Caput XXXV.

Hoc edictum. Accipe de superiore illa Galerii Augusti epistola, postquam in edicti formam per Bithyniae praesidem, qui vulgo Nicomediae habitabat, fuit redacta.

Proponitur Nicomediae. Id est, ejusdem praesidis programmate profertur in eo oppido.

Nicomediae. Duae primae hujus libelli editiones, Parisiensis scilicet, anni 1679, et Oxoniensis, anni 1680, Nicomediae: unde posterior in emendationibus, quae serius occurrerant: Lege, Nicomediae; quod et Allixius monebat.

Pridie kalendas Maias. Trigesimo die mensis Aprilis. Maucroixii Versio. Ultimo die Aprilis. Tralatio anglica; quae tria eodem redeunt.

Pridie kalendas Maias. Si quid video, legendum erit, pridie kalendas Februarias. Tollius .—Cum in 0786B titulo praefati edicti Galerius Maximianus dicatur tribunitiae potestatis XX, constat, illud emissum esse post kalendas Martias currentis anni (311), quibus tribunitiam potestatem XX auspicatus est idem Galerius. Post illum diem datum, ex Nummis etiam Graecis apud Goltzium, certum redditur. Ultimus enim, in quo annus Augustei ejus imperii notatur. exhibet hos characteres L. Z. id est, annus septimus. Nam cum, Lactantio teste, kalendis Maii anni 305, Augustus renuntiatus fuerit, kalendis Maii currentis Christi anni septimum imperii Augustei annum incoepit. Quare cum idem imperator jam deficiens edictum illud promulgarit, apparet, Lactantii sententiam Galerii Maximiani Nummis corroboratam esse, perperamque scripsisse Valesium in notis Eusebianis, aliosque viros doctos, edictum illud ante mensem Martium datum esse. Pagius , in Critica Baron. ad annum Christi 311, num. 12 et 13, ubi et ex quo alio errore error ille importune profluxerit, erudite 0786C indicat. Vide locum. Operae pretium est.

Prodiit tandem absoluto anno persecutionis 7 ineunte IX, edictum Galerii, quo persecutio penitus extincta, inter kalendas Martias, quibus XX, tribunitiam potestatem inchoaverat, et pridie kalendas Maias, quo Nicomediae dicit propositum fuisse Lactantius. Dodwellus , Dissert. Cypr. XI, num. 82.

Ipso, etc. Nempe Galerio Maximiano. Pagius. Quin et suo quoque modo interpretes, cum alter vice pronominis nomen ipsum Galerii, alter vero Maximiani adhibuerit.

Ipso octies, et Maximino iterum Consulibus. Romae . . . anno 311, usque ad mensem Septembris, nulli consules fuerant publicati . . . At in Gallia, Hispania, caeterisque trans Alpes provinciis, quae ad Constantini imperium pertinebant, Maximianus Galerius solus consul eodem anno CCCXI nominabatur. Ita legitur in Fastis Idacii et in fragmento consulari a Bucherio edito, pag. 250, Maximiano VIII, Solo . . . In Graecia, Macedonia, Dacia, aliisque provinciis Illyrici, in 0786D Thracia atque Bithynia, quae partim Galerio Augusto, partim Licinio imperatori parebant, dicebantur consules Galerius Maximianus octies, et Maximinus iterum. Haec nuper didici ex aureo Libello Lactantii Firmiani de Mortibus Persecutorum, a viro doctissimo Stephano Baluzio ex insigni illustrissimi D. Colberti . . . bibliotheca evulgato; siquidem scribit c. 35, edictum pro Christianis a Maximiano Galerio paucis ante ejusdem mortem diebus propositum Nicomedie pridie kalendas Maias, ipso octies, et Maximino iterum consulibus. Norisius apud Pagium in Critica Baron. ad dictum Christi annum 311, num. 3, idque ex quarta Norisii dissertatione de Cenotaphiis Pisanis, cap. I, §. I.

Sed, quod primum, Prosper in Chronico, Victorius in Canone paschali, Cassiodorus, auctor Chronici Alexandrini, aliique eo anno cum Maximiano octies Licinium collegam posuerunt, pergit in laudata Critica 0787A clarissimus Norisius, mox addens: Hic forte in Pannoniis, Rhaetia, ac Norico, ubi Licinius imperabat, idem semet collegam Maximino addiderat. Deinde autem, quod longe gravius, nec ab ullo hactenus observatum, Galerius eo ipso anno in praefatione epistolae, ex qua edictum, de quo igitur, confectum est, non modo diserte eumdem Licinium collegam sibi in consulatu adjunxit: sed adjunxit insuper Constantinum, quem et ante Licinium nominat, tacito prorsus secundo illo consulatu Maximini. Eusebii verba latine reddita sic habent: «Imperator Caesar Galerius Valerius Maximianus . . . Consul VIII . . . Et imperator Caesar Flavius Valerius Constantinus . . . . . Consul . . . Et imperator Caesar Valerius Licinianus . . . Consul, pater patriae, proconsul; provincialibus suis salutem.» Quomodo itaque noster, «ipso (Galerio Maximiano) octies, et Maximino iterum consulibus,» nec potius, secundum memoratam Galerii praefationem, «ipso (Galerio Maximiano) octies, et Constantino Licinioque consulibus?» Viderint docti. Nihil 0787B ipse nunc, quod mihi satisfaciat, reperio, aut ab illis afferri comperio. Nam quantum ad hasce clarissimi Pagii conjecturas, «Galerio Maximiano mense Martio anni 311 collegam adjunctum esse Licinium Augustum, qui consul appellatur in Edicto Galerii Maximiani: non multo post autem Maximinum Augustum II, ejusdem Galerii Maximiani collegam fuisse, sicut liquet ex verbis Lactantii, ipso octies, et Maximino iterum consulibus;» adeo ut tantum consulatus ille Licinii nequaquam ordinarius extiterit, sed suffectus, rogo primo, cur Galerius, si ita res fuit, Constantinum in dicta praefatione secundo loco consulem, nullo vero Maximianum similiter consulem nominaverit? Rogo deinde, quomodo Licinium Galerius sibi ordinario consuli mense Martio anni Christi 311, suffecerit, si, ex Norisio in praecedentibus, nulli consules Romae publicati sint anno Christi 311, usque ad mensem Septembrem, ante quem jam sat diu obierat Galerius? Non omnes ergo hujus loci difficultates per 0787C Pagium sublatae. Sed eas forte brevi feliciter enodatas videre licebit in ultimo clarissimi Norisii opere, quod ad amplissimum Cuperum ex Italia pervenisse audimus, et ex animo gaudemus.

Ipso octies, et Maximino iterum Consulibus. Versio anglica, in Maximian's sighth consulate, and Maximin's third. Ad verbum, in octavo Maximiani consulatu, et tertio Maximini; cujus utinam emendationis vera enim est τοῦ iterum in τὸ tertium mutatio, rationem reddidisset alicubi vir doctissimus, qui ad illam, uti necessariam facileque tuendam, recurrendum putavit. Nos quippe, vel ob proxime sequentia, quibus incumbat fundamentis nescimus.

Maximino iterum Cons. De cujus consulatu secundo, uti et de primo, nulla est in caeteris fastis mentio, ita ut hic sola nitamur Lactantii auctoritate. Noster enim Lydiatus Galerium octava vice consulem statuit sine collega. Edit. Oxon. et Cant. adjiciente ultima: Vide Valesii adnotationes in Euseb. lib. IX, cap. 11.

0787D Ex Lactantio, qui id temporis Nicomediae degebat, patet Maximinum iterum consulem fuisse anno 311. Norisius, ubi supra.

Ex Graecis Dodwelli excerptis, pag. 102, Appendicis ad dissertationes cyprianicas, editiones minoris Oxon.: Anno 307. Consules legimus Severum Augustum et Maximianum Caesarem. Maximinum vult quem Caesarem appellat. Habemus itaque primum Maximini consulatum frustra alibi a clarissimo Baluzio quaesitum. 0788A Quamquam et in libro de praefectis urbi obscura etiam extent hujus consulatus vestigia. Anni enim 307, usque ad mensem aprilem, consules ibi consignatos ita legimus. Maximianus VII et Maximian. Secundus ille Maximianus non alius est a nostro Maximino. Nec enim recentiores modo, sed et illius saeculi coaeva monumenta haec nomina confundunt, cum Maximino Maximianum, et cum Constantino Constantium. Dodwellus in Append. ad Dissert. Cypr. num. 1.

Tunc apertis carceribus, etc. Per singulas certe civitates, quod Ruffini locus a Baluzio, adductus testatur: sed mirum tamen, ni hic Nicomediae carceres specialiter intelligendi sunt, ob praecedentia ista: Hoc edictum proponitur Nicomediae.

