Caput XXVI.

Maxentium Romae factum imperatorem. Eutropius lib. X, cap. 2, scribit, Maxentium haud procul ab urbe in villa publica moratum fuisse. Fuit Romae villa publica in Campo Martio; eratque domus ampla, in qua exterarum gentium legatis lautia praebebantur, 0525C uti docent Nardinus et Donatus. Illa hic non debet intelligi, sed praetorium, vel villa, quae publica, ut reor, vocatur, quia ad imperatores et rempublicam pertinebat; quomodo jumenta publica dicuntur, quibus cursus publicus peragebatur. Nam Epitome Victoris nos docet, Maxentium fuisse in villa sex millibus ab urbe discreta, ab itinere Labicano; eademque verba reperias apud P. Diaconum, qui tamen et villam appellat publicam. Sic in via Appia fuit alia via publica. Auctor Excerptorum Vales. pro Maxentio filio evocatus illuc venit Herculius, qui per perjurium Severum deceptum custodiae tradidit, et captivi habitu ad urbem perduxit, et in villa publica Appiae viae tricesimo milliari custodiri fecit. Eutropius quoque, X, 2, narrat, Constantinum Magnum Nicomediae in villa publica obiisse. Interpres Graecus reddidit, ἐν Νικομηδικῳ χωρίῳ; non secus ac scilicet Plutarchus caedem a Sulla factam fuisse scribit ἐν χωρίῳ μικρῷ, id est, in villa publica; quemadmodum Latini loquuntur. Nam χωρίον significat non modo agrum, verum etiam villam, 0525D vel domum in agro extra urbes exstructam; et quando Constantinus Porphyr., II Them. 9, dicit, Diocletianum oriundum esse ἀπό τινος χωρίου Σαλῶνος, indicare potest, eum in agro, vel villa prope Salonas, eo ipso in loco, ubi postea exstruxit palatium amplum, natum fuisse; qua de re videri possunt, quae ad cap. 19 noto. Certe sic Maximianus Herculius haud procul Sirmio palatium exstruxit in loco, ubi parentes ejus exercebant opera mercenaria, teste Epitome Victoris, et P. Diacono: et Constantinus oppidum Naisum, in quo natus atque educatus erat, magnifice ornavit, quemadmodum in Excerptis saepius laudatis legimus: Constantinus natus Helena matre vilissima in oppido Naiso, atque eductus, quod oppidum postea magnifice ornavit; ubi si quis rescribi debere judicaret, Helena matre, vilissimo in oppido Naiso, vilitatem certe generis ab Helena tolleret.

Romae factum imperatorem. Notatu dignum praecipue 0526A est, Eusebium, l. VIII, c. 14, Historiae eccl., narrare, Maxentium initio simulasse se christianum esse, ἐπ᾽ ἀρεσκείᾳ καὶ κολακείᾳ τοῦ δήμου Ῥωμαίων, ut morem gereret, blandireturque populo romano. Nam inde videor affirmare posse, christianorum numerum ingentem hoc tempore Romae fuisse, et forte eos gentiles superasse. Neque enim aliam causam invenire, quamcumque in partem haec versem, possum, cur christianorum gratiam captaverit novus imperator, qui ethnicae superstitioni erat devotissimus, et christianos odio prosequebatur.

