Caput XXXV.

0359D

Proponitur Nicomediae. Absente nimirum Galerio Augusto, qui apud Sardicam aegrotabat. Itaque verum esse non potest quod ait vir eruditissimus Henricus Valesius in annotationibus ad Eusebium pag. 171, hoc edictum emissum fuisse post initium anni 311, ante mensem martium. Nam anni Galerii imp. consurgebant ex kalendis martiis.

Ipso octies et Maximino iter. cons. In Fastis Maximianus dicitur consul VIII, solus. Quod etiam tradunt auctor ignotus de consulibus, et auctor quoque de pontificibus Romanis, a Cuspiniano citati. At heic additur Maximinus iterum. Quod valde mirum est, praesertim cum de primo illius consulatu nulla uspiam mentio habeatur. Verum dubitare non licet quin is iterum consul fuerit, cum luculentissimum de eo extet Lactantii testimonium.

Apertis carceribus. Ruffinus, lib. IX, cap. 1: Judices 0360A vero per singulas civitates edicta mittentes, legemque praeferentes relaxari cunctos qui tenebantur in carcere, quique in metallis, aut quibuslibet vinculis asservabantur, omnes abscedere liberos jubent.

Conjuge sua. Valeria Diocletiani filia. Haec tamen non mansit in aula Licinii, ob ferociam ejus: sed ad Maximinum confugit, ubi pessime habita est, ut videbimus infra, cap. 39.

Filio. Candidiano, de quo dictum est supra, cap. 20.

