SUMMARUM.

Refutat secundum motivum eorumdem, nempe id esse verum, vel falsum quod sic apparet, vel apprehenditur. Ratio quam hic assignat Doctor, quare oculus supposito ei digito objectum unicum, videt duplum, probabilis est, quam multi tenent. Alii tamen probabiliter putant, id ex eo evenire quia lineae visuales seu axes, diverso situ, ad utrumque oculum tendunt, de quo vide, quae dixi, supplemento de Anima d. 2. sect. 9. num. 20. Causam hujus motivi quinque rationibus refutat, de quo 1. 4, a text. 24.

Sed. et similiter attendere utrisque opinionibus et phantasiis ad ipsos dubitantium stultum. Palam enim ipsorum alteros necesse mentiri. Palam autem hoc ex his, quae fiunt secundum sensum. Nunquam enim idem videtur, his quidem dulce, his autem contrarium, non corruptis et privatis alteris secundum organum sensus, et juilicatoris dictorum saporum: hoc autem existente tali, alteros quidem existimandum mensuram esse, alteros autem non putandum. Similiter autem hoc dico, et in bono, et malo, et pulchro, et turpi, et aliis talibus. Nihil enim differt hoc significare quam quae apparent submittentibus sub visu digitum, et facientibus ex uno videri duo, oportere esse propter apparere tanta, et iterum unum. Non moventibus enim visum, unum apparet quid unum.

Disputat contra secundum motivum, et primo contra ipsum motivum. Secundo contra causam ipsius motivi. Secunda ibi : Totaliter autem inconveniens. Dicit ergo, quod similiter supple sicut stultum est propter primum motivum opinari contradictoria esse simul vera de eodem, ita stultum est attendere, id est, assentire utrisque opinionibus et phantasiis supple Philosophorum dubitantium ad ipsos, id est contra ipsos ; ex hoc supple principio, quod . opinantur omne quod videtur esse verum. Palam enim, quod alterum ipsorum scilicet sibi contradicentium necesse est mentiri;palam autem hoc est ex his, quae fiunt, id est, apparent secundum sensum. Nunquam enim videtur, his quidem dulce, his autem contrarium, id est amarum ; non pro nisi, id est nisi corruptis alteris et privatis, id est, nisi in alterum eorum fiat aliqua corruptio aut privatio secundum organum sensus et judicatoris, id est secundum sensum, qui judicat dictorum saporum, id est de dictis saporibus, qui sunt dulce et amarum. Hoc autem existente tali, scilicet quod si in alteris eorum est aliqua corruptio, aut privatio existimandum est alteros quidem, scilicet in quibus non est ista corruptio esse mensura, id est, quod eorum judicium est accipiendum pro mensura et regula veritatis; alteros autem non est putandum, id est, quod non est putandum ita esse de alteris in quibus est corruptio. Si ergo de aliquo eodem unus judicat, quod sit dulce, puta sanus ; et alter judicat, quod sit amarum, puta aegrotus, existimandum est esse, ut judicat in quo non est corruptio secundum organum sensus, et non ut judicat aegrotus, qui organum sensus habet corruptum. Et subdit, quod sicut supple dictum est de cognitione sensus, similiter autem hoc dico, et in bono, et malo, et pulchro, et turpi, et aliis talibus, quae semper per intellectum cognoscuntur ; quia, videlicet, si alicui videtur secundum intellectum hoc esse bonum, quibusdam vero esse malum, standum est judicio illius, qui non habet corruptionem in intellectu, puta nec ex prava consuetudine, nec ex prava affectione, nec ex aliqua alia causa. Et subdit, nam si supple aliquis dicat oppositum, quod scilicet non magis credendum est his quam illis ; nihil differt hoc significare quam dicere supple quod quae apparent submitlentibus digitum sub visu, id est, oculo, et facientibus ex uno videri duo: unde supple non est standum judicio illius oculi sic indispositi, qui judicat illa esse tanta, scilicet duo propter apparere duo, sed est standum judicio illius oculi bene dispositi, cui unum apparet quod est unum.

