CAPUT PRIMUM.

Substantiae divisio, et materiam substantiam esse.

Ex praedictis itaque syllogizare oportet et colligentes capitulum finem imponere.

Postquam Philosophus in septimo libro inquisivit de substantia, et quod quid est substantiae sensibilis, modo logico et communi: nunc inquirit de eodem magis realiter et per principia, applicando ad substantias sensibiles ea quae in septimo logice sunt dicta. Circa quod duo facit, quia primo praemittit suam intentionem. Secundo exequitur de intento. Secunda ibi: Sensibiles enim substantiae. Prima in tres : quia primo proponit suam intentionem in generali. Secundo replicat quaedam supradicta in speciali. Tertio continuat dicta dicendis. Secunda ibi : Dictum est itaque. Tertia ibi: Quoniam autem quod quid erat esse. Dicit ergo, quod ex praedictis utique supple in septimo, ubi inquisitum est logice de substantia rerum, oportet syllogizare, applicando scilicet dicta ibi ad res naturaliter existentes, et recolligentes capitulum, id est, summatim et in capitulo resumentes quae dicta sunt, oportet finem imponere dictis, id est, tractatui de substantia, quod flet addendo hoc octavo ea quae fuerunt dicta prius. Deinde cum dicit:

Dictum est itaque quod substantiarum quaerentur causae, el principia et elementa: substantiae vero hae quidem confessae sunt ab omnibus, sed de quibusdam singulariter quidam enuntiaverunt confessae quidem physicae, ut ignis, terra, et aqua, et alia simplicia corpora. Deinde plantae et partes earum, et animalia, et partes animalium, et landem caelum et partes caeli. Singulariter vero quidam substantias dicunt esse species, et Mathematica.

Alias vero accidit ex rationibus substantias esse quod quid erat esse, et quod subjicitur, adhuc aliter genus magis speciebus et universale magis singularibus ; universali vero et generi et ideae copulantur, nam secundum eamdem rationem substantiae videntur esse.

Resumit quaedam dicta in speciali, dicens quod dictum est itaque, scilicet in septimo, quia supple in ista scientia quaeruntur, scilicet principaliter, causae et principia, et elementa substantiarum. Licet enim Metaphysica consideret de omni ente inquantum ens, principaliter tamen considerat de substantia, ut de nobiliori parte sui subjecti primi, ut saepe dictum est, et per consequens de principiis substantiae. Subdit etiam quod substantiae vero hae quidem confessae sunt ab omnibus, ut sunt substantiae naturales ; sed de quibusdam, scilicet substantiis, quidam singulariter, et non omnes enuntiaverunt, ut dictum fuit circa principium septimi, quod exponit cum subdit : confessae quidem Physicae, id est, quod substantiae naturales sunt confessae communiter ab omnibus, ut ignis, terra, et aqua, et alia simplicia corpora. Deinde secundum ordinem nobilitatis plantae et partes earum, animalia et paries animalium, et tandem caelum et partes caeli, puta Orbes et Stellae. Singulariter vero quidam dicunt esse substantias species, id est ideas et Mathematica, de qua opinione dictum est in primo libro, et alibi frequenter. Subdit etiam quamdam divisionem, sive modos accipiendi substantiam dictos in praecedentibus, dicens quod alias substantias accidit esse ex ratione quod quid erat esse, id est, quod uno modo dicitur ipsa substantia quidditas rei, quae per rationem, id est, per definitionem exprimitur. Alio modo, et quod subjicitur, id est, ipsum subjectum, sive ipsum suppositum substantias haec enim est una divisio substantiae, scilicet quod substantia dicitur et de quidditate, et de supposito quidditatis. Et subdit, quod adhuc supple secundum opinionem aliorum dicitur substantia genus magis speciebus, id est, magis quam species: et universale singularibus, id est, quod generaliter universale dicitur magis substantia quam singulare secundum illam opinionem. Subdit etiam quod universali vero et generi, id est, opinioni secundum quam genus et universale dicuntur substantia, copulantur ideae, id est opinio de ideis, nam secundum eamdem rationem videntur esse substantiae, universalia scilicet ideae. Deinde cum dicit:

Quoniam autem quod quid erat esse substantia est ; hujus autem ratio, definitio, propter hoc de definitione, et de secundum se definitum est. Quoniam autem definitio ratio est, ratio autem paries habet, necesse et de parte erat considerare quae substantiae partes, et quae non ; et haec definitioni opus sunt, amplius autem nec universale substantia, nec genus. De ideis vero et Mathematicis posterius perscrutandum est: nam praeter sensibiles substantias, quidam dicunt eas esse, nunc autem de confessis substantiis tractabimus, hae vero sensibiles.

