SUMMARIUM.

Explicat relativa secundi modi, quae dicuntur secundum potentiam activam et passivam; hae relationes non fundantur super actione et passione,ut notat hic Doctor, et tenet4. d.l3.q.l.ad quintum, sed super ipsis potentiis;actio autem et passio, sunt ratio, seu dispositio fundationis.

Activa vero et passiva secundum potentiam activam et passivam sunt, et actiones potentiarum ut calefactivum ad calefactibile, quia potest, et iterum calefaciens ad id, quod calefit, et secans ad id, quod secatur tanquam agentia.

Postquam Philosophus prosecutus est de primo modo relativorum, nunc prosequitur de secundo. Circa quod duo facit. Primo facit quod dictum est. Secundo ostendit quod privatio reducitur ad habitum, et ideo negatio ad affirmationem ; ideo ad hunc modum reducit relationes dictas secundum privationem potentiae. Secunda ibi : Amplius quaedam. Prima in tres, quia primo exponit illum secundum modum. Secundo distinguit ipsum a primo. Tertio subdividit illum per comparationem ad tempus. Secum da ibi : Eorum quae sunt. Tertia ibi: Eorum autem quae secundum potentiam. Dicit ergo primo quod activa et passiva, quae sunt relativa, secundo modo dicuntur secundum potentiam activam et passivam, et secundum actiones potentiarum, vel supple passiones, quae sunt agere et pati, ut calefactivum ad calefactibile, supple refertur, quia potest, id est, secundum potentiam activam et passivam, nam calefactibile dicitur, quod potest calefieri: calefactivum vero, quod potest calefacere, et iterum calefaciens dicitur ad illud quod calefit, et secari ad illud quod secatur, tanquam agentia, id est, secundum actus potentiarum activae scilicet et passivae.

Notandum, quod Philosophus videtur hic innuere quod relationes secundi modi fundentur super actionem et passionem. Sed contra, quod non est, nihil fundare potest ; sed transeunte actione et passione manet relatio, ut patet de patre et filio, nam transeunte actu generandi, adhuc manet paternitas, quamdiu manet filius, et e converso. Respondeo quod relationes secundi modi non fundantur super actionem et passionem propter rationem dictam ; verumtamen actio et passio sunt quaedam dispositiones praeviae, et necessaric requisitae ad hujusmodi relationes ; si potentia, potentia; si actu, actu; pater enim dicitur ad filium, quia in ipso praefuit generatio activa; filius etiam dicitur ad patrem, quia in ipso praefuit generatio passiva, et hoc modo intelligit hic Philosophus in littera ; si ergo quaeras quid sit fundamentum proximum harum relationum, dicitur quod ipsa potentia activa vel passiva. Deinde cum dicit :

Eorum vero quae sunt secundum numerum non sunt actiones, sed quomodo in aliis dictum est; quod autem secundum motum flexiones non existunt.

Distinguit istum secundum modum a primo dicens, quod eorum, scilicet relationum quae sunt secundum numerum, qui fuit primus modus, non sunt actiones, hoc mitem quomodo sit dictum est in aliis, scilicet in 2. Phys. text. com. 18. et circiter, ubi ostensum est quomodo Mathematica abstrahunt a motu; ideo subdit, quod actiones quae sunt secundum motum non existunt, scilicet in Mathematicis.

Notandum, quod in Mathematicis non sunt actiones reales, cum sicut dictum est, abstrahant amotu; tamen dicitur communiter, quod ibi sunt actiones metaphorice dictae, puta multiplicare, dividere, etc. Deinde cum dicit:

Eorum autem quae secundum potentiam, et secundum tempus jam dicuntur ad aliquid, ut quod fecit ad factum, et facturum ad faciendum, sic enim pater filii dicitur pater: hoc quidem enim fecit, illud autem passum quid est.

Subdividit istum secundum modum in comparatione ad tempus, dicens quod eorum, scilicet quae sunt relativa secundum potentiam, qui est secundus modus, dicuntur jam ad aliquid secundum tempus ; nam aliqua dicuntur ad aliquid secundum tempus praeteritum, ut quod fecit ad factum, puta pater ad filium, quia ille genuit, iste genitus est, et aliquid passum est: similiter aliqua dicuntur secundum tempus futurum, ut facturum ad faciendum. Deinde cum dicit :

Amplius quaedam secundum privationem potentiae, ut impossibile, et quaecumque sic dicuntur, ut invisibile.

Reducit ad hunc modum relationes dictas secundum privationem potentiae dicens, quod amplius supple dicuntur relativa illo modo, quaecumque secundum privationem potentiae, ut impossibile, et quaecumque sic dicuntur, ut invisibile ; nam invisibile et impossibile dicuntur respectu alicujus, puta impossibile, vel invisibile huic vel illi. Tunc sequitur illa pars :