Notandum, quod cum aliquis ponit digitum sub oculo, et movet oculum, unum objectum visus videtur esse duo. Cujus ratio assignatur, quia tunc species unius vivisibilis duplicatur in utroque oculo et quia non conveniunt ad locum judicii communem, ex hoc quod nervus unius oculi recedit ab illo concursu propter motum unius digiti, de quo dictum est primo hujus in quadam quaestione. Ideo quaelibet species repraesentat objectum seorsum, et unum videtur duo: quando autem oculus non sic movetur, tunc unum videtur esse unum, quia licet quodlibet unum objectum diversas species imprimat in duobus oculis, tamen con- currunt ad unum locum communem, ubi est judicium sensus interius juxta cerebrum: et ideo unum videtur unum, quia non repraesentant nisi unum. Tunc ergo judicandum est de unitate objecti secundum judicium visus, in quo non est aliqua passio extrinseca, puta ex digito submisso, similiter est in aliis. Dicere ergo, quod aequaliter credendum est habenti aliquam corruptionem in sensu, vel intellectu, sicut illi qui non habet: simile est ac si dicatur unum esse duo, et unum esse unum, quia sic apparet diversis secundum quod digitus supponitur, vel non supponitur oculo, sicut dictum est. Deinde cum dicit:

Totaliter autem inconveniens ex videri praesentia permutantia, et nunquam permanentia in eisdem ex hoc de veritate judicium facere. Oportet enim ex semper secundum eadem habentibus, et neque unam permutationem facientibus verum venari. Talia autem sunt quae secundum mundum, haec enim non quandoque quidem talia; iterum autem alia videntur, eadem autem semper, et permutatione nulla participant.

Disputat contra causam motivi per quinque rationes, quarum secunda ponitur ibi : Adhuc autem si mulus. Tertia ibi : Et si secundum quantum. Quarta ibi : Adhuc propter quid. Quinta ibi : Adhuc siquidem.

Ad evidentiam hujus sciendum est, quod causa quare ponitur omne, quod videtur esse verum, est quia aliqui putabant res omnes esse in continuo fluxu, et quod nulla natura in rebus esset fixa et determinata. Unde sequebatur, quod rem esse talem, non esset aliud quam videri esse talem. Contra hoc ergo ponit primam rationem, dicens quod totaliter autem est inconveniens ex videri ista praesentia permuiantia, et nunquam permanentia in eisdem, ut sunt ista sensibilia juxta nos facere ex hoc judicium de veritate supple omnium entium. Dato enim, licet sit falsum, quod omnia ista sensibilia praesentia et juxta nos, essent in continuo fluxu, non oportet sic judicare de tota natura: sed magis etiam fateri e converso, quod ex his, quae semper uniformiter se habent, sumatur judicium de veritate rerum. Ideo subdit, quod oportet enim ex semper habentibus secundum eamdem supple dispositionem, et neque unam, id est nullam permutationem facientibus venari verum. Talia autem sunt quae secundum mundum, id est, quae continent mundum, ut corpora caelestia, respectu quorum ista corruptibilia nullius sunt quasi quantitatis, ut Astronomi probant: haec enim scilicet corpora caelestia non quandoque quidem talia videntur, et iterum alia, sed semper manent eadem, et nulla participant permutatione.

Notandum, quod coi pora caelestia licet permutentur quantum ad motum localem, manent tamen semper eadem quantum ad substantiam incorruptam: et ideo magis venanda est veritas de rebus ex his, quae semper manent, quam ex sensibilibus corruptibilibus, dato, quod sint in continuo fluxu et mutatione. Cujus contrarium illi faciebant, ut patet ex praedictis. Deinde cum dicit :

Adhuc autem si motus est, et motum aliquid. Movetur autem omne ex aliquo, ad aliquid. Oportet quidem igitur quod movetur esse adhuc in illo, ex quo movebitur, et non in ipso. Et ad hoc moveri, et fieri in hoc, secundum contradictionem autem non verificari secundum ipsos.

