Caput XXXV.

Horrenda tabe . . . Quae qualis fuerit patet ex cap. 33, recteque ibi notat Baluzius, similem historiam de Juliano, qui avunculus Apostatae fuit, narrare Joann. Chrysostomum. Idem de eodem Juliano tradit Philostratus VII, 10, sed vermes omittit; quos tamen recenset auctor Passionis Theodoriti presbyteri Antiochiae apud Mabill., tom. IV Annal., p. 133. Caeterum observandum, Maximiani hujus, licet crudelissimi 0534B principis, statuam tempore Juliani Antiochiae adhuc visam fuisse. Amm. Marcell. XXV, 10: Nam et Maximiani statua Caesaris, quae locata est in vestibulo regiae, amisit repente sphaeram aeream, formatam in speciem poli, quam gestabat; quae vel ibi semper mansit, vel reposita fuit ab infensissimo Christi hoste Juliano.

Consumptus est. Obiit autem Serdicae, vel prope eam urbem in Dacia mediterranea, uti notat Baluzius ad cap. sequens. Verum nulla in Dacia Serdica, et illa urbs Thraciae adscribenda est. Neque tamen errant auctores, qui Galerium vel natum in Dacia non longe a Serdica, id quod facit Eutropius, vel mortuum Serdicae fuisse, scribunt. Nam, uti ante docui, Dacia ultra Danubium sita fuit provincia Romanorum a Trajano facta; postquam illa defendi non poterat, Aurelianus provinciales in alteram Danubii ripam transtulit, et regionem illam Daciam vocavit, cujus pars Danubio vicina dicebatur Ripensis, interior vero Mediterranea. Sic Amm. Marcell. XXI, 10 scribit, summitates 0534C Aemi et Rhodopes Illyrios interscindere et Thracas, hinc vicinas mediterraneis Dacis et Serdicae, inde Thracias despectantes et Philippopolim, civitates amplas et nobiles; quae certe non nisi de Moesia, vel vicina regione, exponi possunt. Idem, XXVI, 5, Aequitium scribit relationem accepisse Antonii Tribuni, agentis in Dacia mediterranea militem; quae itidem in Thracia, vel Moesia, uti ex sequentibus patet, quaerenda est. Macedoniae urbem Serdicam dici ab Ammiano, lib. XXXI extremo, Ortelium secuti alii censent: sed nihil tale apud cum reperitur, uti ex ipsis verbis patebit. Obsessi vero apud Hadrianopolim . . . . . egressi media nocte, vitatis aggeribus publicis, per nemorosa et devia, pars Philippopolim, exindeque Serdicam, alii ad Macedoniam currebant. Nam tantum abest, ut Serdicam Macedoniae adscribat, ut contrarium potius plane affirmet; et si alii petierunt ab Hadrianopoli Macedoniam, alii vero Philippopolim, et inde Serdicam, certe Serdica ab Ammiano Macedoniae adscribi non 0534D potuit: quin imo ab Hadrianopoli Philippopolim, et inde ad Serdicam nostram versus Occidentem rectissima via est, cum Macedonia ad Meridiem sita fuerit. Notant etiam eruditi Nicetam Choniatem Serdicam memorare ad Istri ripam positam, et proinde a Mediterranea nostra diversam: sed ego tantum invenio apud eum, pag. 19: Hunnos, superato Istro, Branitzobam vastasse, et Sardicam spoliasse: inde certe evinci nequaquam potest, Istro illius nominis urbem fuisse impositam, cum notum sit, quam multum itineris gentes illae brevi temporis spatio facere solitae sint, quippe quae nulli alii rei, quam agendis praedis intentae essent. Illyrico Serdicam adscribit Socrates II, 20 Histor. Eccles. Sed nec haec a nostra diversa est, quia Illyrici nomen tunc longe lateque patebat. Nam Appianus usque ad Thraciae montes Illyricum extendit, includitque illi Moesias et alias regiones; et ex notitia imperii patet, per Illyricum octo praesides 0535A fuisse, Thessaliae, Epiri veteris, Epiri novae, Daciae Ripensis, Moesiae primae, Praevalitanae, Dardaniae et Macedoniae Salutaris; et Rufus Festus decem et septem provincias illi adscribit: adeo ut mirum non sit, illius temporis auctores urbem hanc Illyrico adscripsisse. Imo, si consideramus praefectum praetorio Illyrici praesedisse duabus dioecesibus Macedoniae et Daciae, et Daciam complexam fuisse quinque provincias, Daciam Mediterraneam, Daciam Ripensem, Moesiam primam, Dardaniam