SUMMARIUM.

Ponit differentiam inter scientiam practicam et Physicam, quam bene Doctor declarat. Quod ait naturalitatem motus sumi penes principium passivum, tractat bene, 2. d. 18. et alias.

Quoniam vero Physica scientia est circa genus quoddam entis; nam circa talem est substantiam, in qua est principium motus, et status in ea, palam quia nec activa, nec factiva est ; factivarum enim in faciente principium, aut intellectus, aut ars, aut potentia quaedam. Activarum vero quae agente prohaeresis; idem enim agibile, et eligibile. Quare si omnis scientia aut activa, aut factiva, aut Theorica. Physica Theorica quaedam est ; sed Theorica circa tale ens quod est possibile moveri, et circa substantiam quae secundum rationem, ut secundum magis, non separabilem solum.

Exponit magis in speciali dictam differentiam hujus scientiae ad alias.

Ad cujus evidentiam notandum, quod quidam antiquorum, ut dictum est in primo libro, opinantes nullum ens esse praeter entia sensibilia, necessario habuerunt ponere Physicam esse de omni ente, et per consequens esse primam Philosophiam; sensibilia autem sunt notiora nobis, et per consequens entia Physica. Ut ergo a manifestioribus incipiat, primo comparat et distinguit Physicam a scientiis practicis. Secundo ab aliis scientiis speculativis. Ex quibus colligitur differentia hujus scientiae Metaphysicae ad alias quantum ad modum considerandi. Secunda ibi : Oportet autem. In ista parte intendit talem rationem : Scientia practica versatur circa subjectum, in quo non est principium motus et quietis, sed Physica versatur circa subjectum, in quo est principium motus et quietis: ergo Physica non est scientia practica. Dicit ergo, quod quoniam scienda Physica est circa quoddam genus entis;nam circa talem est substantiam, in qua est principium motus et status, id est, quietis in ea, palam quia nec est factiva, nec activa, quae sunt scientiae practicae ; nam principium factivarum est in faciente, puta intellectus, aut ars, quae est habitus practicus intellectus, aut potentia quaedam, puta potentia executiva, qua mediante artifex operatur; haec enim tria concurrunt ad factionem. Activarum autem supple principium est prohaeresis, id est, electio quae est in agente; nam idem est objectum agibile et eligibile, quia circa idem versatur actio et electio: quare si omnis scientia est activa, aut factiva, quarum utraque est practica, aut est Theorica, id est, speculativa, Physica erit quaedam Theoricaid est speculativa et non practica;sed tamen talis Theorica quae versatur circa tale ens quod est possibile moveri, et circa substantiam, quae secundum rationem non est separabilis, scilicet a materia sensibili, ut secundum magis, id est, ut in pluribus; quod dicit propter animam rationalem, quae aliqualiter cadit sub considerationem hujus scientiae naturalis, ut patet secundo Physicorum. t. c. 26. et circiter, et tamen ejus substantia est a materia sensibili separabilis.

Notandum, quod omnis scientia practica vel est activa vel factiva, sicut omnis praxis est actio, vel factio: dicitur autem actio operatio immanens, puta intelligere, et eligere sive velle. Et ideo scientiae activae dicuntur istae, quae dirigunt in praxim, quae est actio, et sunt scientiae morales, puta prudentia. Factio vero dicitur operatio transiens in exteriorem materiam, ut aedificare et secare; et ideo scientiae factivae dicuntur, quae dirigunt in praxim, quae est factio, ut sunt scientiae mechanicae, puta ars.

Notandum etiam, quod principium motus et quietis potest accipi active et passive; sed tamen principium a quo dicitur motus, vel mutatio naturalis, et de quo hic loquitur Philosophus, est principium passivum, ut probatum fuit in quinto libro, capitulo de Natura. In hoc enim distinguuntur naturalia ab artificialibus, quia omnia naturalia habent in se principium passivum, quo naturaliter tendunt et inclinantur ad formam naturalem inducendam ; artificialia autem non habent talem inclinationem, sed vel sunt in potentia neutra, vel habent inclinationem ad oppositum, sicut patet in aedificiis, ubi gravia ponuntur sursum, quod est contra naturalem inclinationem gravis. Ex quo apparet falsus intellectus illorum qui ex hoc dicto, et similibus, volunt arguere esse in materia aliquod inchoativum formae coactivum, et ac generationem et.ad naturalitalem generationis salvandum, de quo amplius dicetur 7. hujus.

SUMMAE PRIMAE