SUMMARIUM.

Formas artificiales non esse a materia separabiles, idem esse de formis naturalibus seu materialibus. Verum formam rationalem separabilem esse innuit, etsi aliis locis, satis dubius esse videatur, de quo vide Doctorem 4. d. 43.quaest. 2. g. potest dici.

In quibusdam igitur hoc non est praetor compositam substantiam, ut species domus, si non est ars. Nec est generatio nec corruptio horum. Sed alio modo sunt et non sunt, ut domus quae sine materia et sanitas et omne quod secundum artem Sed siquidem in eis quae sunt natura.

Quapropter non male Plato ait, quia species sunt quaecumque natura. Siquidem sunt species aliae horum, ut ignis, caro, caput: omnia enim materia sunt, et eis quae maxime sunt substantiae ultima.

Accedit ad inquisitionem de forma. Circa quod duo facit. Primo proponit in quibus est dubium, et in quibus est certum de inseparabilitate formae a substantia composita. Secundo ostendit de illis in quibus est dubium, quod etiam ibi est impossibilis separatio. Secunda ibi : Moventes quidem. Dicit ergo, quod in quibusdam igitur est supple manifestum hoc, id est, formam non esse praeter substantiam compositam ut species, id est forma domus, et similiter intelligendum est de aliis artificialibus. Cujus ratio est, quia formae artificialium sunt accidentia, accidens autem non est separabile a subjecto. Et subdit: Si non ars, id est, quod hoc quod dictum est, est verum, nisi forma domus sumatur pro arte, quae est in mente artificis, quia illa est praeter materiam. Et addit quod nec horum, id est formarum, neque artificialium, neque earum quae sunt in mente artificis est generatio, nec corruptio: sed alio modo sunt, et non sunt, ut domus quae est sine materia et sanitas et omne quod est secundum artem, quia scilicet formae non per se generantur, nec corrumpuntur: et hoc dicit de formis artificialibus, quae sunt in mente artificis, quia illae aliter habentur quam per generationem et corruptionem proprie dictam, puta per doctrinam, vel inventionem. Et subdit: Siquidem in eis quae suninatura, idest, quod si aliquae formaesint praetersubstantiam compositam, hoc erit verum de formis naturalibus, quae sunt substantia :

Quapropter non male ait Plato, quia species, id est ideae sunt formae quaecumque sunt natura, id est per naturam. Siquidem supple secundum eum sunt species, id est formae separatae, aliae horam, id est sensibilium, ut est ignis, caro, caput. Omnia enim haec sunt materia ultima ejus substantiae, quae maxime, id est, substantiae particularis compositae, quae maxime substantia dicitur. Vult ergo Philosophus, quod de formis artificialibus est certum quod non sunt separatae, sed de naturalibus est dubium cum Plato hoc dixerit. Deinde cum dicit :

Moventes quidem igitur causae, velut prius factae existentes. Quae autem ut ratio, simul. Quando enim sanatur homo, etiam sanitas est, et figura aereae sphaerae simul, et aerea sphaera.

Si autem aliquid manet posterius perscrutandum est. In quibusdam enim nihil prohibet, ut si est anima tale; non omnis, sed intellectus. Omne namque impossibile forsan.

Ostendit quod etiam formae naturales non sunt separatae, et hoc declarat dando differentiam inter causas formales et efficientes dicens, quod moventes, id est, efficientes quidem igitur causae velut prius fac tae existentes, id est praeexistunt ipsi composito quod fit. Cujus ratio est, quia efficiens est causa motus, qui ad rem factam terminatur. Quae autem ut ratio, id est, causa formalis simul supple est, et incipit supple esse cum ipsa re formata. Quando enim homo sanatur tunc sanitas est, et figura aereae sphaerae et ipsa sphaera aerea supple simul sunt, et incipiunt esse. Ex quo patet, quod formae non sunt separatae a substantiis compositis: quia si sic, essent sempiternae.