Cum caeteris confessoribus e custodia liberatus es. Quid hinc contra clarissimum Martyrologii Ecclesiae Germanicae editorem sequatur, jam supra ostendimus.

Cum tibi carcer sex annis pro domicilio fuerit. Purpuram 0788B diximus deposuisse Diocletianum anno Domini 305 april. 1, si Idatium, maii 1, si Lactantium audiemus . . . Ab anno autem quo imperium deposuit Diocletianus, perstitit Nicomediae persecutio usque ad palinodiam Galerii, a kalendis maiis anni 305 usque ad pridie kalendas maii anni 311. Id colligimus e Lactantio, qui hoc tempore Donatum suum scribit, e carcere fuisse liberatum, cum carcer illi sex annis pro domicilio fuisset . . . Et toto (illo) sexennio Donatus, et tribus praesidibus sibi invicem succedentibus, Flaccino, Hierocle, et Priscilliano, novies tamen, nec saepius, tormentis cruciatibusque variis subjectus est. Quia nempe, ut non admodum frequentes redire poterant (sacrorum imperii Romani) ludorum vices, ita nec frequentes redibant vices suppliciorum publicorum. Dodwellus , in Dissert. Cyprian. XI, n. 78, 80 et 89.

Hoc facto. Id est, illa memorati Edicti promulgatione, seu, ad verbum, publicatione. Versio anglica.

Conjuge sua et filio. Valeria Diocletiani filia, et 0788C Candidiano. Edit. Oxon. et Cant.— Sa femme et ses enfants. Maucroix . Quasi nostri verba sint, conjuge sua et liberis suis; quod valde miror.—Uxor Galerii Maximiani, ait Pagius in loco, quem nos antea levissime tetigimus, erat Valeria Diocletiani filia, quae ob ferociam Licinii ad Maximinum confugit, a quo pessime habita . . . Nullum ex ea Galerius Maximianus filium suscepit; sterilis enim fuit, ut docet Lactantius, cap. 50. Haec itaque intelligenda de Candidiano, quem ibidem Lactantius dicit ex concubina natum, a Valeria adoptatum, ac desponsum filiae septenni Maximini Augusti. Hunc, ut tradit Lactantius, cap. 20, Caesarem facere destinabat pater post celebrata Vicennalia. Sed occisus est a Licinio anno 313, aetatis suae XVI. Pagius , in Critica Baron. ad annum Christi 311, n. 12.

Horrenda tabe consumptus est. Facit huc notabilis locus Anonymi Valesiani, quem Pagius in Critica sua Baron. ad annum Christi 311, num. 12, produxit in hunc modum: Porro Galerium Maximianum Serdicae aegrotasse ac interiisse discimus ex anonymo Valesiano, 0788D qui postquam de Licinio Caesare creato locutus est, inquit: «Deinde illo in Pannonia relicto, ipse ad Serdicam regressus morbo ingenti occupatus sic distabuit, ut aperto et putrescente viscere moreretur.»

Idque cognitum Nicomediae ( . . . ) mensis ejusdem. De supplenda manuscripti codicis lacuna, quam nunc demum Baluzius quo vides pacto repraesentandam curavit, viri docti plane hactenus, quod non mirum, securi, tantummodo cogitaverant, qua ratione aliquid huic loco, quem mutilum esse sentiebant, insererent: unde orta suspicio, de qua Cuperus et Columbus in suis notis, legendum esse scilicet: Idque cognitum Nicomediae medio mensis ejusdem; quod et nobis olim postrema pars nominis Nicomediae fieri posse suggesserat, absorpto nempe, inquiebamus, τὸ medio librarii oscitantia a praecedente voce Nicomediae. Nunc autem, cum hujus loci defectus non librario, sed tempori rerum edaci sit tribuendus, possent certe aeque 0789A bene duae voces sub finem, vel in fine, aut unica vox idibus, aliaeve hujus generis deesse, atque medio. Videant qui ms. codicem consulere queunt, quid potius memoratae lacunae spatium vel litterarum ductus, si qui remanent, patiantur. Habet sane versio anglica; before the end of may: quod ad verbum est, ante finem maii.

Mensis ejusdem. Id est, maii kalendis. Edit. Oxon. et Cant.

Mensis ejusdem. Scilicet, maii. Pagius .

Kalendis Martiis impendentibus. Anni nempe Christi sequentis (312) quo kalendis Martiis die imperii ejus Caesarei natali ea solemnia, propter perpetem morbum dilata, edere decreverat. Pagius .