Horrenda tabe consumptus. Ruffinus, lib. VIII, cap. 15, ait Galerium tam multis variisque morbis, et corporis tabe atque insania mentis affectum esse, ut post longos atque inextricabiles languores, scelerum suorum furiis agitatus, sponte vitam nefariam proderet, id est, ut Orosius explicat in capite 28 libri septimi, vim vitae suae attulit. Sed haec vera non sunt. Mortuus autem est anno Christi 311, quo inierat nonum et decimum imperii sui annum. Ita enim colligitur in primis ex Lactantio teste luculentissimo. Nam cum ex 0360B capite 33 constet Galerium aegrotare coepisse anno decimo et octavo imperii sui, et morbum ejus duravisse per annum perpetem, ac postea illum deficientem anno sequenti edictum misisse ut Christianis liceret Deum publice colere, mortuumque esse cum jam futura essent vicennalia, kalendis martiis impendentibus, clarum est eum non pervenisse ad annum vigesimum imperii sui, sed mortuum esse anno decimo nono. Consentit Lactantio Aurelius Victor in libro de Caesaribus, ubi ait Galerium potentiam Caesaris gessisse annos tredecim, quinquennio imperium tenuisse. Huic quinquennii imperium, inquit, Constantio annuum fuit, cum sane uterque potentiam Caesarum annos tredecim gessissent. Quod confirmatur auctoritate Eutropii in initio libri noni, et ex Chronico Alexandrino, pag. 651, ubi scriptum est Constantium, qui Caesar cum Galerio factus est, et eodem die Augustus nuncupatus est, quo Galerius, obiisse Eboraci in Britannia anno decimo tertio principatus 0360C sui, exacto videlicet, cum ab aliquot mensibus iniisset decimum quartum. Atqui supra, cap. 17, probavimus Diocletianum et Maximianum deposuisse imperium anno Christi 305, kalendis maiis. Itaque qui tum Caesar erat ab annis tredecim, adoptatus fuerat anno Christi 293, kalendis martiis. Quod si addas quinquennium, seu potius sexennium imperii, facile reperies consurgere numerum annorum novemdecim, quibus eum imperasse colligitur ex Lactantio. Nam et auctor quoque fragmenti de Constantio Chloro, pag. 492, eumdem Galerium tradit imperasse annos novemdecim. Quod cum videret vir clarissimus Henricus Valesius, persuasumque haberet illum regnasse per annos viginti et unum, sic locum fragmenti interpretatus est, ut diceret annos quidem 19 integros ac plenos imperasse Galerium, sed praeterea duos semiplenos seu cavos. In constitutione sane, quam Lactantius supra descripsit, quae data est paulo ante mortem ejus, ipse se vocat imperatorem 19 apud Eusebium et Ruffinum. Scio eumdem virum cruditissimum, quem 0360D paulo ante nominavi, ista ita interpretari, ut hoc loco vox Imperator non significet dignitatem Augustam; aliud enim illam in titulis imperatorum significare, cum primo loco ponitur, aliud cum subjungitur caeteris titulis. Nam vox imperator, quae secundo loco ponitur, designat victoriam imperatorum; et quoties post partam victoriam imperatores ab exercitu appellati sint, ostendit, ut docet Dio. Neque ego sane disputare heic velim adversus hanc interpretationem viri clarissimi. Illud tantum volui monere Galerium imperatorem 19 nominari in titulo illius edicti. Obiit autem Galerius, ut colligi potest ex Lactantio, mense maio apud Sardicam. At Onuphrius Panvinius, in commentario ad librum secundum Fastorum, tradit eum obiisse circa mensem septembrem. Melius Sigonius in libro secundo de occidentali imperio, ubi scribit Galerium vita excessisse non multo post 11 kalendas maias. In hoc tamen errat, quod tum Licinium imperii 0361A consortem et Augustum nuncupatum apud Carnuntum putat a Galerio, cum se imperio gerendo ineptum conspiceret. Quippe neque ea causa fuit assumendi Licinii in consortium imperii, sed quo pluribus munimentis insisteret, et ut eo uteretur in bello adversus Maxentium. Deinde illud factum non est extremis Galerii temporibus: sed quadriennio ante, ut supra ostensum est. Committendi vero hujus erroris haec occasio fuit, quod plerique veteres Galerii mortem consecutam scribunt post collatam Licinio dignitatem imperialem. Eutropius lib. X: Per hoc tempus a Galerio Licinius imperator est factus; Dacia oriundus, notus ei antiqua consuetudine, et in bello, quod adversus Narseum gesserat strenuus laboribus et officiis acceptus. Mors Galerii confestim secuta. Zozimus, lib. II: Maximianus Galerius ex societate superiorum temporum familiarem sibi Licinium imperatorem creat, quod hujus opera bello Maxentium persequi cogitaret. Posteaquam Galerius haec agitans consilia ex incurabili vulnere vitam cum morte commutasset, imperium Licinius 0361B quoque sibi vindicabat. Orosius quoque lib. VII, cap. 28, et auctor Fragmenti de Constantio Chloro, pag. 472, sic describunt hanc historiam, ut statim post levatum Licinium subsequatur mors Galerii. Et Aurelius Victor, qui Licinium imperatorem factum ait antequam Galerius iret in Italiam, scribit, eum paulo postquam Italia decesserat, vulnere pestilenti consumptum esse. Et in Epitome Victoris: Hic Licinius annum dominationis fere post quintum decimum occiditur; numerando videlicet ab excessu Galerii. Et Socrates, lib. I, cap 2, ait Maximianum abiisse e vita, cum Licinium prius imperatorem creavisset. His igitur ducibus erravit Sigonius, quem secutus est Morinus.

Mensis ejusdem. Id est maii.

Kal. martiis. Eo enim die Galerius Maximianus factus fuerat Caesar cum Constantio, adeoque kalendis semper martiis inchoabantur anni ejus imperii, et vicennalia celebrari debebant kalendis martiis impendentis anni, qui futurus erat vigesimus imperii 0361C ejus. Fasti Idatiani Tiberiano et Dione consulibus: Eo anno levati sunt Constantius et Maximianus Caesares die kal. mart. Eumenii panegyricus Constantio dictus: O kalendae martiae, sicuti olim annorum voventium, ita nunc aeternorum auspices imperatorum! Sed heic rursum occurrit difficultas de annis imperii. Nam si verum est, Galerium factum fuisse Caesarem sub consulatu Tiberiani et Dionis, et illorum consulatum congruere cum anno Christi 311, ut vulgo putant, constabit eum mortuum fuisse anno imperii 21 ineunte. Cum autem contradici non possit argumentis ex Lactantio petitis, quaerenda aliqua via est, qua nos expediamus ex his difficultatibus. Et sane optimos illos Fastos Idatianos certum est non carere naevis et erroribus, ut facile probari posset.