Caput VIII.

Quid frater ejus Maximianus. Nimirum Herculius, qui a Diocletiano factus erat consors imperii et Augustus. Num Caesaream dignitatem gesserit, magna inter eruditos lis est. Eutropius IX. 13, P. Diaconus in Histor. Misc., Hugo Floriac. in Chron., aliique, Tristan., t. III, p. 349, et Anton. Pagi, p. 157, memoriae mandant et contendunt, Herculium Caesarem factum esse, antequam Augustus creatus est. Sed Victor narrat, Diocletianum, ubi comperit Bagaudas, populatis agris, plerasque urbium tentare, Maximianum Statim imperatorem jussisse. At Bagaudas ab eo Caesare superatos esse, eruditi scribunt; deinde Caesaris dignitas in nullis ipsius nummis, quos collegit Mezzabarba, apparet. Franciscus quidem Angeloni 0484A unum recenset, cujus in antiqua parte cernitur Maximianus. Nob. Caes. in altera vero Principi Juventut. Sed forte ille ad Galerium referendus est, cujus nummi talibus inscriptionibus ornantur. Sed et Caesarem eum vocat Mamertinus, cap. 6 Panegyr. quem Treveris dixit: Vidimus te, Caesar, eodem die pro Republ. et vota suscipere; et mox: Vidimus te, Caesar, et in clarissimo pacis habitu. Verum oratio dictá est Maximiano Herculio Augusto: unde et eum, cap. 4, fratrem Diocletiani vocat; et cap. 9 eos virtutibus fratres esse dicit. Sic cap. 1: Revera enim te, sacratissime imp., merito quivis te, tuumque fratrem R. imperii dixerit conditores, quae certe nequaquam Caesari conveniunt; et cum cap. 2 et cap. 5 narret varias Herculii victorias, et quidem de Burgundionibus, Alamannis, Chaibonibus et Erulis, non potuit nisi imperatori et Augusto hic panegyricus dici, quia gentes illae superatae sunt anno 287, Diocletiano Aug. III et Maximiano Aug. coss., et quia Maximianus, ex sententia eruditorum, factus est Augustus anno 286, cum 0484B Caesar an. 285 foret creatus. Unde apparet τὸ Caesar auctori panegyrici non esse secundi fastigii, sed, more antiquo, primi vocabulum.

Frater ejus Maximianus. Optime notat et verissime Baluzius, Maximianum fratrem dici Diocletiani, non quia iisdem parentibus, vel eodem patre, eademve matre geniti erant: sed quia erant imperii consortes, vel ambo Augusti. Atque ut illi dicebantur fratres, ita respectu Caesarum dicebantur patres, et contra hi illorum filii quemadmodum patet ex cap. 20, quo praeclarum hujus moris vestigium continetur. Quin et Diocletianus atque Maximinianus respectu eorum, quos ex Caesaribus fecerant Augustos, patres vocantur; uti patet ex ins. 7, pag. 178, apud Grut.

Dd. Nn. Diocletianus Et Maximinianus. Invicti. Seniores Augusti. Patres. Imperatorum Et Caesarum. Constantius. Et Maximinianus. 0484C Invicti. Augg. Et Severus. Et Maximinus. Nobiliss. Caesares. Thermas Felices. Diocletiani. Aug. Fratris Nomine. Consecrav. Caeptis. Aedificiis. Pro. Tanti Operis Magnitudine. Omni. Cultu. Perfectas. Romanis. Suis. Dedicaverunt.

