SUMMARIUM.

Formam esse de substantia sensibilium. Rejicit Democritum ponentem corpora indivisibilia, esse rerum principia, de quo lib. 2. Per differentias intelligit formas a quibus desumuntur, et quidem substantiales, licet exempla ponat in accidentalibus.

Quoniam quidem ut subjecta, et ut ma- Ieria substantia confessa est: haec autem quae potestate, reliquum eam quae ut actus substantia sensibilium est dicere quid est.

Postquam Philosophus probavitmateriam esse principium substantiarum sensibilium, nunc probat idem de forma. Circa quod duo facit: quia primo praemittit intentum. Secundo exequitur de intento. Secunda ibi: Democritus quidem. Dicit ergo, quod quoniam substantia, quae quidem est ut subjecta, et ut materia confessa est, supple ab omnibus antiquis, ut patet in primo libro, qui solam materiam dicebant esse substantiam omnium. Haec autem, id est substantia, materia est potestate, id est, est ens in potentia, quia inquam sic est, reliquum est, substantia sensibilium, quae est ut actum, id est forma, dicere quid est. Deinde cum dicit :

Democritus quidem igitur tres differentias simul esse existimavit, nam subjectum, corpus secundum materiam, unum et idem differt, aut AdminBookmark quod est figura, aut

AdminBookmark quod est compositio, aut AdminBookmark quod est ordo.

Exequitur de intento. Circa quod duo facit: quia primo probat hanc conclusionem, quod forma est principium essendi substantiarum sensibilium. Secundo removet dubium, quod posset oriri ex praedictis ibi: Substantia quidem igitur. In tota prima parte intendit talem rationem : Illud est principium essendi rebus, cujus distinctio, et variatio facit distinctionem in esse rerum, quia eadem sunt principia essendi et distinguendi : sed forma est hujusmodi: ergo etc. Major est per se evidens, et ideo circa probationem minoris insistit. Circa quod duo facit. Primo praemittit illius minoris prolixam probationem. Secundo concludit intentam conclusionem. Secunda ibi : Palam itaque ex his. Circa probationem minoris sic procedit : quia primo recitat quamdam opinionem de distinctione rerum, et improbat. Secundo ex illa improbatione infert minorem quam intendit. Secunda ibi : Quare palam. Prima in duas : quia primo opinionem recitat. Secundo eam improbat. Secunda ibi: Videntur autem. Dicit ergo, quod Democritus quidem igitur sirmii existimavit, id est, opinatus est, tres scilicet esse differentias, id est, quod omnes differentiae rerum ad tres in genere reducuntur ; nam corpus subjectum, et materiam dicit supple esse unum et idem secundum naturam; differunt autem aut AdminBookmark id est, figura ; aut AdminBookmark

quod est potentia ; aut AdminBookmark quod est

ordo. Notandum quod, ut dictum fuit in primo hujus,opinio erat hujus Democriti quod corpora indivisibilia et atoma essent rerum principia, quae corpora ponebat in genere causae materialis, et esse unius naturae quantum est de se. Sed dicebat ea differre tripliciter, scilicet figura, quatenus quaedam illorum atomorum ponebat triangularia, quaedam sphaerica et hujusmodi. Alio modo differebant positione, quatenus quaedam erant sursum, quaedam deorsum, quaedam ad dexteram, quaedam ad sinistram. Alio modo differebant ordine, quatenus quaedam eorum ponebat priora, quaedam posteriora, et secundum has differentias in atomis, volebat assignare differentias in rebus. Deinde cum dicit:

Videntur autem multas differentiae esse, ut alia quidem compositione dicuntur materiae, sicut quaecumque mixtura, quemadmodum melicratum, alia autem ligatione, ut capitis ligatura : alia visco, ut liber ; alia clavo, ut arca. Alia in pluribus horum; alia positione, ut liminare inferius et superius : haec enim in positione aliqualiter differunt; alia tempore ut caena et prandium; alia loco, ut spiritus: alia sensibilium passionibus, ut duritie et mollitie ; et spissitudine et raritate: et siccitate et humiditate. Et haec quidem horum, in quibusdam, alia omnibus his, et omnino alia superabundantia, alia defectu.

Improbat dictam opinionem, ostendens Democritum esse insufficientem, dicens quod videntur esse multae differentiae in rebus, quae supple non reducuntur in praedictas, ut alia quidem dicuntur compositione materiae, id est, differunt secundum diversos modos compositionis in partibus materialibus, sicut quaecumque mixtura, id est, quod quorumdam partes materiales componuntur per modum mixtionis, quemadmodum Melicratum. Alia ligatura, quae, scilicet aliquo vinculo colligantur, ut ligatura capitis;alia visco, ut liber; alia gompho, id est, clavo, ut arca: alia pluribus horum modorum praedictorum ; alia etiam differunt positione, ut liminare superius et inferius. Haec namque positione aliqualiter differunt ; alia tempore, ut prandium et caena ; prandium vero dicitur comestio matutina, caena vero vespertina. Alia differunt loco, ut spiritus, id est ventus, nam ventorum alius fiat ab Oriente, alius ab Occidente, et sic de aliis. Alia differunt sensibilium passionibus, ut duritie et mollitie, et spissitudine et raritate, et siccitate et humiditate, et haec quidem supple differunt quidem horum quibusdam;alia vero omnibus his, secundum quod habent plures,

vel pauciores de differentiis praedictis, et omnino, id est, generaliter. Alia differunt supple superabundantia, alia defectu, quatenus omnes praedictae sensibiles passiones reducuntur secundum antiquos ad superabundantiam et defectum, ut dicitur 1. Physic. text. com. 32. Deinde cum dicit :

Quare palam, quia, et esse toties dicitur: limes enim inferior est, quia ita ponitur, et esse sic ipsum poni significat, et crystallum esse sic ipsum inspissari. Quorumdam vero esse, et omnibus his definietur ; quia alia sunt mixta, alia complexa, alia ligata, alia inspissata, alia aliis differentiis juncta, ut manus aut pes.