Continuat dicta dicendis, quod quoniam supple ostensum est in septimo quod quid erat esse est substantia, hujus autem ratio definitio est; per definitionem enim exprimitur quod quid est rei, et propter hoc de definitione et de secundum se, quatenus definitio constat ex praedicatis per se primo modo definitum est, scilicet ibidem.in septimo. Quoniam autem definitio, ratio est, ratio autem habet partes : ideo necesse erat considerare, et de parte, id est de partibus definitionis, quae scilicet sunt partes substantiae definitae, et quae non. Et si haec, scilicet partes definitionis definitioni opus sint, id est, oporteat definire, vel secundum aliam litteram, utrum eaedem sunt partes definitionis et definiti: amplius supple ostensum est quod nec universale, nec genus sit substantia, haec enim omnia praedicta pertractata sunt in septimo. Et subdit quantum ad dicenda, quod de ideis et Mathematicis, quas supple quidam singulariter enuntiaverunt esse substantias, posterius perscrutandum est, scilicet in decimo tertio, et in decimo quarto libris. Nam praeter sensibiles substantias quidam dicunt eas esse, scilicet Platonici, nunc autem, scilicet statim tractabimus de substantiis, scilicet ab omnibus confessis; hae vero sunt sensibiles, id est naturales, ut sic ex notioribus ad minus nota procedamus. Deinde cum dicit:

Sensibiles autem substantiae omnes materiam habent, est autem substantia quae subjicitur, aliter quidem materia ; materiam vero dico quae non hoc aliquid ens actu ; potestate autem est hoc aliquid, aliquid vero ratio et forma, quia hoc aliquid ens ratio separabile est. Tertium vero est quod est ex his, cujus solius generatio et corruptio et separabile simpliciter, nam secundum rationem substantiarum hae quidem separabiles, illae vero non.

Exequitur de intento. Circa quod duo facit : quia primo ostendit quod materia et forma sunt principia substantiarum sensibilium. Secundo inquirit de ipsarum unione ad invicem : Secunda ibi: De dubitatione vero dicta. Prima in duas : quia primo facit quod dictum est. Secundo determinat de eis singillatim. Secunda ibi : Oportet autem non ignorare. Prima in duas : quia primo facit quod dictum est. Secundo concludit ex praemissis quod definitiones perfectae debent continere simul materiam et formam. Secunda ibi : Et ut in substantiis quidem. Prima in duas: quia primo probat quod omnis substantia sensibilis habet materiam. Secundo probat hoc idem de forma. Secunda ibi : Quoniam autem quae quidem. Prima in duas : quia primo declarat quid sit materia, dividens eam contra alias acceptiones substantiae,

et cum hoc praemittit intentum. Secundo probat quod materia est principium omnium substantiarum generabilium et corruptibilium. Secunda ibi : Quia vero substantia. Primum autem ostendit ex hoc, quia substantia sensibilis non est materia, cum sit actu: nec forma, cum sit per se existens et separabilis realiter, et non solum ratione sicut forma: ergo est tertium complectens materiam et formam. Dicit ergo, quod sensibiles substantiae omnes habent materiam, quatenus scilicet omnes sunt mobiles et per consequens habent materiam : est autem substantia aliter quidem, id est, uno modo materia quae subjicitur: materiam autem dico, quod non est hoc aliquid ens actu, scilicet quantum est de se: potestate vero est hoc aliquid, materia enim est in potentia ad omnes actus formales. Aliter vero, id est, alio modo dicitur substantia ratio et forma, quia est hoc aliquid ens, id est, ens actu, sive actus separabilis quidem a materia, licet supple non realiter. Tertium vero est quod est ex his, scilicet compositum cujus solius est generatio et corruptio, scilicet per se : quia materia et forma non generantur nisi per accidens, ex 7. hujus, et est separabilis simpliciter, id est, potens per se realiter existere separatim, et subdit : quod substantiarum secundum rationem, id est, formarum, hae quidem sunt separabiles, ut sunt formae Mathematicae, non quidem secundum rem, sed secundum rationem: quaedam vero sunt inseparabiles, ut supple sunt formae naturales, quae ut sic nec secundum rem, nec secundum rationem separantur a materia, ut patet ex sexto hujus, text, com. 4. Deinde cum dicit:

