SUMMARIUM.

In hoc capite usque ibi: Quoniam autem, declarat ens verum esse circa compositionem et divisionem, et saepe contradicere falso, et non esse in rebus. Circa quod ponit Doctor bonas notas, et fuse tractat hic q. 3. Vide ibi Schol. 2. in quo varia ejus loca adduco, quibus de hoc agitur. De quo late egi supplent. de Anima,disp. 3. sect. 7. 8. 9.

Quod autem ut verum ens, et non ens ut falsum; quoniam secundum compositionem et divisionem, totaliter vero circa partitionem contradictionis. Verum quidem enim affirmationem in composito habet, negationem vero in disjuncto. Sed falsum habet partitionis contradictionem.

Postquam Philosophus separavit a consideratione hujus scientiae ens per accidens, nunc separat ens verum. Circa quod duo facit: quia primo inquirit quid sit tale ens. Secundo excludit ipsum a consideratione hujus scientiae. Secunda ibi: Quoniam autem compilatio. Prima in tres. Primo enim facit quod dictum est. Secundo movet quamdam dubitationem. Tertio probat quod dixerat. Secunda ibi : Quomodo au tem. Tertia ibi : Non enim verum et falsum. Supponendo ergo quod ens dicatur uno modo de vero, et non ens de falso, dicit quasi duo de tali ente, ex quibus potest aliqualiter intelligi quid sit tale ens. Primum dictum est quod tale ens est circa compositionem et divisionem, et hoc sive vocum, sive conceptuum, licet differenter. Secundum dictum est, quod verum et falsum patiuntur sibi contradictionem, quia altera pars est vera et altera falsa. Dicit ergo , quod ens dictum ut verum, et non ens ut falsum, quoniam secundum compositionem et divi sionem, id est, habent esse circa compositionem et divisionem, ita quod per compositionem intelligitur affirmatio, ubi praedicatum notatur inesse subjecto ; per divisionem vero intelligitur negatio, ubi praedicatum notatur separari et dividi a subjecto; sive talis compositio, sive divisio sit in voce, et in oratione, ubi est veritas et falsitas ut in signo; sive sit in conceptibus mentis, ubi est in subjecto, et hoc fuit primum dictum. Et addit propter secundum quod totaliter, id est, universaliter tale ens vel non ens, quod est verum vel falsum, sunt circa participationem contradictio nis ; nam verum et falsum omnem contradictionem sibi partiuntur, ita quod altera pars est vera et altera falsa ; unde subdit quod Ipsum verum habet affirmationem in composito, negationem vero in disjuncto, sed est oppositum de falso, ideo dicit, quod falsum habet parlitionis contradictionem.

Notandum, quod cum contradictio constet ex affirmatione et negatione, ut dicitur primo Perihermenias ; affirmatio et negatio dupliciter possunt sumi, scilicet uno modo, circa terminos conjunctosin re, sicut homo et animal ; si igitur ex his terminis formetur una contradictio, dicendo, Homo est animal, homo non est animal, tunc affirmatio erit vera et negatio erit falsa. Alio modo affirmatio et negatio possunt sumi circa terminos disjunctos in re, ut homo et equus; si ergo ex his terminis formetur una contradictio, dicendo, homo est equus, homo non est equus, tunc erit e converso, quia affirmatio erit falsa et negatio erit vera: et secundum hunc modum verum et falsum partiuntur sibi contradictionem, ut dicitur hic in littera: nam verum et falsum propositionis de quibus nunc est sermo, non possunt esse circa voces et conceptus simplices, sed habent esse circa compositionem et divisionem, sive affirmationem et negationem, quae sunt partes contradictionis. Deinde cum dicit :

Quomodo autem quod simul, aut quod separatim intelligere accidit alius sermo. Dico autem quod simul, et quod separatim ut non in eo quod consequenter, sed in unum aliquod fieri.

Movet quamdam dubitationem : dictum est enim quod verum et falsum sunt circa compositionem et divisionem ; omnis autem compositio et divisio debet esse plurium; est ergo dubitatio Quomodo intellectus intelligit ista plura, quae componuntur et dividuntur : utrum simul aut separatim, alius est sermo, quia hoc magis spectat ad librum de Anima: et exponit dubitationem, in quo etiam innuit solutionem, di cens ; Dico autem quod simul et separatim, ut non eo quod consequenter, sed in unum aliquid fieri.

Notandum, quod esse simul quandoque significat unitatem, ut cum dicimus aliqua esse simul secundum tempus, quae sunt in uno et eodem nunc temporis: quandoque significat quamdam propinquitatem eorum quae consequenter se habent, ut si duo homines dicantur simul esse in loco, quorum loca sunt propinqua et consequenter se habentia. Primo modo intellectus componens, vel dividens intelligit plura, et non secundo modo: nam si intellectus intelligat hominem et risibile quodlibet seorsum, et secundum se, ut sunt quaedam duo, sequitur quod intelligat ea duobus conceptibus simplicibus, non formando compositionem vel divisionem ; si autem formet ex eis compositionem, vel divisionem oportet quod intelligat ea ut unum, inquantum ex eis unum aliquid constituitur: sicut intellectus intelligens partes alicujus totius, intelligit eas, ut unum inquantum intelligendo eas, intelligit ipsum totum; intelligendo enim hominem, nonpriua intelligit pedem,posteamanum,pos tea caput etc. sed intelligit omnes partes simul.ut ex eis unum aliquid fit: similiter in proposito intelligit simul praedicatum et subjectum, ut ex eis una affirmatio vel negatio constituitur. Deinde cum dicit :

Non enim est verum et falsum in rebus, ut quod quid verum bonum, quod autem malum falsum, sed in mente. Circa vero simplicia, et quod est, nec in mente est; ergo quaecumque oportet speculari circa sic ens, et non ens posterius perscrutandum.

Probat quod dixerat, scilicet quod verum et falsum sunt circa compositionem et divisionem, quod probat per quamdam divisionem, dicens : quod verum et falsum non sunt in rebus, ut quod quidem bonum verun; quod autem falsum malum, id est, quod non sunt in rebus, sic intelligendo quod verum sit quoddam bonum, quatenus verum perfectionem quamdam dicit, et falsum sit quoddam malum quatenus falsum dicit defectum quemdam, non ergo sunt in rebus, sed in mente, id est, in intellectu ; circa vero simplicia et quid est nec in mente est, idest, quod cum intellectus habeat duas operationes, unam qua intelligit simplicia et quid est; aliam qua componit et dividit, et intelligit complexa; non tamen verum et falsum est circa primam operationem, quia intellectus intelligit simplicia et quid est, sed circa secundam: relinquitur ergo per locum a divisione quod ex quo verum et falsum non sunt in rebus, nec in mente circa primam operationem, quod sint circa secundam, quae est compositio vel divisio mentis, et hoc principaliter: consequenter sunt circa compositionem et divisionem vocis, quae est signum mentis: addit autem, quod Quaecumque oportet speculari circa ens et, non ens sic acceptum posterius perscrutandum est, scilicet in aliis libris: aliqua enim dicuntur de tali ente, 9. hujus text. c. 21. et inde, cap. ult. et aliqua tertio de Anima, text: c. 21. et multa alia in libris Logicalibus.