SUMMARIUM.

Explicatur quid sit nasci, et tres conditiones nascentium; item aliae duae naturae acceptiones, una qua sumitur pro materia, alia pro forma.

Nasci vero dicuntur quaecumque augmentum habent per alterum in tangendo: connasci autem et adnasci ut embryo. Differunt autem connascentia a tactu; hic enim nihil praeter tactum alterum necesse est esse. Insimul autem natis est aliquid unum idem in ambobus, quod facit per tangi simul nasci et unum esse secundum continuum et quantum, sed non secundum quale.

Exponit quid sit proprie nasci, de quo fecerat mentionem, et ponit tres conditiones. Prima est quod nasci dicuntur proprie quaecumque habent augmentum; differt enim generatio viventium a generatione non viventium, quia non vivens, non augmentatur, nec conjunctum unitur generanti sed divisum, ut cum ignis generatur ab igne: generatio autem viventium, quae proprie dicuntur nasci, ut dictum est, fit per quamdam unionem ad principium generationis, sicut cum in arbore nascitur fructus, vel ramusculus: et quia additio quanti ad quantum facit augmentum, ideo in generatione viventium videtur esse augmentum quoddam. Secunda conditio est, quod illa dicuntur nasci, , quae habent dictum augmentum per alterum, id est, per appositionem alicujus alterius diversi, et per hoc distinguitur istud augmentum ab augmento proprie sumpto, quod est distincta species motus: nam in augmento dicto proprie augetur aliquid in seipso, per hoc quod illud quod additur transit in substantiam ejus quod augetur, sicut alimentum transit in substantiam aliti et nutriti; sed illud quod nascitur, non transit in substantiam illius a quo nascitur, sed magis ei apponitur tanquam alterum et diversum, ut patet in exemplo dicto. Tertia conditio est, quod tale augmentum fit in tangendo et in connasci et annasci, ut embryo. Omne enim faciens augmentum potest fieri dupliciter : vel per solum contactum, vel per solam connascentiam, et coaptationem unius alteri in extremis. Exemplum primi, paries additus parieti. Exemplum secundi, capilli nati ex capite: in generatione autem viventium utraque fit appositio, ut patet in embryonibus, qui non solum tangunt matricem, sed etiam alligantur et connascuntur, differt autem illa connascentia a tactus hic enim scilicet in tactu nihil alterum est necesse esse praeter tactum, id est, nihil est necessarium praeter tangentia quod faciat ipsa esse unum, sed in simul nalis, connatis, vel annatis est aliquid idem unum in ambobus quod facit pro langi, id est, loco tactus simul ea nasci,ae est, conjuncta et ligata, et unum esse secundum continuum et quantum, sed non secundum quale, quod dicit propter hoc: quia illud unum, quod est ligamentum adnatorum, non oportet quod alteret ligata a suis dispositionibus, et ideo licet faciat ipsa esse unum secundum continuitatem quamdam quantitatis: non tamen oportet quod faciat ea unum secundum qualitatem. Deinde cum dicit :

Amplius natura dicitur ex quo primo aut est, aut fit aliquid entium natura, inordinato existente et immutabili a sua propria potestate, ut statuae, et vasorum aereorum aes natura dicitur, et ligneorum lignum, similiter autem et in aliis. Ex his enim est unumquodque salvata prima materia; hoc enim modo et existentium natura elementa dicunt esse naturam; alii ignem, alii terram, alii aquam, alii aerem, alii aliquid aliud tale,dicentes alii quaedam horum,alii vero haec omnia.

Ponit quartum modum dicens, quod amplius id est, alio modo dicifur natura id ex quo primo, aut est, aut fit aliquid entium, et haec est prima materia, quae est principium reg et quantum ad esse, et quantum ad fieri existente natura inordinato, et immutabili a sua propria potestate, id est, quod ipsa materia existit in natura de se inordinatum quoddam, pro quanto caret de se omni forma: ipsa tamen est immutabilis in sua potestate, quia ipsa non potest seipsam transmutare ad formam, sed habet transmutari ab exteriori agente, ut aes dicitur natura statuae, et vasorum aereorum, ei lignum ligneorum, similiter autem et in aliis. Exemplificat autem in artificialibus dans intelligere naturalia: mos enim est Philosophi adducere notiora ad notificandum minus nota: materia ergo ex qua primo res fit, dicitur natura rei isto modo. Ideo subdit : ex his enim, scilicet aere et ligno, quae sunt materia est unumquodque salvata prima materia: hoc enim modo naturae existentium dicunt supple antiqui elementa esse natura, alii ignem, alii aquam, alii terram, alii aerem, alii aliquod aliud tale dicentes, puta aliquod medium inter ignem et aerem, vel inter aerem et aquam; alii quaedam horum non omnia: alii omnia supple dicunt haec esse elementa et materiam rerum secundum diversas opiniones de principiis rerum positas in primo libro.

