Caput XXX.

Sic amisso imperatoris ac soceri honore. Id est, Herculius autem Maximianus, amisso in eum modum honore, quem ei antea Constantinus atque alii communiter ut imperatori, Constantinus vero insuper ut socero exhibebant. Firmant tam sequentia verba, humilitatis impatiens (ex quibus liquet, Herculium deinceps non sola purpura, sed cultu quoque et obsequiis aulicorum caruisse, atque ad humillimam denique vitae conditionem fuisse redactum) 0768B quam quod in praecedentibus dicitur Constantinus Herculium, nullum ipsi honorem habendo, increpasse ut hominem scelestum, ut patrem impium, ut socerum perfidum.—Maximien privé du tire d'empereur et de beau-père. Maucroixius; ita simpliciter de amissis imperatoris et soceri appellationibus sermonem esse existimans.— But Maximian having lost both the dignity of an emperour, and the regard that was payed to him as a father in law, versio anglica; amissum jam imperatoris honorem de imperatoriae dignitatis amissione, amissum vero soceri honorem de amissa Constantini in socerum Herculium observantia explicans. Qui sensus a nostro minus recedit, idemque fere cum illo est.

Quia semel abiit impune. Punctum quod est ante Quia, transfer post impune. Boherellus . Item Gale.—Suspicabar ego copulam et, quae saepiuscule alibi a praecedentibus vocibus absorpta est, absorptam pariter fuisse hic loci ante quia, ubi proinde legendum 0768C putem: «Et quia semel abiit impune, vocat, etc.»

Vocat filiam Faustam. Il flatte sa fille Fausta. Maucroixius .—Miror, cum tantum sit discriminis inter vocare (appeler) et blandimentis sollicitare, (flatter). Praeter quam quod etiam ex proxime sequentibus manifestum est, blandimenta nonnisi secundam Herculii machinam fuisse, qua filiam suis partibus conciliare tentaverit. Vocavit ergo primum omnium; id est, illam ad se vocari curavit, effecitque ut veniret.

Digniorem virum pollicetur. Videatur ibidem loci Columbus.

Petit cubiculum, etc. Paulo aliter editio Aboensis: «Petit cubiculum patens relinqui, et negligentius custodiri sinat.»

Pollicetur illa facturam, et refert protinus ad maritum. Προκαταλαβούσης δὲ Φαύστης τὸ ἐγχειρούμενον, καὶ τῷ Κωνσταντίνῳ τοῦτο μηνυσάσης, ἀπορύμενος ἐπὶ τῷ πάντων ἐκπεσεῖν Ἐρκούλιος νό σῳ κατὰ τὴν Ταρσὸν ἐτελεύτησε. Recte haec de insidiis Zozimus: sed uti 0768D olim annotavimus, confundit Herculium cum Maximino Daza, quem simplici morte apud Tarsum periisse testatur Epitome Victoris. Sed de hoc postea viderimus. Editio Oxon. et Cant.

Refert protinus ad maritum. Ad Constantinum Maucroixius .

Qua manifesto facinus teneretur. Malim, in facinore. Tollius . Quod et Maucroixio videtur in mentem venisse. On dispose toutes choses pour surprendre le perfide dans un attentat manifeste.—Praeferrem, si quid esset emendandum, qua manifesto facinorosus teneretur. Sic enim Cicero 5. Verr. Teneo . . . furem manifesto avertentem rem frumentariam omnem. Sed quidni belle stare possit lectio recepta, cum Cicero alibi in eadem Verrina scripserit: «Tenetur igitur jam, judices, et manifesto tenetur avaritia, cupiditas hominis, scelus, improbitas. audacia;» et alibi rursus pro Cluentio: «Exponam vobis Oppianici facinus manifesto 0769A compertum atque deprehensum.

Supponitur quidam vilis Eunuchus, qui pro imperatore moriatur. Factum notabile, sed cujus, ut verum dicam, aequitatem necessitatemve non satis video. Simile tantummodo exemplum scio esse in Historia Machabeorum, lib. III, initio fere primi capitis, in hunc modum: Θεόδοτος δέ τις ἐκπληρῶσαι τὴν ἐπιβουλὴν διανοηθεὶς, etc. Latine, «Theodotus autem quidam rem insidiis peragere cogitans, cum assumpsisset e commissis sibi a Ptolemaeo armatis validissimos, contulit se ad tabernaculum Ptolemaei noctu, ut eum interficeret incautum, eoque pacto finem bello imponeret. At Dositheus . . . cum hunc subduxisset, ignobilem quemdam supposuit in tabernaculo, quem pro illo mulctari contigit.

Ille. Maximianus, quem et ideo Interpretes nominare maluerunt.

Insidiis opportuna. Hoc est, insidioso suo incoepto. Nimium enim simpliciter Maucroixius, à son dessein, suo consilio.

0769B Vidisse somnium. Locutio, de qua consulendus tibi Cuperus, et in qua alias facile deesse possit τὸ se post vidisse, absorptum scilicet ab illo.

Ingreditur armatus. Haud dissimile fuit Darii facinus, patrem Artaxerxem noctu opprimere et interficere volentis, quod sibi Aspasiam negasset, nec alius exitus. Tollius .

Spadone obtruncato. Id est, ut recte interpretes, occiso. Sequitur enim paulo post: Profertur e cubiculo cadaver occisi; et Latinis obtruncare, quod proprie loquendo corpus, mutilatis, verbi gratia, capite et brachiis, truncum reddere significat, nonnumquam etiam quomodocumque occidere est. Plautus in Aulularia, act. III, sc. 4:

Capio fustem, obtrunco gallum, furem manifestarium.
Ubi vox manifestarius propter proxime sequentia debet notari.

Prosiliit. Rectius, prosilit. Tollius .

0769C Profitetur quod admiserit. Lege admiserat, vel, quid admiserit. Idem.

Manifestarius homicida. Confer Plauti locum modo allatum.

Dura silex, aut stet Marpesia causis. Ex Virgilio libro VI Aen. Gale . Item Paris. edit. in margine.

Cautis. Cautes. Editio Aboana, et Pagius.

Ac nodum informis leti trabe nectit ab alta. Zozimus contra, libro II Histor. ὁ Ἐρκούλιος νόσῳ κατὰ τὴν Ταρσὸν ἐτελεύτησε. Id est, Herculius apud Tarsum morbo obiit. Sed ad ea verba jamdudum Sylburgius: «Sigonius, inquit, ex aliis tradit Massiliae strangulatum, jussu Constantini.» Confer dicta, p. praec. col. 1 et mox dicenda, col. seq.

Ac nodum informis, etc. Virgilii versus e lib. XII, Aeneidos, quod primus monuit Baluzius ad marginem editionis Parisiensis.

Leti. Editio Aboen. Lethi, cum spiritu, quem sane scribendi modum Festus olim ac Varro, aliique postea 0769D bene multi probarunt, voce nempe ἀπό τῆς λήθης, quae Latinis oblivionem sonat, derivata. Sed Priscianus letum sine spiritu malebat exarare, et a prisco leo, pro deleo, deducebat: cujus opinionem cum viri quoque inter recentiores magnae eruditionis Manutius et Jos. Scaliger verisimiliorem judicaverint, non erat procul dubio, cur veteris schedae Scriptura interpolaretur.

Viginti annorum vota celebravit. Hoc est, Vicennalia. Alludit enim Lactantius ad Romanorum morem, qui in hujusmodi solemnitatibus, vota pro salute ac felicitate principis concipiebant, ut patet ex Plinii epistolis ad Trajanum. In nummis quoque veteribus, ejusmodi vota expresse leguntur, Votis XX. Multis XXX. In aliis vero nummis ita habetur, Sic X. Sic XX. Hoc est, Sic Decennalia, sic Vicennalia. Anonymus Auctor editionis Cant. idque, ut addit, ex Valesio in Eusebio de Vita Const. lib. IV, cap. 47.

Viginti annorum. Deest ante haec verba vox dominatus. 0770A Alias enim τὸ per in post mutandum foret in praecedentibus. Tollius .—Faciunt omnino pro priori aut simili aliqua conjectura ambo Interpretes. Ainsi ce grand Empereur, vingt ans durant, le maître du monde. Maucroix .— Thus this great emperour, that in the long course of 20 years reign, Anglica versio.

Vitam destestabilem. Epithetum odiosissimum, ut hic Ciceronis locus indicat: «((Ea est)) inter natos et parentes ((charitas)), quae dirimi nisi detestabili scelere non potest. In Laelio, seu de Amicitia.»

Finivit. Massiliae, ut Eusebius in Chronico, Victor in Epitome, et Orosius in Historia docent. Pagius , in Crit. Baron. ad an. Chr. 307, num. 8. Confer dicta superius, pag. praec. col. 1.