SUMMARIUM.

Tribus rationibus in generali refutat admittentes contradictoria simul vera, de quo late actum est c. 4. a. in 13. Quod tangit Doctor hic de necessitate consequentiae et consequentis, fusius tractat 1. d. 39. num. 19.

Futuros itaque invicem ratione communicare, oportet aliquid ipsorum intelligere. Non facto autem hoc, quomodo est communicatio his ad invicem sermonis? Oportet igitur nominum unumquodque esse notum, et significare aliquid, et non multa, solum autem unum. Si autem plura significet manifestum facere ad.quod fert nomen eorum. Dicens itaque hoc, et non esse hoc, quod totaliter esse dicit, non dicit. Quare quod significat nomen, hoc non inquit significare, hoc autem impossibile. Quare siquidem significat aliquid esse hoc, contradictionem verificari impossibile de eodem.

Juxta modum datum persequitur contra eos. Primo in generali. Secundo in speciali descendendo ad opiniones quasdam speciales. Secunda ibi : Cito autem utique. Prima in tres, secundum tres rationes, quas fabricat contra eos. Secunda ibi : Adhuc autem si quid. Tertia ibi : Adhuc autem. In prima parte intendit talem rationem : Si contradictoria sunt simul vera: ergo nomen nihil distincte significat: consequens est falsum, ergo et antecedens. Hanc rationem exponit dicens quod futuros itaque, id est, si aliqui duos homines debeant invicem significare, aut communicare, ut scilicet unus rationem suam communicet alteri disputando, oportet aliquid ipsorum intelligere, id est, quod unus ipsorum intelliget quid ab alio dicitur. Non facto autem hoc, quomodo communicatio sermonis his ad invicem? quasi diceret, quod est impossibile, quia tunc nulla esset disputatio, nisi mutuo se intelligerent. Et ideo supple ad hoc, quod unus eorum intelligat quid ab alio dicitur, oportet unumquodque nominum esse notum, scilicet in sua significatione, et significare aliquid, et non multa, sed unum solum. Si autem plura significat, oportet manifestum facere, ad quod horum, scilicet significatorum, fert nomen, id est, in quo significato utitur illo nomine, alioquin unus non intelligeret quid alius dicere vellet: hoc ergo dato quod nomen significaret aliquod unum, sequitur itaque quod aliquis dicens esse hoc et non esse hoc, puta quod asinus est hoc animal, et quod non est hoc animal, quod totaliter esse dicit et non dicit, id est, quod illud unum quod inest asino, puta animal dicit inesse, et non dicit ei inesse. Quare quidem quod significat nomen non significat, hoc autem est impossibile; concludit ergo, quare siquidem nomen significat aliquid esse hoc, scilicet aliquod determinatum, impossibile contradictionem verificari de eodem, ut ostensum est. Deinde cum dicit:

Adhuc autem si quid significat nomen, et hoc verificatur, oportet et hoc ex necessitate esse. Quod autem ex necessitate est, non contingit tunc non esse. Oppositas ergo non contingit dictiones et negationes verificari de eodem.

Ponit secundam rationem, quae ex eodem medio procedit, dicens quod adhuc autem si nomen significat aliquid, ut supponitur, et hoc verificatur, supple de illo de quo praedicatur, oportet ex necessitate, et hoc esse, id est, aliquod significatum inesse illi, de quo nomen praedicatur si propositio sit vera. Quod autem ex necessitata est non contingit tunc non esse, quia necesse esse, et non contingent non esse aequipollent ; concludit ergo quod oppositas igitur dictiones, id est, affirmationes et negationes, non contingit verificari de eodem.

Notandum quod, ut dictum est . in quinto hujus, quaedam estnecessitas consequentis, ut quando consequens alicujus consequentiae est necessarium: et quaedam est necessitas consequentiae, ut quando nec antecedens in se, nec consequens in se est necessarium: tamen posito antecedente esse vero, necessario sequitur consequens esse verum, ut si homo currit, homo movetur: et haec est necessitas propositionis hypotheticae, de qua dicitur, quod omnis conditionalis vera est necessaria. Posito ergo antecedente,quod nomen aliquod determinatum significat, et quod significatum nominis insit illi, de quo nomen praedicatur, sequitur necessario necessitate consequentiae, quod illud praedicatum nominis inest subjecto, et per consequens tunc non contingit non inesse, ut Philosophus deducit. Deinde cum dicit :

Adhuc autem si nihil magis dictio, quam negatio verificatur, dicens hominem, aut non hominem, nihil magis verum dicet. Videbitur autem utique non equum esse dicens hominem, et magis, aut non minus verum dicere, quam non hominem. Quare, et equum dicens eumdem esse, verum dicet? Oppositas enim similiter erit verum dicere. Accidet igitur eumdem hominem esse, et equum, aut aliorum aliquod animalium. Demonstratio quidem igitur nulla horum est simpliciter, ad ponentem tamen hoc demonstratio.

Ponit tertiam rationem, dicens quod adhuc autem si nihil magis verificatur dictio, id est affirmatio, quam negatio ; ergo dicens supple Socratem esse hominem, nihil magis verum dicit, quam dicens Socratem non esse hominem, quia per te utraque pars est vera. Videbitur autem utique dicens hominem non esse equum magis verum, aut saltem non minus verum dicere, quam ille qui dicit hominem non esse hominem, quia conveniens est quod alicui insit sua propria affirmatio et negatio alterius: si ergo contradictoria sunt simul vera, sequitur quod dicere eumdem, scilicet hominem esse equum, verum dicit, similiter oppositas dictiones de eodem, erit verum dicere; et ideo accidet hominem eumdem esse equum, aut aliorum aliud animalium, pari ratione. Et subdit, quod nulla horum quidem est demonstratio simpliciter, tamen ad ponentem hoc, id est, ad hominem, qui hoc ponit erit demonstratio ; hoc autem addidit ad ostendendum, quod nulla dictarum rationum est demonstratio simpliciter, quia ea quae assumunt sunt minus nota conclusione intenta, ut jam praedictum fuit.

Notandum est, istam rationem in hoc stare, quod si affirmatio et negatio sunt verae de eodem, non minus diceret verum ille, qui dicit hominem non esse equum, quam ille qui dicit hominem non esse hominem, et propter causam dictam erit verum dicere, quod homo est equus, et homo non est equus, cum secundum te affirmatio sit vera sicut negatio ; et eodem modo potest concludi, quod homo est asinus, et quodlibet aliorum animalium, quae videntur absurda.