Notandum, quod, ut tactum fuit in primo libro, antiqui nihil vel parum tetigerunt de forma substantiali, sed totam substantiam rerum putaverunt esse materiam semper manentem et salvatam; formas autem esse quaedam accidentia, ac si naturalia essent quaedam artificialia, quorum formae accidentia sunt ut dicitur 8. hujus, text. com. 5. et inde: et ideo secundum diversas opiniones, sicut diversi diversimode opinati sunt de principio materiali, sic et de natura rerum, quam ponebant solam esse materiam, alii ignem, alii aerem, etc. Terram enim nullus Philosophorum posuit esse principium seorsum, sed cum aliis, ut Empedocles qui posuit principia rerum quatuor elementa. Deinde cum dicit :

Amplius autem alio modo dicitur natura existentium natura substantia, ut dicentes naturam primam compositionem esse, ut Empedocles dicit quod natura nullius est existentium, sed solum mixtio, et permutatio permixtorum est. Natura vero in hominibus nominatur; quapropter et quaecumque natura sunt,aut fiunt jam existente ex quo nata sunt fieri, aut esse, non dicimus naturam habere si non habent speciem et formam.

Ponit quintum modum dicens, quod alio modo dicitur natura existentium natura substantia, id est forma ut dicentes naturam primam esse compositionem ipsorum, scilicet mixtorum, ut Empedocles dicit quod nullo existentium natura supple est aliquid appositum, sed solum mixtio et permixtio mixtorum; natura vero in hominibus nominatur hoc modo, ut homines, qui sunt diversae permixtionis, dicant habere diversam naturam: subdit autem rationem qua usi sunt ad probandum formam esse naturam rei, dicit quapropter quaecumque natura sunt, aut fiunt, non dicimus habere naturam, jam existente, supple principio materiali, ex quo nata sunt fieri, aut esse si non habent speciem et formam, id est quod nulla res dicitur habere naturam ex hoc solo quod habet materiam ex qua fit, nisi etiam habeat speciem et formam, quod est idem:

unaquaeque enim res dicitur habere propriam naturam et speciem principaliter per suam formam. Deinde cum dicit :

Natura quidem igitur quod ex his utrisque est, ut animalia et eorum partes.

Concludit ex praedictis quid sit habens naturam: nam si natura dicitur de materia et forma, sequitur quod illud quod est ex his utrisque, est quidem natura, id est, ens naturale, et habens naturam, ut animalia, et eorum partes, puta ossa et carnes, et hujusmodi. Deinde cum dicit:

Natura autem materia prima, et haec dupliciter, ut quae ad ipsum prima, aut omnino prima, ut operum aereorum,ad ipsum quidem primum aes; totaliter vero forsan aqua si omnia liquabilia aqua.

Exponit et declarat quosdam modos praedictorum, scilicet quartum et quintum; primo quartum, et secundo quintum ibi : Species autem et substantiae. Dixerat enim de quarto modo, quod natura dicitur id, ex quo primo aliquid fit, haec est materia: nunc exponit ly primo nam primamateria,quae dicitur natura, potest dupliciter accipi: materia prima, quia vel prima simpliciter, vel prima ad aliquid, quia scilicet immediata et proxima huic. Dicit ergo, quod prima materia dicitur natura dupliciter, id est, quod prima potest dici dupliciter, aut quod ad ipsum prima, id est, respectu alicujus, aut omnino vel ex toto prima, id est, simpliciter prima, ut operum aereorum ad ipsum quidem primum aes, id est, quod respectu artificialium, quae fiunt ex aere, prima materia est aes, id est, materia proxima et immediata; totaliter autem, id est, universaliter forsan aqua, si omnia

liquabilia aqua, vult dicere quod respectu eorum quae fiunt ex aere, prima materia, scilicet non simpliciter, sed secundum quid, puta materia immediata et proxima est aes: materia autem prima simplia citer est aqua, quia in aquam omnia liquabilia resolvuntur ; nam ut habetur quarto Meteororum, text. com. 28. et inde, omnia illa quae liquescunt calido, et indurantur frigido, sunt aqua magis. Unde omnium metallorum aqua videtur esse primum principium materiale. Deinde cum dicit :