Infert probationem minoris quam intendit. Circa quod duo facit : primo facit quod dictum est. Secundo ponit quoddam notandum circa dictam. Secunda ibi: Sumen-da igitur. Dicit ergo, concludens ex praedictis quare supple, quia dictae differentiae sunt rerum constitutivae, palam, scilicet quia esse, scilicet rerum toties dicitur, quoties supple dicuntur differentiae, nam differentia constituit et distinguit. Limes enim est inferior, quia ponitur ita, et ipsum sic poni significat esse, id est, propriam ipsius rationem, et similiter crystallum esse est ipsum sic inspissari. Quorumdam vero esse in omnibus his definietur, id est, quod esse quarumdam rerum differt dictis modis omnibus, quia alia sunt mixta, alia complexa, alia ligata, alia inspissata, alia aliis differentiis sicut manus, et pedes, et similiter aliae partes, quae habent suas proprias differentias, quibus differunt, puta secundum quod ordinantur ad operationes animae.

Notandum, quod differentia sumitur a forma, et ideo quod hic dicitur de differentiis, scilicet quod sunt principia distinguendi, et essendi, intelligendum est de formis. Quia vero differentiae specificae substantiales sunt nobis ut plurimum ignotae, ideo Philosophus non curans de exemplis exemplificat de differentiis accidentalibus, quae sunt notiores, ut per eas intelligamus similiter se habere de differentiis, et formis substantialibus, quae sunt nobis minus notae .Deinde cum dicit :

Sumenda sunt igitur genera differentiarum, haec namque erunt pr incipia essendi ut quae in magis, et minus, aut spisso, et raro, et talibus ; omnia namque haec superabundantia, et defectus sunt, siquidem autem figura, aut lenitate, aut asperitate, aut recto, aut curvo: his autem erit esse misceri, opposite vero non esse.

Ponit quoddam notabile circa dicta, dicens, quod quia supple differentiae, et formae rerum constituunt et distinguunt esse rerum ; ad majorem evidentiam dictorum sumenda sunt genera differentiarum, reducendo, scilicet posteriores differentias ad priores et communes. Haec namque, scilicet genera erunt principia essendi in toto illo genere, ut supple in differentiis quae sunt in magis, aut minus, aut spisso et raro, et aliis talibus, omnia namque haec sunt superabundantia, et defectus ad quae reducuntur. Similiter siquidem, aut figura, aut lenitate, aut asperitate, id est, si quae pertinent ad hujusmodi ; aut recto, et curvo, id est, reducuntur ad rectum et curvum quae sunt primae differentiae figurae, et adhuc his autem erit esse misceri;oppositae vero non esse, id est, quod etiam aliae reducuntur ad mixtum ex eo, quod quaedam sunt, quorum esse consistit in quodam misceri, et non esse eorum opposito, scilicet non misceri. Deinde cum dicit :

Palam itaque ex his, quia si substantia causa essendi unumquodque, quod ex his est quaerendum quae est causa essendi horum unumquodque.

Concludit conclusionem principaliter intentam, dicens, palam itaque esse ex his; quia si substantia, id est, forma, et differentia substantialis est causa, id est, est principium essendi unumquodque quod ex his est, quaerendum quae est causa essendi horum unumquodque, quia scilicet illud est forma essentialis rei. Deinde cum dicit:

Substantia quidem igitur nihil horum nec combinatum, attamen proportionale in quolibet.

Removet dubium, quod posset oriri ex praedictis, quia enim loquendo de formis, scilicet de differentiis solum exeinplificaverat de accidentalibus, crederet forte aliquis, quod ea, quae dicta sunt non essent vera de differentiis, sive formis substantialibus, et hoc removet dicens quod nihil quidem igitur horum quae dicta sunt, est substantia nec combinatum, id est, affine, quod scilicet sit aliquod pertinens ad genus substantiae ; attamen proportionabile in quolibet, id est, quod ea quae dicta sunt de accidentalibus, intelligendum est proportionabiliter sic se habere in substantialibus. Et est expositio Commentatoris, qui in isto loco dicit sic : manifestum est ergo, etc. id est, cum nomina et definitiones sunt per has differentias, et istae differentiae sequuntur formas substantiales entium, manifestum est, quod formae substantiales sunt secundum numerum istarum differentiarum ; et dicit hoc, quia istae differentiae dictae sunt accidentia, sed accipiuntur loco differentiarum substantialium propter latentiam differentiarum substantialium. Haec Commentator. Hoc etiam dictum fuit in quodam notabili. Tunc sequitur illa pars :