SUMMARUM.

Ut solvat dubitationem : quare aliqua fiunt, nunc ab arte, nunc a casu, ut sanitas ; alia ab arte tantum, ut domus ; notandum ex Doctore quaedam generari immediate, id est, sine semine, quaedam mediate, seu propagatione. De quo vide sum. 2. d. 18. Nota etiam ex eodem 1. d. 2. q. 2. num. 27. generata per propagationem, et putrefactionem contingere esse ejusdem speciei, ut experientia constat in multis plantis.

Dubitabit autem aliquis quare alia fiunt arte, et a casu, ut sanitas, alia non ut domus.

Postquam Philosophus probavit quod ideae non sunt necessario ponendae propter generationem, nunc determinat quaedam dubia possibilia oriri ex praedictis. Et dividitur in duas secundum duo dubia quae removet. Secunda ibi: Non solum autem. Prima in duas : quia primo movet unum dubium et solvit. Secundo ex data solutione concludit quamdam veritatem superius praeostensam. Secunda ibi : Palam vero ex dictis. Prima in duas : quia primo proponit dubitationem. Secundo subjungit ejus solutionem. Secunda ibi: Causa vero est. Dicit ergo, quod dubitabit aliquis, quare aliqua fiunt ab arte, et a casu, ut sanita;alia

vero non, ut domus, quod scilicet sic fit ab arte quod non fit a casu.

Notandum quod ista dubitatio oritur ex praedictis, dictum enim fuit supra quod arte sunt ea quorum est species in anima artificis, ut sanitas inducta per artem medicinae. Dictum fuit etiam quod eadem quae fiunt ab arte, fiunt etiam a casu, quando est principium in materia sine arte, quod esset principium motus factionis, si idem fleret ab arte, ut sanitas causatur a calore extrinseco per confricationem ; hoc autem non est verum in omnibus, ut patet de domo, quae non potest fieri a casu, sed ab arte solum; ergo est dubitatio quae est causa hujus. Deinde cum dicit:

Causa vero est quia hoc quidem est materia incipiens generationis in facere et fieri aliquid eorum, quae ab arte in qua existit aliqua rei pars. Haec quidem talis est qualis moveri ab ea, illa vero non, et hujus haec quidem potens, haec autem est impotens, multa namque possunt quidem ab ipsis moveri sed non sic puta saltare. Quorum igitur talis est materia, ut lapides impossibile sic moveri nisi ab alio, sic tamen utique et ignis. Propter hoc, haec quidem non habent sine habente artem, haec autem erunt; ab his enim movebuntur non habentibus artem quasi artem, moveri vero potentibus eis, aut ab aliis non habentibus artem, aut ex parte.

Solvit dubitationem.

Ad cujus evidentiam sciendum, quod aliqua generantur univoce, et aliqua aequivoce. Exemplum primi, homo generans hominem. Exemplum secundi, generatio vermis ex putrefactione: et eorum etiam quae generantur univoce, quaedam generantur immediate, quaedam mediate. Exemplum primi, ignis generat ignem sine aliquo medio. Exemplum secundi, asinus generans asinum mediante semine. In generatis igitur univoce non immediate requiritur necessario ratio seminalis, sed non requiritur necessario in generatis immediate. Ratio hujus est, quia ratio seminalis ponit quoddam medium inter generans et genitum, ut etiam absente generante possit generatio continuari: sed absente generante mediate, puta asino masculo, continuatur generatio in ventre femellae asinae absente autem generante immediate, puta igne non continuatur generatio ignis, sed statim aqua redit ad suam frigiditatem, si ex aqua debeat ignis generari: ergo in generatis immediate non requiritur necessario ratio seminalis. Confirmatur, quia ibi non concurrit semen, nec concurrit ratio seminalis, nam ratio seminalis est aliqua forma seminis, inquantum est semen, sive sit forma substantialis seminis, sive, quod magis videtur, sit aliqua qualitas consequens necessario formam seminis: ratio ergo seminalis non est sine semine, sed in generatis mediate concurrit semen, et non in generatis immediate. Patet ergo quod in his, et non in illis requiritur necessario ratio seminalis, eadem ratione, nec requiritur ratio seminalis proprie in generatis aequivoce; tum quia ibi non concurrit semen: tum quia absente generante non continuatur illa generatio, sicut patet. In generatis igitur naturaliter et mediate, ut sunt animata communiter, et in quibusdam generatis artificialiter, exigitur in materia quaedam virtus et ratio seminalis, vel aliquod simile, quod dicitur propter generata per artem, in quorum materia est quandoque aliqua virtus activa, quasi tenens locum rationis seminalis, quam virtutem vocat hic Aristoteles partem rei; non quod sit pars formae generandae, vel inchoatio, sed est quaedam virtus, sive ratio seminalis in generatis naturaliter, vel aliquod simile in generatis ab arte: quae virtus continet virtualiter formam generandam, eo modo, quo hic infra, et supra etiam dixit calorem esse partem sanitatis. Ubi ergo est hujusmodi pars, possunt talia non solum ab arte, sed etiam a casu generari, ut patet de sanitate, et ubi non, non, ut patet de domo.

