SUMMARUM

Tres conditiones seu proprietates, quae causas consequuntur, explicantur; de quibus pulchras habet Doctor notationes.

Accidit autem multoties dictis causis: et multas ejusdem esse causas non secundum accidens, ut statuae slatuae factiva et aes, non secundum aliquid aliud, sed in quantum statua, verum non eodem modo: sed hoc quidem ut materia, illud vero ut unde motus.

Declarat quasdam conditiones et proprietates consequentes dictas causas, et sunt tres. Secunda pot nitur ibi : Et ad invicem. Tertia ibi: Amplius autem. Dicit ergo quod ipsis causis dictis multoties, ut praedictum est, accidit multas esse causas ejusdem rei, non secundum accidens, sed supple per se, ut statuae ipsa res statuae factiva, vel ipsae statuae factor, ut habet alia littera, et etiam aes, non secundum aliquid aliud, sed inquantum statua, id est, non per accidens sed per se, sed non eodem modo sunt causae; sed hoc quidem, scilicet aes, ut materia, illud autem scilicet statuae factor, ut unde motus, id est, ut causa efficiens. Deinde cum dicit :

Etad invicem causae sunt, utlaborare causa est evexiae, et haec laborandi, sed non eodem modo; verum hoc quidem ut finis, illud vero ut principium motus.

Ponit secundam conditionem, dicens quod aliquae sunt causae ad invicem sibi ipsis, ut laborare est causa evexiae, id est, bonae dispositionis quae est in sanitate: et haec evexia est causa laborandi, sed non eodem modo, verum pro sed, sed haec quidem scilicet evexia est causa ut finis: illud vero, scilicet laborare ut principium motus, id est, causa efficiens: labor enim moderatus causat bonam dispositionem effective malos humores corporis consumendo: ista autem dispositio est id ad quod labor ordinatur ut ad finem.

Notandum, quod sicut efficiens et finis sibi hoc modo correspondent, sic etiam materia et forma: efficiens enim est causa finis, et e converso, tamen differenter: nam efficiens est causa finis quantum ad esse, nam producit formam quae est finis: sed finis est causa efficientis, non quantum ad esse, sed quantum ad causare, quatenus finis movet efficiens ad causandum, et efficiens agit ex appetitu finis: similiter forma est causa materiae, et e converso, etiam quantum ad esse, quatenus forma dat materiae esse et actum specificum, materia vero sustentat fornam: nam loquendo naturaliter, sicut est impossibile materiam existere sine forma, sic et formam sine materia. Qualiter autem aliqua duo possent sibi invicem esse causae, non obstante quod causa sit prior simpliciter quam causatum: ex quo videtur sequi, quod idem respectu ejusdem sit prius et posterius simpliciter, et secundum naturam, patebit in quaestione inferius ponenda. Deinde cum dicit:

Amplius autem et idem quandoque contrariorum est causa; quod enim praesens hujus causa est, haec absens causa videtur quandoque de contrario, ut absentia gubernatoris deperditionis, cujus erat praesentia causa salutis; utraque veru praesentia et privatio causae sunt ut moventes.

Ponit tertiam conditionem causarum dicens, quod amplius autem

quod hoc idem quandoque est causa con-Irariorumi quod enim praesens est causa hujus, hoc absens, causamur, id est, accusamus, id est, dicimus quandoque esse causam de contrario, id est, quod idem quandoque quod est causa unius contrarii per sui praesentiam, est causa alterius per sui absentiam, quod exponit cum dicit: ut absentia gubernatoris est causa perditionis, cujus erat praesentia, causa salutis; utraque vero et praesentia et privatio, id est, absentia, sunt causae ut moventes, id est, de genere causae efficientis: hoc autem dicit ne forte aliquis crederet referendum esse ad diversa genera causarum, sicut duae primae conditiones.

Est autem attendendum quod quando idem est sic causa contrariorum non est eodem modo, sed unius est causa per se, et alterius per accidens: gubernator enim per se salvat navem, sed per accidens perdit, quando non est praesens. Deinde cum dicit: