SUMMARIUM.

Hanc scientiam considerare illud primum principium, idem de eodem non posse negari et affirmari: docet conditiones primi principii, fuse disputans contra illud negantes, de quo late dictum, 1. 4. text. 8. et 13. vide Doct. ibi q. 3.

Est autem quoddam in entibus principium, circa quod non est mentiri, contrarium autem necessarium semper facere: dico autem verum dicere, puta quod non contingit idem secundum unum, et idem tempus esse, et non esse et alia ipsis opposita hoc modo.

Postquam Philosophus ostendit, quod consideratio hujus scientiae extendit se ad prima principia demonstrationis, nunc specialiter ostendit, quod se extendit ad primum principium demonstrationis, . quod inter alia est primum simpliciter, nam sicut omnia entia reducuntur ad unum, ita omnia principia ad unum primum principium. Circa quod duo facit. Primo circa hoc principium praemittit veritatem. Secundo excludit falsitatem. Secunda ibi: Ad dicentem. Prima in duas secundum quod duo dicit de principio primo. Primum est, quod est infallibile, et non contingit mentiri, et est semper verum dicere. Secundum est, quod est indemonstrabile. Secunda ibi: Et de talibus. Illud autem primum principium est, quod impossibile est idem simul esse et non esse, ut patet ex 4. hujus, t. c. 8. et inde, quod eatenus dicitur primum, quatenus termini ejus sunt ens et non ens, quae prima impressione imprimuntur in intellectu, et ideo de ipso Metaphysicus principaliter intendit. De isto ergo principio dicit Philosophus, quod est autem in entibus quoddam principium circa quod non est, id est, contingit mentiri, supple mente, contrariorum autem facere semper est necessarium ; dico autem verum dicere, scilicet circa ipsum, puta illud principium est, quod non contingit idem esse et non esse secundum idem, et simul, et alia, quae apponuntur 1. Elench. ut dictum est 4. hujus, cap. 3. Impossibile est enim, quod aliquis opinetur mcnte istud principium falsum esse, alioquin opinaretur contradictoria esse simul vera, et per consequens haberet simul contrarias opiniones, ut ostensum est 4. hujus. Deinde cum dicit:

Et de talibus simpliciter quidem non est demonstratio, adhuc autem est: non enim est ex credibiliori principio hoc ipso facere syllogismum, oportet autem, siquidem erit simpliciter demonstrare.

Ponit secundum dictum, vel notandum quod scilicet primum principium est indemonstrabile simpliciter, dicens quod de talibus, id est de praedicto primo principio, et consimilibus non est demonstratio simpliciter ;est autem adhuc, id est, quod potest esse demonstratio ad hunc, scilicet ad hominem, ut patet ex quarto hujus. Quia autem ejus non posset esse demonstratio simpliciter ostendit per talem rationem, quia omnis demonstratio simpliciter est syllogismus procedens ex notioribus, sed nihil est notius isto principio: ergo, etc. Ideo dicit, quod non est, id est non contingit facere syllogismum ex aliquo crcdibiliori, id est, notiori hoc ipso principio, et tamen oportet supple accipere aliquod notius siquidem erit, id est, continget simpliciter demonstrare. Notandum, quod ut patet ex 4. hujus, licet primum principium non possit simpliciter demonstra ri, potest tamen ejus demonstratio esse ad hominem. Vel quia concedit aliquid aliud, licet sit minus notum, et negat hujusmodi princi pium, quia isto concesso ostende retur sibi illud principium esse verum. Vel alio modo, quia negan do notius in falsitate saltem secun dum sensum, quam sit oppositurr primi principii, et ex illo conclu deretur ad impossibile primun principium esse verum. Deinde cum dicit :

Ad dicentem autem oppositas dictione veras simul esse, ei qui falsum id esse ostendit, sumendum aliquid tale, quod idea quidem erit ei, quod est non contingere idem esse et non esse, secundum unum et idem tempus, non videbitur autem esse idem ; sic enim solum utique demonstrabitur ad dicentem contingere oppositas dictiones verificari de eodem.

Excludit falsitatem, disputando contra negantes illud primum principium. Circa quod duo facit. Primo disputat contra eorum dictum. Secundo contra eorum motivum. Secunda ibi : Soluetur autem utique. Prima in duas. Primo praemittit modum procedendi contra eos. Secundo juxta modum datum prosequitur contra eos. Secunda ibi : Futuros itaque. Dicit ergo, quod ostendenti, id est, volenti ostendere, quod falsum sit ad dicentem, id est, contradicentem oppositas dictiones, id est, propositiones esse veras, et per consequens negantem primum principium, sumendum est, id est, debet sumere aliquod tale, quod idem quidem erit ei, scilicet principio, quod est non contingere idem esse et non esse, secundum unum et idem tempus, non videbitur autem esse idem, id est, licet tale assumptum non videatur esse idem isti principio: quia supple si vide retur idem, non concederet ipsun adversarius, sicut non concedi principium. Si autem non est iden realiter, non concluderet proposi tum, quia primum principium non potest probari ex aliquo notiori, e ideo utrumque expedit, et quod si idem et tamen non videatur idem Ideo subdit, quod sic enim solum de monstrabitur utique ad dicentem id est contradicentem oppositas dictiones, id est, contradictoria contingere verificari de eodem; quod scilicet illu quod sumitur licet non videatur est idem tamen conclusioni, id es primo principio, quod sibi demonstratur et concluditur esse verum.