SUMMARUM.

In hoc capite resumit quae fuse tradidit 1. 4. de objecto hujus scientiae, et analogia entis. Docet ens esse univocum, de quo Doctor 1.4, q. 1. ostendit omnia contraria reduci ad unum ens, et quodnam est illud.

Quoniam autem Philosophi scientia est entis inquantum ens universaliter, et non secundum partem ; ens autem multipliciter, et non secundum unum dicitur modum. Si quidem igitur aequivoce, secundum commune autem nihil, non est sub una scientia, non enim unum genus talium ; si autem secundum aliquid commune, erit utique sub una scientia.

Postquam Philosophus recollegit, et resumpsit quasdam quaestiones, de quibus fuit facta mentio in 3. libro, nunc resumit ea quae dixerat de ambitu hujus scientiae in quarto, et in principio sexti libri. Circa quod duo facit. Primo facit quod dictum est. Secundo comparat hanc scientiam ad alias ex praedictis. Secunda ibi : Omnis autem scientia quaerit. Prima in duas. Primo ostendit quod hujus scientiae est considerare de omni ente. Secundo ostendit quod ejus est considerare prima principia demonstrationis. Secunda ibi : Quoniam autem et Mathematicus. Prima in duas. Primo ostendit quod omnia entia reducuntur ad unum commune. Secundo quod ista scientia determinat de omnibus entibus sic reductis. Secunda ibi Quemadmodum Mathematicus. Prima in duas. Primo facit quod dictum est. Secundo ostendit quid est illud unum ad quod omnia entia reducuntur. Secunda ibi : Differt autem nihil. Prima in duas. Primo proponit intentum. Secundo declarat ipsum. Secunda ibi : Videtur itaque. Dicit ergo, quod quoniam scientia Philosophi, id est, Metaphysici, est entis inquantum ens, et hoc universaliter et non secundum partem, id est, secundum rationem alicujus entis particularis, sed secundum rationem universalem, quae est entis inquantum ens. Iterum ens dicitur multipliciter et non dicitur secundum unum modum, si quidem igitur aequivoce ; secundum commune autem nihil, id est, quod si ista multiplicitas esset aequivocatio, et entia non dicerentur secundum aliquod commune, tunc ens inquantum ens non est, id est, non caderet sub una scientia. Non enim

talium, scilicet entium esset unum genus commune, ad quod reducerentur, si supple aequivoce dicerentur, et tamen unam scientiam oportet esse unius generis subjecti. Si autem supple multiplicitas entis est supple secundum aliquod commune, erit utique, id est, cadet sub scientia, ipsum supple ens inquantum ens, hoc est verum, quia multiplicitas entis est multiplicitas non significatorum, sed suppositorum, quae non tollit univocationem entis, ut ostensum est 4. hujus. Deinde cum dicit :

Videtur itaque dicto modo dici, quemadmodum medicativum, et salubre, etenim horum unumquodque multipliciter; dicitur autem secundum unumquemque modorum, eo quod haec quidem ad medicativam scientiam reducitur aliqualiter, haec autem ad sanitatem ; haec autem aliter ad idem, aut unumquodque, medicativus enim sermo enltellusque dicitur, eo quod hic quidem a medicativa scientia fit, hic autem huic utilis fit, similiter autem et salubre ; hoc quidem enim, quia significativum sanitatis, hoc autem, quia factivum: idem autem modus, et, in reliquis. Eodem itaque modo, et ens omne dicitur, eo enim quod entis inquantum ens passio, aut habitus, aut dispositio, aut motus, aut aliorum aliquid talium sit, dicitur unumquodque ipsorum ens.

Declarat intentum quod proposuit. Circa quod duo facit. Primo ostendit quod omnia entia reducuntur ad unum commune. Secundo ostendit idem de omnibus contrariis. Secunda ibi : Quoniam autem omnis entis. Dicit ergo, quod videtur utique supple ipsum ens dici dicto modo, scilicet ut dicatur secundum aliquod commune quemadmodum a simili dicuntur medicativum et salubre; etenim pro quia, unumquodque istorum multipliciter dicitur, eo quod hoc quidem, id est, medicativum aliter reducitur ad scientiam medicativam. Hoc autem, id est, salubre, reducitur supple secundum unumquemque modorum, aliter ad sanitatem, hoc autem aliter ad idem, aut unumquodque, id est, secundum quod hoc sic refertur ad sanitatem, hoc autem, id est, illud aliter. Tamen aliquod idem est ad quod unumquodque diversimode reducitur, quod exponit primo de medicativo, dicens quod medicativus etiam dicitur sermo, et etiam cultellus, eo quod hic quidem, scilicet sermo fit a scientia medicativa; hic autem, scilicet cultellus eo quod est utilis huic, id est, eidem scientiae medicativae, sicut instrumentum. Secundo exponit illud de salubri, dicens quod similiter autem, et salubre hoc quidem dicitur, quia est significativum sanitatis, puta urina, hoc autem quia est factivum sanitatis, puta potio ; idem autem modus supple, est et in reliquis, quae attributionem habent ad aliquod unum. Postea applicat ad propositum, dicens eodem utique modo et esse ens dicitur, quia supple omnia entia reducuntur ad ens commune aliquo modo: etenim pro quia, unumquodque ipsorum dicitur ens, vel in eo quod est passio entis inquantum ens, aut habitus, aut dispositio, aut motus, aut sic dicitur aliquid aliorum talium, nam omnia entia sic, vel sic, habent attributionem ad ens commune quod est ens inquantum ens.

