He was sent by God to the earth, the Spirit of God declared through the prophet, teaching us that when He had faithfully and uniformly fulfilled the will of His supreme Father, He should receive judgment635 i.e., authority to judge. [Ps. lxxii. 1 and John v. 22.] and an everlasting dominion. If, He says, Thou wilt walk in my ways, and keep my precepts, then Thou shalt judge my house. What these ways of God were, and what His precepts, is neither doubtful nor obscure. For God, when He saw that wickedness and the worship of false gods had so prevailed throughout the world, that His name had now also been taken away from the memory of men (since even the Jews, who alone had been entrusted with the secret of God, had deserted the living God, and, ensnared by the deceits of demons, had gone astray, and turned aside to the worship of images, and when rebuked by the prophets did not choose to return to God), He sent His Son636 After these words some editions, “principem angelorum,” the chief of angels. as an ambassador to men, that He might turn them from their impious and vain worship to the knowledge and worship of the true God; and also that He might turn their minds from foolishness to wisdom, and from wickedness to deeds of righteousness. These are the ways of God, in which He enjoined Him to walk. These are the precepts which He ordered to be observed. But He exhibited faith towards God. For He taught that there is but one God, and that He alone ought to be worshipped. Nor did He at any time say that He Himself was God; for He would not have maintained His faithfulness, if, when sent to abolish the false gods, and to assert the existence of the one God, He had introduced another besides that one. This would have been not to proclaim one God, nor to do the work of Him who sent Him, but to discharge a peculiar office for Himself, and to separate Himself from Him whom He came to reveal. On which account, because He was so faithful, because He arrogated nothing at all to Himself, that He might fulfil the commands of Him who sent Him, He received the dignity of everlasting Priest, and the honour of supreme King, and the authority of Judge, and the name of God.
CAPUT XIV. De Jesu sacerdotio a Prophetis praedicto.
Quibus ex rebus apparet, prophetas omnes denuntiasse de Christo, fore aliquando, ut ex genere David corporaliter natus constitueret aeternum templum Deo, quod appellatur Ecclesia, et universas gentes ad 0487B religionem Dei veram convocaret. Haec est domus fidelis, hoc immortale templum, in quo si quis non sacrificaverit, immortalitatis praemium non habebit. Cujus templi, et magni, et aeterni quoniam Christus fabricator fuit, idem necesse est habeat in eo sacerdotium sempiternum. Nec potest nisi per eum, qui constituit templum, et ad aditum templi, et ad conspectum Dei perveniri. David, in psalmo CIX, id ipsum docet, dicens: Ante luciferum genui te. Juravit Dominus, et non poenitebit eum: tu es sacerdos in aeternum 0488A secundum ordinem Melchisedech. Item in Βασιλειῶν libro primo (cap. II): Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui omnia, quae sunt in corde meo, faciat; et aedificabo ei domum fidelem, et transibit in conspectu meo omnibus diebus. Quis autem futurus esset, cui Deus aeternum sacerdotium pollicebatur, Zacharias etiam nomine posito apertissime docuit; sic enim dixit: Et ostendit mihi Dominus Deus Jesum sacerdotem magnum stantem ante faciem angeli Domini, et diabolus stabat ad dextram ipsius, ut contradiceret ei. Et dixit Dominus ad diabolum: Imperet Dominus in te, qui elegit Hierusalem; et ecce titio ejectus ab igne: et Jesus erat indutus vestimentis sordidis, et stabat ante faciem angeli, et respondit, et dixit ad circumstantes ante faciem ipsius, dicens: Auferte vestimenta sordida 0488B ab eo, et induite eum tunica talari, et imponite cidarim mundam super caput ipsius; et cooperuerunt eum vestimento, et imposuerunt cidarim mundam super caput ejus; et angelus Domini stabat, et testificabatur, ad Jesum dicens: Haec dicit Dominis omnipotens: si in viis meis ambulaveris, et praecepta mea servaveris, tu judicabis domum meam, et dabo tibi, qui conversentur in medio horum circumstantium. Audi itaque, Jesu sacerdos magne.
Quis non igitur captos mentibus tum fuisse Judaeos 0489A arbitretur, qui cum haec legerent, et audirent, nefandas manus 0489A Deo suo intulerunt? Atqui ab eo tempore, quo Zacharias fuit, usque ad annum quintum decimum imperii Tiberii Caesaris, quo Christus crucifixus est, prope quingenti anni numerantur; siquidem Darii et Alexandri adolevit aetate, qui fuerunt non multo priusquam Tarquinius Superbus exactus est. Sed illi rursus eodem modo falsi deceptique sunt, putantes haec de Jesu esse dicta filio Nave, qui successor fuit Moysi, aut de sacerdote Jesu filio Josedech: in quos nihil congruit eorum, quae Propheta narravit. Non enim sordidati illi umquam fuerunt, cum alter eorum princeps potentissimus fuerit, alter sacerdos: aut perpessi sunt aliquid adversi, ut tamquam titio ejectus ex igne putarentur. Aut aliquando in conspectu 0489B Dei et Angelorum steterunt, aut Propheta de praeteritis loquebatur potius, quam de futuris. Locutus est igitur de Jesu Filio Dei, ut ostenderet eum primo in humilitate et carne esse venturum. Haec enim est vestis sordida, ut pararet templum Deo, et sicut titio igni ambureretur; id est, ab hominibus cruciamenta perferret, et ad ultimum extingueretur. Titionem enim vulgus appellat extractum foco torrem semiustum, extinctum.
Quomodo autem, et cum quibus mandatis a Deo miteretur in terram, declaravit Spiritus Dei per Prophetam, docens futurum, ut cum voluntatem summi Patris fideliter et constanter implesset, acciperet judicium, atque imperium sempiternum. Si in viis meis, inquit, ambulaveris, et praecepta mea servaveris, tu judicabis domum meam. Quae fuerint viae 0489C Dei, et quae praecepta ejus, nec ambiguum, nec obscurum 0490A est. Deus enim cum videret malitiam et falsorum deorum cultus per orbem terrae ita invaluisse, ut jam nomen ejus ex hominum memoria fuisset pene sublatum (siquidem Judaei quoque, quibus solis arcanum Dei creditum fuerat, relicto Deo vivo, ad colenda figmenta irretiti daemonum fraudibus aberrassent, nec increpiti per prophetas, reverti ad Deum vellent), Filium suum legavit ad homines, ut eos converteret ab impiis et vanis cultibus, ad cognoscendum et colendum Deum verum: item ut eorum mentes a stultitia ad sapientiam, ab iniquitate ad justitiae opera traduceret. Hae sunt viae Dei, in quibus ambulare eum praecepit. Haec praecepta quae servanda mandavit. Ille vero exhibuit Deo fidem. Docuit enim quod Deus unus sit, eumque solum coli oportere; nec umquam 0490B se ipse Deum dixit, quia non servasset fidem, si missus ut deos tolleret, et unum assereret, induceret alium, praeter unum. Hoc erat, non de uno Deo facere praeconium, nec ejus qui miserat, sed suum proprium negotium gerere, ac se ab eo quem illustraturus venerat, separare. Propterea quia tam fidelis extitit, quia sibi nihil prorsus assumpsit, ut mandata mittentis impleret, et sacerdotis perpetui dignitatem, et regis summi honorem, et judicis potestatem, et Dei nomen accepit.