SUMMARIAM.

In prima parte hujus cap.explicat quatuor modos potentiae. Doctor rejicit D. Thomam negantem grave a se moveri de quo fuse agit 2. d. 2 quaest. 10. et 9. hujus quaest. 14.

Potestas dicitur alia quidem principium motus, aut mu?ationis; aut in altero; aut inquantum alterum, ut aedificativa potestas est quae non existit in aedificato. Sed ars medicinalis potestas ens existit ulique in sanato, sed non inquantum sanatum est. Ergo totaliter principium mutationis, aut motus, dicitur potestas in altero, aut inquantum alterum.

Postquam Philosophus distinxit nomina significantia partes unius, nunc distinguit nomina significantia partes entis. Circa quod duo facit. Primo facit quod dictum est, secundum quod ens dividitur per potentiam et actum. Secundo ut dividitur per decem Praedicamenta. Secunda ibi: Quantum vero dicitur.

Sed. ista assignatio non videtur propria, quia potentia quae est differentia entis, est potentia objectiva, ut dictum fuit supra, de qua potentia nulla fit mentio in praesenti capitulo; similiter de actu sibi opposito et sibi condiviso nihil hic agitur. Posset dici quod licet potentia de qua hic agitur, non sit illa potentia, quae proprie est differentia entis, ut dictum est supra, capitulo de ente, tamen largo modo et forte secun lum aliam divisionem entis, ista potentia posset dici differentia entis, quatenus omne ens vel est in potentia de qua hic agitur, vel non; et sic non est facienda magna vis in proposito, dummodo intentio Philosophi et litterae habeatur. Secundum hoc ergo haec pars dividitur in duas: quia primo distinguit varios modos potentiae et impotentiae, possibilis et impossibilis. Secundo reducit omnes ad unum primum principalem. Secunda ibi : Quae vero secundum potentiam. Prima pars in duas : quia primo ponit modos potentiae. Secundo modos impotentiae oppositae. Secunda ibi : Impotentia autem est. Prima in duas, quia primo ponit modos potentiae in abstracto. Secundo modos potentiae in concreto, puta modos potentis, sive possibilis. Secunda ibi : Dicta vero potestate. Prima in quatuor, secundum quatuor modos potentiae, quos ponit. Secunda ibi : Haec autem ab altero. Tertia ibi: Adhuc autem. Quarta ibi : Amplius quicumque. Primus modus pertinet ad potentiam activam, quam describit, dicens quod potentia, id est, potestas, dicitur hoc quidem principium, scilicet activum motus, aut mutationis, aut in altero, aut inquantum alterum: passum enim mobile, vel mutabile, aliquando est distinctum et separatum ab agente, et tunc potentia activa est principium simpliciter transmutandi alterum; aliquando vero illud passum non est separatum, nec alterum simpliciter ab agente, puta cum aliquid agit in seipso, vel movet seipsum, et tunc potentia activa est principium transmutandi alterum, non tamen simpliciter, quia idem inquantum idem non agit in seipsum; unde cxemplicat de utroque dicens, ut aedificativa potestas, puta ars aedificandi, est quae non existit in aedificato, et ideo est principium transmutandi simpliciter alterum. Sed ars medicinalis, quae est potestas, scilicet ad sanandum, existit utique in sanato, puta cum medicus est infirmus et sanat seipsum; tunc enim ista potentia est in sanato, sed non inquantum sanatum, quia medicus per accidens sanat seipsum, ut dicitur secundo Physicorum text. com. 3. et tunc potentia activa est principium transmutandi alterum non simpliciter, sed inquantum alterum. Unde concludit, ergo totaliter potestas dicitur principium, scilicet activum, mutationis in altero, aut inquantum alterum.

Notandum, quod quidam expositor aliter exponit istam litteram, dicit enim quod illa potentia isto modo dicta, est quoddam principium motus, vel mutationis in eo quod mutatur, scilicet ipsa materia, vel aliquod principium formale ad quod sequitur motus; sicut ad formam gravis et levis sequitur motus sursum et deorsum, et hoc principium non potest dici potentia activa, ad quam pertinet iste motus, quia omne quod movetur, ab alio movetur: nec aliquid movet seipsum nisi per partes, inquantum una pars movet aliam, ex 8. Physicor. text. com. 28. et inde. Potentia ergo secundum quod est principium in eo in quo est, non comprehenditur sub potentia activa, sed sub passiva. Sed ista expositio,vel non est ad intentionem litterae, vel exponit litteram de potentia passiva, et tunc minus valet: tum quia est contra mentem Philosophi, quia loquitur hic de potentia activa, et sic distinguitur secundus modus a primo, ut patebit: tum quia supponit falsum, quod scilicet forma gravis non sit principium activum motus gravis, sed quod principium motus sequitur ad eam, quasi ad materiam, nam ostendetur 9. hujus, quod gravia et levia moventur a seipsis effective: tum quia moventibus se cujusmodi sunt animalia, principium, sive potentia activa motus est in toto, ut patet ex 7. et 8. Physicor. cujus oppositum dicit iste: tum quia aliquod indivisibile, puta Angelus, potest se ipsum movere effective, ut veri Theologi tradunt, et tamen non habet partem et partem, quarum una movet aliam; tum quia contradicit sibi ipsi,nam infra ibi : Dicta vero potestate, dicit quod iste primus modus possibilis accipitur correspondenter primo modo potentiae, et iste modus est de possibili, sive de potente active sumpto, ut ipse idem dicit. Deinde cum dicit :

Haec autem ab altero inquantum alterum. Secundum quam enim patiens patitur aliquid quandoque quidem, si quodcumque pati sit possibile: dicimus esse AdminBookmark quandoque autem non secundum omnem passionem, sed si ad melius.

Ponit secundum modum, qui pertinet ad potentiam passivam dicens, quod haec autem, id est, alio modo dicitur potentia principium motus, vel mutationis, ab altero, aut inquantum alterum, quod dicit propter hoc, quia aliquando passum patitur vel movetur ab altero simpliciter: aut inquantum alterum, puta cum movetur vel patitur a seipso, ut praedictum fuit, et haec potentia est potentia secundum quam patiens aliquid patitur; nam illud principium propter quod alicui competit pati, vel moveri ab aliquo, est ipsa potentia passiva : haec autem potest esse dupliciter; aliquando quidem dicitur pati simpliciter quidquid sit illud quod potest pati sive sit bonum, sive malum; aliquando vero ex hoc quod potest pati non malum, sed aliquod bonum excellentius et melius: et hoc est quod dicit, quod secundum potentiam passivam patiens aliquid patitur, quandoque quidem si possibile sit pati quodcumque, scilicet sive bonum, sive malum, dicimus tale esse, AdminBookmark

AdminBookmark id est, potens passive, sive patiens, quandoque autem non secundum omnem passionem , sed secundum aliquid excellentius, ut si sit possibilis ad aliquid melius. Ratio hujus est, quia posse pati aliquem defectum quandoque attribuitur impotentiae, ut patebit infra parum post, ut posse vinci, vel superari: et posse non pati, attribuitur potentiae, ut qui vinci non potest potens dicitur. Deinde cum dicit :

Adhuc autem ut bene hoc efficiatur, aut secundum voluntatem. Quandoque enim solum utique ambulantes, aut loquentes non bene autem, aut non ut vellent: non dicimus posse loqui, aut ambulare, similiter autem et in pati.

Ponit tertium modum, dicens quod adhuc autem dicitur potentia supple principium faciendi aliquid, non quocumque modo sed bene, ut bene hoc efficiatur, aut secundum praevoluntatem, id est, secundum quod homo disposuit, quod declarat per exempla ad oppositum : quandoque enim solum utique ambulantes, aut loquenles, non bene aut non, ut vellent, non dicimus posse loqui aut ambulare; et ideo supple per oppositum bene ambulantes, et loquentes dicimus posse loqui, et posse ambulare ; similiter autem et in pati, ut scilicet illud dicatur posse pati, quod potest bene pati, et non posse pati, quod non potest bene pati. Exemplum, dicimus lignum posse comburi quod est bene, et de facili combustibile, et non posse comburi quando male, et de difficili comburitur. Deinde cum dicit:

Amplius quicumque habitus secundum I quos impassibilia omnino ei immutabilia, aut non facile in pejus mobilia potestates dicuntur.Franguntur autem et conteruntur et curvantur, et omnino corrumpuntur, non per posse, sed per non posse, et deficere in aliquo. Impassibilia vero talium aut vix, aut et modicum patiuntur propter potentiam, et posse aliqualiter se habere.

Ponit quartum modum, dicens quod amplius, id est, alio modo dicuntur potestates, id est, potentiae quicumque habitus, id est, formae sive dispositiones, secundum quos aliqua sunt impossibilia et immutabilia, vel omnino, vel non facile mobilia in pejusl; ea enim quae in pejus mutantur, magis hoc habent ratione impotentiae, quam potentiae ; ideo dicit, quod corruptibilia, supple franguntur et conteruntur, et curvantur, et omnino corrumpuntur non per posse, idest, non ratione potentiae, sed per non posse et, deficere in aliqui), puta quia deficit eis aliquod principium, per quod possunt resistere corrumpenti, et a ideo corrumpens damnatur super 1 ea. illa vero quae non possunt pati tales defectus, aut vix et paulatim, vel modicum patiuntur, habent haec propter potentiam, ideo dicit, i quod impassibilia talium, aut vix et

paulatim, id est, tarde aut modicum patiuntur, accidit supple eis propter potentiam et propter habere aliqualiter posse, id est, aliquam passionem vel perfectionem, qua possunt resistere contrario corrumpenti; et forsan iste habitus vel dispositio est illa potentia, vel impotentia, quae est de specie secunda qualitatis, secundum quam sanativum dicitur, quod habet potentiam ad sanandum, et impotentiam per oppositum. Deinde cum dicit :