Notandum quod, ut ostensum est quarto, et 7. hujus, simile non est simile omnino, quia jam non esset simile, sed omnino idem: licet ergo sanitas dicatur aequivoce de urina et de animali, quatenus sanitas non existit formaliter in urina, sicut in animali, tamen ens vere dicitur univoce de substantia et accidente, et in utroque formaliter includitur: est tamen simile pro tanto, quia sicut sanitas dicitur secundum quemdam ordinem attributionis de sanitate in animali et in urina, sic et ens de substantia et accidente, quatenus substantia est ens perfectius accidente. Deinde cum dicit :

Quoniam autem omnis entis ad unum aliquid, et commune reductio fit; et contrarietatum unaquaeque ad primas differentias et contrarietates reducentur entis ; sive pluralitas et unum, sive similitudo et dissimilitudo primae entis sint differentiae, sive aliae aliquae, sunt enim hae speculatae.

Ostendit quod omnia contraria reducuntur ad aliquam primam,

- dicens quod quoniam omnis entis fit reductio, scilicet ad ens inquantum ens, unaquaeque contrarietatum, supple differentiarum entis, reducetur ad primas differentias et contrarietates entis: sive supple illa contrarietas sit pluralitas et unum, sive similitudo et dissimilitudo, quae sunt supple differentiae entis, sive aliquae aliae sinti enim pro quia hae speculatae sunt a scientia, supple quae speculatur ens inquantum ens. Notandum quod, ut tactum est

4. hujus, differentiae sive passiones entis quaedam sunt disiunctae, puta contingens vel necessarium, causa vel causatum, unum vel plura, quaedam autem non. Et sicut ergo omnia entia habent quemdam ordinem attributionis ad aliquod unum primum, puta ad ens inquantum ens, ut sic possint cadere sub considerationem unius scientiae, sic et omnes differentiae disjunctae,

et contrariae reducuntur ad aliquam unam primam contrarietatem, quaecumque sit illa propter eamdem rationem. Deinde cum dicit :

Differt autem nihil entis reductionem ad ens, aut ad unum fieri ; etenim si non idem sed est aliud, convertitur quidem ; unum enim ens aliqualiter etiam ens unum.

Ostendit quid est illud unum ad quod omnia entia reducuntur. Circa quod duo facit. Primo facit quod dictum est. Secundo removet dubium circa dicta. Secunda ibi : Quoniam autem sunt contraria. Dicit ergo, quod nihil differt reductionem entis fieri ad ens, aut ad unum; etenim pro quia, si supple ens, et unum non sunt idem sed aliud, supple formaliter, licet sint idem realiter, ex 4. hujus, tamen convertitur quidem unum cum alio, ita quod sint idem convertibiliter, enim pro quia, quia unum erit ens aliqualiter, et e converso, ens est unum. Et dicit aliqualiter, quia ens et unum licet sint idem realiter, tamen formaliter non sunt idem ; ratione ergo hujus identitatis et convertibilitatis nihil refert reductionem entium fieri ad ens, vel ad unum. Deinde cum dicit:

Quoniam autem sunt contraria omnia ejusdem, et unius scientiae speculari, dicitur autem unumquodque ipsorum secundum privationem. Et utique quaedam dubitabit aliquis quomodo dicuntur secundum privationem, quorum est intermedium aliquid, quemadmodum justi et injusti. Circa omnia utique talia privationem oportet poni, non totius rationis sed ultimae speciei, puta si est justus secundum habitum quemdam obediens legibus: non semper injustus erit, tota privatus ratione, tunc persuaderi autem legibus deficiens in aliquo. Et secundum haec privatio inest ipsi, eodem autem modo, et in aliis.

Removet quoddam dubium circa dicta, quia enim dixerat quod omnia contraria, pertinent ad considerationem unius scientiae, cujus ratio est: quia unum contrarium habet rationem privationis, quae cognoscitur per habitum ; ideo est dubium quomodo contraria, quae habent medium dicuntur secundum privationem, cum privatio et habitus sint immediata circa subjectum aptum. Hoc autem removet intendens, quod contraria prout reducuntur ad privativa, sunt immediata scilicet circa proprium subjectum, cujus ratio est: quia contrarium includens privationem isto modo, non privat totaliter totam rationem habitus, sed perfectionem illius, ut si justus dicatur quia perfecte obedit legibus; injustus privative dicetur, non qui in nullo obedit, sed qui in aliquo non obedit. Si vero acciperetur contrarium proprium, prout contrarietas dicit maximam et perfectam distantiam, ut dicatur injustus qui in nullo obedit legibus, tunc erit medium inter ipsa, scilicet qui in aliquo obedit et in aliquo non obedit. Et hoc est, quod dicit quod quoniam autem contraria sunt unius, et ejusdem scientiae speculari; dicitur autem unumquodque ipsorum, scilicet contrariorum secundum privationem, et ideo utique dubitabit aliquis quomodo quaedam contraria dicuntur secundum privationem, illa scilicet quorum est aliquod intermedium quemadmodum justi et injusti. Et subdit solutionem, dicens quod circa omnia itaque talia privationem oportet opponi non totius rationis, scilicet ipsius habitus, sed ultimae speciei, id est, perfectionis ejus, puta si est justus secundum habitum quemdam obediens

Iugibus, non semper injustus erit tota privatus ratione, scilicet ipsius habitus: sed circa persuaderi, id est, obedire legibus deficiens in aliquo, et secundum hoc inest sibi privatio, id est, habet rationem privationis respectu alterius contrarii et habitus ; eodem autem modo est, et in aliis, scilicet contrariis. Deinde cum dicit: