Epistola.

Illustrissimo Domino, eruditissimo ac clarissimo viro D. Gisberto Cupero, praepotentium ordinum Belgii Foederati senatori amplissimo.

Cum epistolam consularem tibi, vir illustrissime, 0469C mittere ausus sum, haud in votis mihi fuit, ut tu arduis, ac hoc praesertim armis Gallicis concussae Europae motu, praepotentium ordinum Belgii Foederati negotiis implicitus, oculos ad eamdem deflecteres. Nam in supremum provinciarum Belgicarum senatum cooptatus, praesentia, ac quae vario eventu contingere possunt, consilio ac providentia curare debes, non autem in elapsa retro saecula animum revocare. Verum, qui tuus genius est, ubi in senatu maximis de rebus consilia discutis, ac Conso publice litas, domi postea Minervae sacris operaris; quod utrumque cum laude exequi iis tantum datum, quos aequus amavit Jupiter. Hinc victoris gentium populi Fastos a me emendatos laudas, qui ob praeclara abs te edita volumina in litterariae reipublicae Fastis es laudatissimus. Laetor autem plurimum, quod aureum Lactantii librum novis supra Baluzianas notis illustraturus sis; pleraque enim majoribus nostris ignorata ibidem exponuntur, ac chronologia imperii Diocletiani, quae Scaligerum, Panvinium, Baronium, aliosque latuit, 0469D rectissime declaratur. Nicolaus Toinardus Aurelianensis dudum meam sententiam rogavit de anno, quo, juxta Lactantium, Constantius ac Galerius designati Caes. fuerint, cum Baluzius id actum putet anno aerae Christi vulgaris 293. At rescripsi Baluzium anni metachronismum admittere. Nam Galerius Maximianus in titulo edicti pro Christianis promulgati A. C. 311, quo et idem Augustus animam inter cruciatus projecit, inscribitur Trib. Pot. XX Cos. VIII. At si ille tribunitiam potestatem accepisset A. C. 293, eadem tribunitia potestas anno demum 312 kalendis martiis vicies coepisset multiplicari. Panvinius scribit, eos Caesares designatos fuisse A. C. 291, quod antea Idatiani 0470A Fasti tradiderant, eodem anno eclipsim etiam solis advocantes. Sed cum Baronio ea Caesarum designatio referenda est ad kalendas martias A. Christi 292. Etenim ubi Lactantius cap. 33 de Galerio scripsisset: Jam decimus et octavus annus agabatur, quo percussit eum Deus insanabili plaga, etc., addit. Et haec facta sunt per annum perpetem, cum tandem malis domitus Deum coactus est confiteri, etc., et jam deficiens Edictum misit hujusmodi. Itaque aegrotare coepit postrema parte anni imperii, sive Trib. Pot. XVIII ac toto anno Trib. Pot. XIX morbo vexatus fuit: initio vero Trib. Pot. XX, nempe post kalendas martias A. Christi 311 edictum emisit. Jam vero si edictum promulgasset anno eodem 311, ante kalendas martias, sub exitum Trib. Pot. XX primum initae A. C. 291, uti putat Panvinius, idem ante edicti promulgationem pleno biennio aegrotasset: nempe postrema parte Trib. Pot. XVIII ac rursus Trib. Pot. XIX ac XX cum Consul VIII, anno scilicet 311, edictum emiserit. Consulendae autem sunt tabulae astronomicae, si quae 0470B eclipsis anno 292 contigerit, uti produnt laudati Fasti. Petavius anno Christi 291 ponit eclipsim die 15 maii, hora tertia post meridiem. At Idacius eam eclipsim, ac illorum Caesarum designationem perperam eodem anno 291 recitavit, cum creatio Caesarum anno insequenti, si Lactantio fides, contigerit.

De imperio Caesarum sub Augustis ita censeo. Quidam fuere puri puti Caesares sine ullo imperio, uti Caius ac Lucius, Augusti filii, statim post adoptionem; uti et Nero, antequam A. U. 804, imperio proconsulari ornaretur. Ita etiam et Commodus ejusque frater Annius Verus, cum essent parvuli. At quidam alii una cum Caesarea dignitate imperium accipiebant. Ita Constantius ac Galerius cum primum Caesares facti sunt, proconsulare imperium acceperunt. Vopiscus cap. 6, de Vita Cari ait, hunc in animo habuisse, ut Carino Caesareum imperium abrogaret, cum ut initio de Vita Carini scribit, Caesarianum teneret imperium, quo nempe bellum in Occidente gerere poterat. Vide scripta mihi p. 189 Cenotaph. Pisanorum. Cum vero 0470C Constantius ac Galerius uti futuri bellorum administratores Caes. dicti fuerint, imperium etiam proconsulare una cum nomine Caesareo inierunt. Hinc in plurimis rescriptis Codicis Justin. in titulis legum Diocletiani et Maximiani, Augg. et Caesares nominantur, nempe ob imperium proconsulare extra urbem. Ita cum Valeriano et Gallieno Caesar Valerianus etiam rescriptis ibidem praeponitur, uti et Philippus Caesar cum Augusto patre. At in eodem Codice, ubi Divorum fratrum rescripta recitantur, nunquam legitur additus M. Aurelius Caesar: ex quo infero, hunc, vivente Antonino Pio, purum putum Caesarem fuisse. Videsis lib. II Cod. tit. 1, 13 et 38; lib. VI, tit. 26. Nec item Commodus una cum patre M. Aurelio ac L. Vero legitur lib. III, tit 31. lib. V, tit. 25, lib. VI, tit. 26. Itaque existimo, quosdam Augustos imperium proconsulare suis Caesaribus tradidisse; alios vero nudam omni imperio dignitatem Caesaream filiis sive natura, sive adoptione communicasse At omnia haec singulari tuae 0470D eruditioni examinanda propono ea mente, ut sim paratus tuam in sententiam, quaecumque illa fuerit, pedibus transire; es enim Senator, ac apud me primae etiam, ut olim dicebant, sententiae consularis. Vale, vir doctissime, ac litterariae in Belgio rei decus et praesidium. Dabam Florentiae 10 kalendas decembris 1688.

Illustrissimae Dominat. Vestrae Humillimus et addictissimus servus.

Haec Vir illustris doctrinae ad me misit; quae si tibi, lector, tantum quantum mihi placent, placebunt certe plurimum. Vale.