Qua in inscript. observandum praeterea, Diocletianum et Maxim. Herculium post depositum imperium etiam Augustos, et denique Diocletianum ab Imp. et Caesaribus, quorum paulo ante dicitur pater, appellari fratrem. Atque ut haec loquendi forma illustretur post Baluzium pluribus, notandum est, reges sese invicem fratres appellasse. Sapor apud A. Marc. XVII, 5, Constantinum Caesarem nominat fratrem suum; idemque alios fecisse, tam ex sacris, quam profanis auctoribus probat Valesius. Et tam Romani quam Graeci res animatas, vel inanimatas, si modo ejusdem originis, vel 0484D similes forent, non aliter designare solebant. Noti sunt sacerdotes, fratres Arvales dicti: et in ins. occurrunt fratres fabriles, qui scilicet ex uno corpore fabrorum sunt. Carthaginienses et Philippus cum Macedonibus in foedere apud Polyb. VII, 2, sese vocant φίλους, καὶ οἰκείους, καὶ ἀδελφοὺς notumque est Aeduos et Batavos a Romanis eo honore dignatos esse ex panegyricis et inscriptionibus: id quod et civitates alias fecisse, ex Aristide et Dione Prusaeo notat Harduinus pag. 487, quomodo apud Polybium etiam cap. 25, Excerpt. Legat. Rhodii testantur, sese cum Solensibus oriundos Argis esse, et inde ἀδελφικὴν inter eos esse συγγενείαν; et Carthago atque Utica Tertulliano lib. de Pallio, sorores vocantur, quia ambae a Phoenicibus conditae ferebantur. Res inanimatas eodem consanguinitatis nomine descriptas esse, docet Mela I, 5: Montes sunt alti, qui continenter et quasi de industria in ordinem expositi, ob numerum septem ob similitudinem 0485A Fratres vocantur. Sic cum veteres crediderint Euphratem et Tigrim eodem fonte nasci, ut vel patet, ex Lucan. II, 256, inde fratres, vel quod plus est, gemini dicti sunt. Mamert. in Genethl., c. 6: Vobis Rhenus, et Ister, et Nilus, et cum gemino Tigris Euphrate. Livincius geminum Euphratem interpretatur, qui in Mesopotamia se cum Tigride conjungit, caeteroquin seorsim fluens: verum geminus dicitur, quia iisdem fontibus oritur; unde Eumenius etiam, c. 21, Orat. quam pro scholis restaur. habuit, eos gemina Persidos flumina appellat. Quanquam si quis hic malit duos fluvios intelligere, quomodo Virgil. geminos serpentes, Manil. geminum cardinem mundi, et alia dixerunt, nullus repugnaturus sim. Apud Stephanum praeterea Euphrates et Araxes ἀδελφοὶ dicuntur, quia ex eodem Armeniae monte oriuntur; et auctor M. Etymol. ἀδελφὰ exponit ὅμεια; eoque sensu vox haec usurpatur Aelian. II, Var. XVIII et XII, 1. Lucianus praeterea lib. de Calum. assentationem facit ἀδελφὴν calumniae; Petron. paupertatem sororem bonae mentis; Martialis 0485B lodices sorores; aliique plures ita loquuntur.

Qui est dictus. Haec ita distinguo: qui est dictus Herculius? non dissimilis ab eo; nec enim . . . translata interrogationis nota. Maximianus autem frequenter in Paneg. et lapidibus vetustis vocatur Herculius; inque nummis ejus cernitur Hercules, et Virtuti Herculis, uti videre licet apud Tristan. Spanhemium et alios.

Effoderentur assidue lumina Senatus. Virgilium suum expressit:

Postquam altos tetigit fluctus, et ad aequora venit,
Luminis effossi fluidum lavit inde cruorem.
Quanquam hic proprie, ille metaphorice loquatur; plane ut Velleius, II, 52: Collisa inter se duo Reip. capita, effossumque alterum Romani imperii lumen, i. e. Pompeius: ubi tamen Scioppius mallet effusum. Ut autem Lactantius praecipuos Senatores vocat lumina Senatus: ita etiam Prud. Hymno 2 περὶ Στεφ.

Ipsa et senatus lumina,
Quondam Luperci et Flamines,
0485C Apostolorum et martyrum
Exosculantur lumina.
Cicero II Catil., Lumina civitatis, et Vell. II, 99, Tiberium alterum Reip. lumen appellant. Latino Pacato, c. 16 Paneg. bini Theodosii vocantur spes oculique Reipubl., et cap. 46 praecipui senatores, senatus lumina; et Agamemnon Euripidi, Hec. 841, μέγιστον Ἕλλησι φαος· Amphiaraus Adrasto apud Pind., Ol. VI, p. 47. στρατιᾶς ὀφθαλμὸς ἐμᾶς. Quin et ad res alias haec loquendi forma translata est. Athenae et Sparta Justino lib. V sunt duo Graeciae oculi: et Plutarchus in Polit. narrat., Athenas a Lacedaemoniis deletas non esse, ne Graecia fieret ἑτερόφθαλμος· quo pertinet Philonem Judaeum alicubi scribere, Athenas id in Graecia esse, quod pupilla in oculo, et in anima ratio. Ciceroni, lib. III de Nat. Deor. Corinthus et Carthago duo oculi orae maritimae, Pindaro, II Olymp. Agrigentum Σικιλίας ὀφθαλμὸς, et denique villa Catullo carm. 27 dicitur peninsularum insularumque ocellus.

0485D Ad corrumpendos mores. Recte vidit, quemadmodum ex versione patet, doctissimus Burnetus, scribi debere mares; et hoc etiam tradit Victor: Quippe Herculius libidine tanta agebatur, ut ne ab obsidum corporibus quidem animi labem comprimeret.

Felicitatem imperii. Quae in variis impp. nummis occurrit; ut temporum felicitas, et perpetua Felic. saeculi in nummis Commodi, Getae, Caracallae et aliorum: imo in uno pereleganter felicia temporum. Felicem igitur ita se et beatum, uti praecedit, fore putabat. Et sic beatitudo publica, occurrit infra, c. 48, beatissimi Caesares apud Nazar., cap. 4, et ult. Paneg. beatissima victoria, 32. beatitudo urbis, 33, et beatissimum saeculum apud Tac., c. 3 Agric. Quibus ex locis patet, alio sensu τό beatus veteribus sumi, quam hodie fieri solet.