Ponit secundam rationem quae talis est : Quod adhuc si mattis est, in istis sensibilibus, ut ipsi etiam dicunt, oportet quod sit aliquid motum, id est, aliquod mobile quod movetur: omne autem mobile movetur ex aliquo, et ad aliquid. Oportet igitur id quod movetur esse adhuc in illo ex quo movebitur, id est, in termino a quo, et non esse in ipso, id est, in termino ad quem supple totaliter: sed moveri ad hoc et fieri, scilicet continue in hoc, quia mobile dum movetur continue tendit in terminum ad quem in quo nondum est perfecte. Ex quo patet, quod aliqua affirmatio, et aliqua negatio determinate est vera, quia ea quae nunc dicta sunt de motu, verum est dicere ita esse. Et subdit, secundum contradictionem autem non verificari secundum ipsos. Vult dicere, quod si contradictoria simul verificantur de eodem, sequitur quod nihil moveretur. Si enim idem est esse in termino ad quem,

et non esse, non videtur ratio quare aliquid moveatur ad terminum ad quem, in quo nondum est, quia jam esset ibi. Nam secundum adversarium verum esset dicere quod esset ibi, et non esset ibi, et quod movetur et non movetur, et sic de aliis contradictionibus quibuscumque. Deinde cum dicit:

Et si secundum quantum continue praesentia fluunt, et moventur. et quis hoc ponat, equidem non verum existens, propter quid secundum quale non manet. Videtur enim non minime quae secundum contradictiones ejusdem praedicari, et existimare quantum non manere in corporibus, propter et esse quadricubitum idem, et non esse. Substantia autem secundum quale, hoc quidem determinatae naturae. Quantum autem indeterminatae.

Ponit tertiam rationem. Ubi praenotandum est, ut jam dictum est 4. hujus, t. c. 22. et inde, quod Heraclitus videns aliquid augeri per longum tempus, puta per annum secundum aliquam determinatam quantitatem, putavit etiam quod in qualibet parte illius temporis fieret aliquod augmentum licet imperceptibile, et insensibile propter parvitatem quantitatis, quae augetur. Et hoc opinatus est in omnibus rebus similiter se habere, ut scilicet omnes res quae videntur quiescentes, realiter continue moverentur, licet imperceptibiliter, cum post longum tempus earum motus sentiatur. Licet autem hoc suppositum de augmento sit falsum, ut habetur 8. Physic. t. c. 33. et inde, quod scilicet augmentum fiat continue, ita quod in qualibet parte temporis secundum aliquid augmentetur, non enim sic est, sed per totum tempus fit dispositio ad augmentum, et in ultima parte illius temporis fit augmentum, ut ibidem declaratur. Tamen concesso, quod ita esset de motu augmenti, non tamen sequitur sic esse secundum omnes motus ; et hoc est, quod dicit Philosophus quod, et si secundum quantum, id est, secundum quantitatem, praesentia, id est, ista sensibilia, quae sunt juxta nos continue fluunt et moventur, et quis hujusmodi ponat, id est concedat, equidem non verum existens, id est, licet non sit verum propter quid secundum quale, id est, secundum qualitatem non manet, quasi diceret, quod non est ratio quin possit manere secundum qualitatem. Et subdit, quod videtur enim quod non est minime, id est non est parvum, quae secundum contradictiones ejusdem praedicari existimare quantum non manere in corporibus, propter et esse idem quadricubitum, et non esse. Vult dicere, quod ista opinio quae ponit contradictoria simul esse vera de eodem, et non videtur mini-- me, vel parum recedere ab illa opinione, quae existimat quantum non manere in corporibus: sed supple idem opinatur, et per consequens, quod idem simul sit, et non sit quadricubitum opinatur. Et addit : substantia autem supple rei determinatur, supple secundum quale, id est, secundum aliquam differentiam, vel formam substantialem, quae est quaedam qualitas substantialis ex 5. hujus cap. de Qualitate, t. c. 19. hoc quidem, id est, quale substantiale est naturae determinatae, id est, est determinate, licet quantum sit naturae indeterminatae, id est licet quantitas sit indeterminata. Concesso ergo, licet sit falsum,

quod sit continuus fluxus, et motus in rebus secundum quantitatem, nihilominus tamen res habent esse fixum secundum quale, et secundum esse substantiale. Deinde cum dicit :

Adhuc autem propter quid jubente medico hunc cibum offerre, offerunt? Quid enim magis panis est, aut non est? quare nihil, utique aliquid habebit comedere, aut non comedere. Nunc autem ut verum dicentes circa ipsum existente jusso cibo hoc, offerunt hunc, quamvis non oportebat, non permanente firmiter nulla natura in sensibilibus, sed semper omnibus motis et fluentibus.

Ponit quartam rationem, dicens quod adhuc si supple in rebus non est esse fixum, nec quantum ad esse, nec quantum ad non esse, propter quid jubente medico offerre hunc cibum, offerumt, supple illum, et non alium. Iterum quid magis panis est, aut non est supple panis? quasi diceret, quod non, si affirmatio non magis est vera quam negatio secundum dictam opinionem. Quare nihil utique habebit, id est, quod nihil distabit comedere, aut non comedere, sed erunt idem. Nunc autem verum dicentes circa ipsum, et existentem, scilicet cibum, id est, quod habentes verum judicium de cibo quasi talis sit et existat, qualem jubet medicus jusso hoc cibo, offerunt hunc, quem scilicet jubet medicus offerre, quamvis non oportebat, non permanente firmiter nulla natura in sensibilibus, sed continue mota et fluens et nulla esset fixa: quia tunc non magis panis quam non panis, et non magis esset iste cibus, quam non iste cibus. Deinde cum dicit :

Adhuc si quidem alteramur semper, et nunquam permanemus idem: quid mirabile, si nunquam nobis eadem videntur, quemadmodum laborantibus? Etenim his propter non similiter disponi secundum habitum, et quando sani erant, non similia videntur, quae secundum sensus. Ipsa tamen nulla propter hoc participantia permutatione sensibilia. Impressiones autem alias facientia laborantibus, et non eadem. Eodem itaque modo habere, et dicta permutatione facta, forte necessarium est. Si autem non permutamur, sed si idem permanemus entes, erit utique aliquid manens.

Ponit quintam rationem, dicens quod adhuc si supple sic est, quod omnia sint in fluxu, et nulla sit veritas fixa in rebus, sed hoc sit verum esse, quod est videri, aut nos supple homines, qui judicamus de rebus sumus in continuo motu, aut non. Et si quidem semper alteramur, et numquam permanemus idem, id est, eodem modo nos habentes, quid mirabile si nobis eadem nunquam videntur ; quemadmodum laborantibus, id est, infirmis non videntur similia illa quae, scilicet percipiunt secundum sensus, qualia supple videbantur ante aegritudinem propter non similiter disponi secundum habitum, id est, secundum dispositionem corporis, quando supple infirmabantur, et quando sani erant, quia supple infirmitate aliqua videntur eis amara, propter infectionem gustus, quae eis in sanitate dulcia videbantur. Ipsa tamen sensibilia in se nullam permutationem participantia, alias impressiones facientia laborantibus, id est, infirmis, et non eadem, id est, quod ipsa sensibilia non propter hoc in se permutantur, licet faciant diversas impressiones infirmis: quia hoc non est ex ratione objecti, sed ex ratione organi sensitivi, quod in infirmo est corruptum, et infectum habens se aliter quam prius. Et subdit, eodem itaque modo habere, et dicta permutatione facta forte necessarium est, id est, quod si ergo nos homines, qui quotidie alteramur ex hypothesi, de rebus difformiter judicamus, nobis est putandum, et non rebus pari ratione sicut de infirmis dicebatur. Et subdit quantum ad secundum membrum disjunctivae dicens, si autem nos supple homines, non permutamur, sed idem entes permanemus; ergo sequitur quod erit aliquod permanens in rebus, et per consequens aliqua veritas fixa de qua possimus vere et firmiter judicare.