cum earum non sit per se generatio nec corruptio, ut dictum est, et per consequens praeexisterent substantiis compositis et formatis. Perscrutandum est tamen si et posterius aliquid manet, id est, si aliqua forma monet corrupta substantia composita. In quibusdam enim nihil prohibet, quod scilicet remaneat, ut si dicatur, quod anima sit aliquod tale, non tamen omnis anima, sed intellectus, id est anima intellectiva. Forsan namque est impossibile omne, id est, quodomnis anima maneat corrupto animato. Dicit autem forsan, quia non est praesentis negotii hoc perscrutari, sed forte magis spectat ad librum de Anima.

Notandum, quod aliae potentiae animae ab intellectu, et voluntate intellectiva sunt potentiae organicae, ita quod quaelibet talis dicit aliquod compositum ex virtute animae, et aliqua parte corporis, quae est ejus organum, puta oculus in visu ; et ideo separata anima a corpore talis potentia organica non manet, nisi forte in radice, et quantum ad id quod se tenet ex parte animae, cum ipsa anima sit incorruptibilis, cui talis potentia est esse essentialiter idem. Et hoc intelligo de potentiis organicis animae rationalis, quia in aliis, puta in brutis et plantis totaliter anima est corruptibilis, et quantum ad essentiam, et quantum ad operationem composito corrupto. Solus ergo intellectus, comprehendendo etiam voluntatem, remanet homine corrupto.

Notandum etiam quod opinio Philosophi, quae hic innuitur, videtur satis accedere ad veritatem fidei Christianae. Nam scientia ejus videtur esse, quod anima intellectiva non sit corpus, ut Plato dicitur posuisse: et hoc quidem verum est, quia anima creando infunditur a Deo, et infundendo creatur: nec etiam corrumpitur corrupto homine, ut qui tam antiqui posuerunt, putantes idem esse intellectum et sensum. Philosophus enim non distinguit animam intellectivam ab aliis formis, quantum ad hoc, quia formae non praeexistunt composito, sed quia non manent corrupto composito, quod non est verum de anima intellectiva. Unum ex his videtur posse colligi quod opinio Commentatoris de intellectu agente vel possibili, quem ponit separatum, non consonat cum opinione Aristotelis, quia tunc ille intellectus cum ponatur ab ipso esse incorruptibilis, sicut remanet corrupto homine, ita etiam praeexistere homini; et tunc si talis intellectus ponatur forma hominis, erit idem cum opinione ponente Ideas esse formas sensibilium , quam opinionem Philosophus excludit. Si vero non ponatur esse forma hominis, hoc videtur esse extra rationem, de quo alias, quia magis pertinet ad librum de Anima istam materiam pertractare. Deinde cum dicit:

Palam itaque quod non oportet propter hoc esse Ideas. Homo enim hominem generat. Qui vero singularis singulariter aliquem. Similiter autem et in artibus. Medicinalis enim ars ratio sanitatis est.

Excludit quamdam falsitatem. Dicebant enim Platonici esse necessarium ponere Ideas, ut substantiae sensibiles flerent ad similitudmem, et exemplar Idearum, quod excludit, dicens palam itaque quia non oportet propter hoc esse Ideas, quia supple causa particularis sufficit. Nam agens sive naturale, sive artificiale, generat sibi simile. Ideo subdit : quod homo generat hominem non supple homo universalis generat supple hominem singularem, sed qui singularis aliquem, scilicet singula rem,et ideo singulariter, propter hoc non oportet ponere hominem universalem. Et subdit: quod similiter autem et in artibus, medicinalis enim ars, id est, ipsa sanitas existens in mente artificis secundum esse cognitum, est quaedam ratio, id est, quaedam Idea vel similitudo sanitatis, quae scilicet extra generatur, hoc idem etiam fuit in 7. declaratum, text. com. 30. et circiter.

SUMMAE PRIMAE