Quod vero substantia est materia palam, nam in omnibus oppositis mutationibus est aliquid quod subjicitur mutationibus, ut puta secundum locum, quod nunc hic iterum et alibi ; et secundum augmentum quod nunc quidem est tantum, iterum minus aut majus ; et secundum alterationem, quod nunc quidem est sanum iterum aegrotat. Similiter autem secundum substantiam, quod nunc quidem est in generatione, iterum in corruptione: et nunc quidem subjectum et hoc aliquid, iterum autem quod subjicitur sic secundum privationem.

Probat quod materia est principium omnium substantiarum generabilium et corruptibilium. Circa quod duo facit. Primo facit quod dictum est. Secundo quia locutus fuit de mutationibus naturalibus comparat eas ad invicem. Secunda ibi : Et hanc sequuntur. Dicit ergo, quod quia substantia est materia, id est, quod materia sit principium substantiae sensibilis et mobilis, palam est; nam in omnibus oppositis mutationibus, id est, in omni mutatione, quae est inter terminos oppositos est aliquid quod est subjectum, scilicet commune mutationibus, id est, terminis mutationum, ut in mutatione secundum locum, est supple aliquod subjectum commune quod nunc est hic, et iterum alibi, et in utatio- ne secundum augmentum est aliquod subjectum quod nunc est tantum, et iterum minus si supple diminuatur, , aut majus, si augmentetur, et iterum secundum alterationem supple est aliquod subjectum quod nunc est sanum et iterum laborans. Similiter autem et in mutatione secundum substantiam, est supple aliquod commune subjectum, quod nunc est in generatione, et iterum in corruptione: materia enim est subjectum generationis et corruptionis. Et nunc quidem supple materia est subjectum hoc aliquid, id est, est sub forma secundum quam est actu, et hoc aliquid: et iterum est subjectum secundum privationem, materia enim nunc est sub forma, nunc est sub privatione quae sunt termini primi mutationis in substantia: mutatio enim fecit cognoscere materiam, quatenus nunc est sub uno termino, nunc sub alio, quod esset impossibile, nisi esset aliquod tertium a terminis realiter distinctum. Deinde cum dicit:

Et hanc sequuntur aliae mutationes, aliarum vero ut unam aut duas, hoc non sequitur ; non enim necesse, siquidem materia habet localem, hoc et generabilem et corruptibilem habere. Quae enim differentia simpliciter fieri, et non simpliciter, in Physicis dictum est.

Comparat ad invicem mutationes naturales de quibus fecerat mentionem, dicens quod hanc, scilicet mutationem substantiae, sequuntur aliae mutationes. Quidquid enim est generabile et corruptibile, oportet quod sit alterabile et mutabile secundum locum et secundum quantitatem, sed non convertitur, scilicet quod mutatio in substantia sequitur ad omnes alias. Aliquid enim est mobile secundum locum, ut caelum, et aliqualiter alterabile secundum illuminationem et obscuritatem, licet non sit vera alteratio, et tamen caelum nec est generabile, nec corruptibile. Ideo subdit, quod aliarum vero, scilicet mutationum, aut unam, scilicet secundum locum, aut duas, puta si illuminatio est alteratio modo praedicto. Haec, scilicet mutatio in substantia non sequitur, non enim est necesse si quid habet materiam localem, id est, mobilem secundum locum, hoc et generabilem et corruptibilem habere, id est, subjectam generationi et corruptioni ; materia enim est utique generabilis et corruptibilis subjective, ut declaratum fuit 7. hujus, in quadam quaestione. Subdit autem, quod quae sit differentia inter simpliciter fieri, et non simpliciter, sed secundum quid, in Physicis enim, id est, in 5. Physic. text. com. 7. idem 1. Physic. t.c. 62. dictum est: ibi enim dicitur quod secundum substantiam fieri est generatio simpliciter, sed secundum accidens fieri est generatio secundum quid. Hoc autem addit, quatenus locutus fuerat tam de mutatione in substantia, quae est generatio et corruptio, quemadmodum de mutatione in accidentibus, ut sunt alteratio et mutatio secundum locum, et secundum quantitatem.

SUMMAE UNICAE