CAP. I.

Excluditur a consideratione hujus scientiae ens per accidens secundum varias ejus acceptiones.

Sed. quoniam ens dictum simpliciter dicitur multipliciter, quorum unum est quidem quod secundum accidens, et aliud quod ut verum, et non ens est falsum. Praeter haec autem sunt figurae categoricae, ut quid, quale, quantum, ubi, quando, et si quid aliud significat hoc modo. Amplius praeter haec omnia quod poteslate, et quod actu.

Postquam Philosophus descripsit modum considerationis hujus scientiae, nunc removet errorem, sive dubitationem oriri possibilem ex praedictis ; dictum est enim nunc proximo et in principio hujus sexti, et in principio quarti, et alibi frequenter, quod hujus scientiae est considerare ens inquantum ens ; ex hoc aliquis posset credere quod de omni ente est hujus scientiae speculari; hunc errorem excludit Philosophus ostendens quod de non ente non est hujus scientiae speculari, et hoc est quod intendit in sequenti littera demonstrare. Circa quod tria facit ; quia primo separat a consideratione hujus scientiae ens per accidens. Secundo ens verum. Tertio epilogat circa determinata et continuat dicta dicendis. Secunda ibi: Quia mitem ut verum. Tertia ibi : Quia quidem ut accidens.

Ad evidentiam primi notandum est, quod ens per accidens dupliciter accipitur. Uno modo ut ly per accidens, negat vel privat perseitatem rei secundum se acceptae; et hoc est ens per accidens, aggregatum ex rebus diversorum generum, ut homo quantus, vel album quantum ; vel ex rebus intermediorum, ut album dulce, et tale ens per accidens, ut patet ex 5. hujus cap. de Ente text. com. 13, opponitur enti secundum se, quod dividitur in decem Genera, quia tale ens per accidens non habet unum conceptum quidditativum, per quem posset in aliquo uno genere collocari. De isto ente per accidens loquitur Aristoteles 5. hujus, cap. de Ente t. c. 13. et c. de Uno, text. c. 7. de eo etiam est sermo 7. hujus, text. c. 11. et inde, quando negatur ens per accidens habere, quod quid est, et iterum, text. com. 20. et inde, quod quid est non est idem illi. Alio modo dicitur ens per accidens, prout ly per accidens, non privat perseitatem in entitate rei secundum se, sed in comparatione ad aliquam causam, et sic dicitur ens per accidens respectu alicujus causae, ad cujus fieri, vel esse talis causa non ordinatur essentialiter, sed evenit praeter intentionem talis causae aliud intendentis, et tale est ens fortuitum et casuale. Secundum hoc ergo ista pars dividitur in duas : quia primo separat a consideratione hujus scientiae ens per accidens dictum primo modo. Secundo, secundo modo ostendens quod neutrum, ut sic pertinet ad considerationem alicujus scientiae, et per consequens nec hujus. Secunda ibi : Attendendum est. Prima in duas : quoniam primo resumit quasdam entis divisiones positas in quanto. Secundo accedit ad probandum intentum. Secunda ibi : Quoniam itaque. Dicit ergo, quod quoniam ens simpliciter, id est universaliter dictum, dicitur multipliciter: quorum unum quidem erat, quid quod est secundum accidens, et aliud quod ut verum, id est, verum propositionis et non ens ut falsum ;praeter autem haec sunt tertio figurae calegoricae, puta tales in quae ens dividitur ut quid, id est, substantia et quale, et quantum, et ubi, et quando, et si quid aliud significat hoc modo, scilicet ipsum ens. Amplius quarto praeter haec omnia supple dicitur ens, quod potestate et quod actu; haec enim quatuor divisiones entis positae sunt in5. cap. de Ente. text. com. 13. et inde. Deinde cum dicit:

Quoniam itaque multipliciter dicitur ens primum de eo, quod secundum accidens est dicendum, quod nulla est circa illud speculatio.

Accedit ad probandum intentum. Circa quod duo facit. Primo proponit intentam conclusionem. Secundo subjungit conclusionis probationem. Secunda ibi : Signum autem. Dicit ergo, quod quoniam ens dicitur multipliciter, ut dictum est. Primo dicendum est de eo, quod secundum accidens, id est, de ente per accidens,

quod circa illud nulla est speculatio alicujus, scilicet scientiae. Deinde cum dicit :

Signum autem, nulla scientia enim neque activa, neque factiva studiosa est de eo, neque Theorica. Non enim faciens domum facit quaecumque accidunt domui faclae, infinita enim sunt; his quidem enim voluptuosam, illis nocivam; aliis autem utilem nihil prohibet esse factivam, et alteram, ut est dicere ab omnibus entibus, quorum nullius est factiva.

Probat propositam conclusionem. Primo per signum. Secundo per rationem. Secunda ibi: Et rationabiliter. Prima in duas, quia primo probat intentum per signum, inducendo in scientiis practicis. Secundo inducendo in Theoricis. Secunda ibi : Eodem vero modo. Dicit ergo, quod signum est supple, quod circa ens per accidens nulla est speculatio, quia nulla scientia, nec activa, nec factiva, quantum ad practicas ; nec Theorica, quantum ad speculativas est studiosa, id est, inquisitiva de eo, id est, de ente per accidens, quod primo declarat in practicis, non enim faciens domum facit, quaecumque accidunt domiti factae; infinita enim sunt, id est, ea quae possunt domui accidere ; nihil enim prohibet domum esse factam, his quidem voluptuosam, id est, delectabilem ad manendum, illis autem nocivam, aliis autem utilem, puta qui in domo aliquid iutile acquirunt: iterum ipsam donium, ut est esse alteram, id est, dissimilem ab omnibus entibus. scilicet domibus; quorum nullius, scilicet quae accidunt domui est factiva ars, id est, aedificativa, cum enim tana sint quasi infinita, non possunt cadere sub considerationem artis ; ars ergo aedificativa solum est aedificativa domus, et eorum quae sibi per se insunt, et non alicujus eorum quae domui per accidens inexistunt. Deinde cum dicit :

Eodem autem modo, nec Geometria speculatur sic accidentia figuris ; nec si alterum est trigonum, et trigonum duos rectos habens.

Ostendit idem inducendo in scientiis Theoricis, dicens quod eodem modo nec Geometer speculatur sic accidentia figuris, id est ea quae sunt in figuris per accidens, sed supple illa, quae sibi per se insunt; nec etiam speculatur si alterum est trigonum et trigonum duos rectos habens ; Geometer enim utique speculatur, quod triangulus habet tres, sed non si aliquid alterum, puta lapis vel aes est triangulus ; quia haec accidunt triangulo, ut triangulus est, quod sit lapideus, vel aereus, et sic de aliis, quae per accidens sibi insunt, puta quod sit magnus vel albus.