Praevalitanam, et partem Macedoniae Salutaris, apparebit facile, Serdicam etiam in Illyrico late sumpto fuisse. Constat praeterea atque a viris doctis annotatum est, Illyricum dividi in Orientale et Occidentale: illud complexum fuisse partes duas, Moesiam et Thraciam; provincias undecim, Moesiam primam, sive superiorem Praevalin, Dardaniam, Daciam Ripensem, Daciam Mediterraneam, Moesiam secundam, sive inferiorem, Scythiam, Thraciam, Hoemimontum; Rhodopen et Europam, Illyricum vero Occidentale comprehendere partes quatuor: 0535B Rhaetiam, Noricum, Pannoniam et Illyrin; provincias novem: Rhaetiam, Vindeliciam, Noricum Mediterraneum, Noricum Ripense, Pannoniam primam, Pannoniam secundam, Saviam, Valeriam; et in Illyride populos Japodas, Liburnos et Delmatas. Sic excusari poterit Zozimus, qui scribit Licinium et Maximinum acie decertasse in Illyriis, cum tamen ex Lactantio et aliis constet, pugnam eam pugnatam fuisse prope Perinthum, vel Heracleam Thraciae. Notant praeterea eruditi, ex Cedreno et Curopalate videri, imo ex his vetustiore Procopio, lib. IV Aedif., Serdicam juxta Nessum Serviae esse; et Sigonium, lib. V Occidentalis imperii cis Istrum in Dacia Mediterranea inter duas Moesias eam constituere. Priores auctores consulere nequeo: sed Sigonius non alia a me sentit, quia urbem eam cis Danubium collocat, et ita Daciam transdanuvianam excludit; et Dacia Aureliani fuit inter utrasque Moesias, et complectebatur etiam 0535C Dardaniam, vel Serviam, et forte Thraciae partem nisi dicamus, Dardaniam Thraciae etiam nomine venisse. Nam ego unam tantum Serdicam agnosco in Thracia positam: unde in lapide apud Grut., II, p. DXL: Natione Thrax. Civitate Serdica; et quia Thraciae forte pars Daciae postea Mediterraneae accessit, vel, ut dixi, Dardania etiam Thraciae fuit annumerata, inde in Thracia et Dacia Mediterranea; et quia Illyricum longe lateque sese extendebat, inde in Illyrico dicitur fuisse sita; existimaruntque eruditi plures eo nomine urbes celebrari; quod tamen a ratione alienum est plane. Sic late Illyrici voce utitur Victor, cum scribit, Diocletiano, Herculio, Constantio et Galerio Illyricum patriam fuisse; quia Galerius in Dacia prope Serdicam, Diocletianus in Dalmatia, Herculius prope Sirmium, nati sunt; et quamquam Constantii natalis ignoretur locus, proculdubio tamen in iisdem regionibus genitus fuit, quippe qui ex Helena etiam in urbe Naiso procreavit Constantinum, testibus excerptis Valesianis. Haec ita commentatus fueram, cum incidi 0535D in tabulam geographicam Sansonis, in qua vir harum rerum peritus admodum Illyricum delineavit. Animadverti autem, eum Sardicam collocare ad fluvium Cebrum a parte Haemi montis, quae versus Dardaniam et mare Adriaticum est; cum contra in Tabulis Ptolomaei illa conspiciatur ab ea parte montis ejusdem, quae versus Propontidem jacet. Et sententia firmari videtur per Ammianum Marcell. quem dicentem audivimus, summitates Haemi et Rhodopes hinc vicinas esse Mediterraneis Dacis et Serdicae: inde Thracias despectasse et Philippopolim; et ita nulla Thraciae pars contineretur Dacia Mediterranea. Quicquid sit, una tantum Serdica fuit. Et Ptolomaeus diserte, lib. III, c. 11, eam Aemo monte includit; nam primo scribit, in provincia esse στρατηγίας πρὸς μὲν ταῖς Μυσίαις καὶ τὸν Αἶμον τὸ ὄρος ἀρχομένοις ἀπὸ δυσμῶν, praeturas juxta Moesiam utramque, et circa montem Aemum incipientibus ab occasu; et inter eas numerat Sardicam; et mox inter civitates Thraciae Mediterraneas recenset Deultum 0536A Coloniam, Orcelin; Carpudaenum, Byziam, Sardicam, Tertam, Philippopolim, et alias.

Nicomediae mensis ejusdem . . . Nullus dubito, quin scribendum sit, Nicomediae medio mensis ejusdem, sive maii; neque enim citius commode potuit proponi Edictum Nicomediae, cum Serdicae aegrotaret Galerius, illudque ibi propositum fuit ante hunc nuntium acceptum, pr. kal. maias.