Castra quoque praetoria sustulerat. Ea diminuta fuisse a Diocletiano et Herculio, vel certe illo, docet nos Aurelius Victor: Herculius libidine tanta agebatur, ut ne ab obsidum corporibus quidem animi labem comprimeret; Valerio parum honesta in amicos fides erat, discordiarum sane metu, dum enuntiatoribus posse agitari quietem consortii putat. Hinc etiam quasi truncatae vires urbis, imminuto Praetoriarum cohortium atque in armis Vulgi numero, quo quidem plures volunt imperium 0526B posuisse; cujus loci hunc sensum esse puto, Diocletianum raro cum aliis imperatoribus fuisse, quia discordias ex congressibus metuebat, nec iis habebat fidem; consortium posse coli censuisse per alios, quos sibi invicem mittebant; et imminuisse militum praetorianorum numerum, quia timebat, ne illis alius uteretur ad ipsi bellum inferendum. Et nota ex Eutropio est Diocletiani suspecta prudentia. Per in armis vulgus forte intelligi possent cohortes urbanae, quae tunc temporis ex vulgo lectae videntur; vel cum Cl. Baluzio legendum est inermis vulgi, quia et vulgi magna multitudo seditionibus causam praebere solet. Quod autem hic imperator fecit, adscribit Galerio Lactantius, nisi ille postea etiam imminuerit praetorianorum numerum. Nam licet narret, eum castra praetoria sustulisse, non tamen illud ex omni parte verum est, quia id postea fecit Constantinus Magnus, teste Zozimo II, 17, atque ab eo imminutam valde praefectorum praetorio potestatem fuisse, docet Valesius 0526C ad Amm. Marcell. XIV, 9. Constantinus autem ea sustulit, quia milites praetoriani jussu Maxentii Romae certo tempore obvios quosque occiderant, et ingentem stragem ediderant, tradentibus Eusebio VIII, 14, et P. Diacono, l. XI, et quia apti erant fovendis factionibus, Victor: Quos (senatum et plebem) in tantum afflictaverat, uti praetorianis caedem vulgi quondam annuerit; mox: Quorum odio praetoriae legiones ac subsidia factionibus aptiora, quam urbi Romae, sublata penitus, simul arma atque usus indumenti militaris. Non videntur autem multi praetorianorum militum superfuisse, cum Constantinus eos sustulit, quia ceciderunt magnam partem in praelio, quo victus Maxentius; ita enim mihi interpretanda videntur esse verba panegyrici auctoris incerti, c. 7: Hostes territi, fugatique, et angustiis Mulvii pontis exclusi, exceptis latrocinii illius primis auctoribus, qui, desperata venia, locum, quem pugnae sumpserant, texere corporibus; nam praetorianos intelligo, qui Maxentium fecerant imperatorem, et qui caedibus in 0526D Romanos fuerant grassati.

Tres Caesares facere non poterat. Obstante scilicet Diocletiani lege, uti optime. explicat Baluzius cujus legis, vel dispositionis mentio, c. 18: Quod autem sequitur, satis visum est semel fecisse quod noluit, Constantinum respicit, quem invitus Caesarem admisit.

Severum arcessit. Victor narrat, Severum casu ad urbem (nimirum Romam) fuisse, et jussisse Galerium, ut arma in hostem ferret propere. Certe Severus Italiam obtinuit, potuitque ad urbem fuisse: sed inde videtur arcessitus in Illyricum a Galerio, qui eum tunc hortatus est ad recipiendum imperium.

Ad recipiendum imperium. Italiae nimirum, quod cum Occidente cesserat Severo Augusto, quodque occupaverat Maxentius a milite praetoriano factus imperator. At si Zozimum sequimur, Severus fuit tantum Caesar, non autem Augustus, quia II, 10, narrat, Galerium aegre tulisse τὰ ἐπὶ τῷ Καίσαρι Σεβήρῳ 0527A γενόμενα. Sed fallitur; et quia per breve admodum tempus in summo fastigio fuit constitutus, eum proculdubio Caesarem vocat. Capite enim praecedente diserte Lactantius scribit, Severum Augustum esse creatum, et nummi ejus inscribuntur, Imp. C. Severus. P. F. Aug. Tristanus, tom. III, p. 437, notat eum factum fuisse Augustum consensu Constantii atque Galerii: verum, uti ex Lactantio constat, mortuo demum Constantio, Severus Augustus est factus a Galerio, cum intellexisset Constantinum purpura indutum fuisse a militibus in Britannia. Num autem, accepto hoc nuntio, statim Severum dixerit Augustum Galerius, an vero id primum fecerit, postquam Maxentii conatus intellexit, dubium est, stantibus pro utraque sententia viris eruditis. Ex Lactantio constat Severum Augustum esse creatum, cum laureata imago Constantini ad Galerium esset perlata; et Zozimus testatur, l. II, c. 9, Maxentium Augustum esse factum, cum Romae talis Constantini imago esset exhibita: adeo ut hinc pateat, non multum inter sese discrepare 0527B viros eruditos, et utrumque eodem fere tempore potuisse accidere, licet nihil necesse sit credere, Galerium scivisse res, quae Romae gerebantur, cum Severum renuntiaret Augustum. Nummos observo Severi Caesaris caput repraesentare laureatum, Severi vero Augusti galeatum, ad indicandum forte, eum simul ac Augustus factus est, contra Maxentium profectum fuisse; quo pertinet Augusti Severi nummos inscribi, Concordia, vel Fides Militum, quae in Caesareis nequaquam apparent.

Venis ei incisis Errat igitur Politia Ss. Patrum Metrophanis et Alexandri, in qua apud Photium, p. 1407, scribitur, Severum morbo extinctum esse; et forte huic Severo tribuitur, quod Severo successori Nigri convenit. Si excerpta Valessi sequimur, jugulatus fuit, idque non statim, sed postea, uti patet ex verbis, quae modo laudavi; quaeque etiam nos docent Herculium decepisse Severum, et jusjurandum violasse.