Dicit ergo quod causa dictae dubitationis est, quia horum quidem quae fiunt ab arte, materia est incipiens, scilicet ut principium generationis in facere et fieri aliquid eorum quae sunt ab arte, in qua scilicet materia existit, supple non semper sed quandoque aliqua pars rei, scilicet aliqua virtus, ut ratio seminalis: quandoque supple non existit in materia talis pars, et ideo haec quidem, scilicet materia, talis est, qualis potens moveri ab ea, id est, a seipsa, ut quando scilicet habet dictam partem rei; illa vero non, quando scilicet non habet illam partem. Exemplum in corpore humano, quod est materia sanitatis, existit quando aliqua virtus activa, puta calor, vel hujus modi per quam corpus potest seip sum movere ad sanitatem: sed in lapidibus et lignis non existit ali qua talis virtus, per quam tali: materia possit seipsam movere ad formam domus, et hinc est quod homo potest sanari non solum ab arte, sed etiam a casu propter illam virtutem inexistentem sibi, non autem domus sic, propter carentiam talis virtutis. Subdit autem quod hujus quidem haec sic potens, haec autem impotens, id est, quod quando materia potest seipsam movere modo praedicto, contingit dupliciter: quia per illam virtutem intrinsecam, quae dicitur pars rei, quandoque potest sic moveri, sicut per artem moveretur, sicut patet in sanatione, nam virtus corporis humani, similiter aliquid agit ad sanitatem sicut ars ; quandoque non potest sic a se moveri sicut moveretur per artem, puta tripudiare; multi enim sunt qui ignorantes saltandi artem, sive tripudiandi, possunt movere quidem seipsos, sed non sic sicut si haberent dictam artem. Concludit ergo propositum, quod illa quorum talis est materia, quales lapides sunt materia domus, impossibile sit moveri nisi ab alio, ex eo quia carent illa virtute activa, quae est principium movendi seipsum, si tamen utique et ignis, id est, quod hoc etiam habet veritatem in naturalibus, sicut in artificialibus; nam ignis non potest generari nisi ab alio, ex eo, quia in materia ignis non est illa virtus activa seminalis, quia potest materia seipsam ad formam transmutare in absentia generantis: et propter hoc haec quidem, scilicet artificialia, quae scilicet non habent illam partem rei, quae dicitur ratio seminalis, vel aliquod simile in artificialibus, non erunt sine habente artem, ut est domus ; haec autem quae scilicet habent talem partem, erunt supple sine arte, et a casu ; movebuntur enim supple eorum materiae ab his, scilicet agentibus non habentibus quasi artem, et etiam supple habentibus, cum possint fieri utroque modo: ideo subdit quod, moveri vero potentibus eis, scilicet ab agentibus sine arte, contingit dupliciter : aut ab aliis non habentibus artem, id est, quod uno modo possunt etiam moveri materiae ab aliis extrinsecis sine arte, et non a seipsis, ut illa scilicet quae non habent illam partem rei, puta si ex aere fiat statua ab aliquo agente non habente artem; aut ex parte, id est, alio modo possunt a seipsis moveri, ut quae habent dictam partem rei, ut corpus humanum movens seipsum sine arte ad sanitatem.