SUMMARIUM.

Motum primi mobilis e3se localem, et primum movens esse necesse esse, quia immutabile. Item qua necessitate movetur primum mobile, an finis tantum, vel effectivi.

Movet autem ut amatum, moto vero alia moventur.

Siquidem igitur aliquid movetur, contingit, et aliter habere. Quare latio quae prima, et actus est secundum quod movetur. Ex hac autem contingit aliter habere secundum locum, etsi non secundum substantiam.

Inquirit perfectiones illius substantiae ex parte primi mobilis quod movet. Et vult habere istam conclusionem, quod prima substantia sit necesse esse. Circa quod duo facit. Primo ostendit motum primi mobilis esse localem. Secundo ex hoc ostendit intentum. Secunda ibi : Quoniam autem quidem. Dicit ergo, quod supple primum movens movet ut amatum, ut ostensum est, et per consequens necesse est aliquid esse ab ipso primo motum, scilicet primum caelum: moto vero, scilicet illo primo moventur alia, quia mediante primo mobili moventur inferiora. Et subdit quod Siquidem igitur aliquid movetur, scilicet perpetuo, puta primum caelum. Ut supponitur contingit aliter se habere, id est, quod oportet quod contingat ipsum aliter, et aliter se habere, ita quod semper sit in eadem dispositione quantum ab substantiam, licet varietur quantum ad motum et dispositiones partium, ut patet ex 8. Physicorum. t. c. 73. et circiter. Ideo subdit : Quare latio, id est, motus localis est prima, et actus secundum quod movetur, scilicet primum mobile, secundum alios motus a motu locali, puta secundum generationem et corruptionem, augmentum et decrementum, et etiam alterationem ; oportet quod aliter se habeat secundum aliquod absolutum sibi inexistens, puta secundum substantiam, vel Quantitatem, vel Qualitatem. Quod autem movetur localiter, licet se habeat aliter secundum locum, et secundum ubi, quae videntur quaedam extrinseca locato, non tamen secundum substantiam, nec secundum aliquam formam absolutam, proprie loquendo. Quia igitur caelum se habet sic quod non variatur secundum substantiam, nec aliquam formam absolutam proprie loquendo, oportet quod moveatur motu locali tantum. Aliter autem probatur 8. Physicorum, ex hoc scilicet quod nullus motus potest esse perpetuus, et continuus praeter localem et circularem tantum.

Notandum, quod quidam expositor dicit, quod melius dicitur quod primum movens movet quasi amatum, quam quasi desideratum, quia desiderium est ejus quod non habetur, amatum etiam est habiti. Sed hoc nihil valet, quia desiderium est etiam respectu habiti, ut dictum fuit in 1. hujus, in prologo: unde et de Deo a sanctis Angelis jam habito, dicitur 1. Petri: In quem desiderant Angeli prospicere. Et ideo utrumque bene dicitur, et quod movet inquantum amatum, et inquantum desideratum. Deinde cum dicit :

Quoniam autem est quidem movens ipsum immobile ens, actu ens, hoc non contingit aliter se habere nullatenus. Latio enim prima mutationum, hujus autem quae circulo, hac autem movet hoc. Ex necessitate igitur est ens.

Ex hoc ostendit intentum dicens, quod primum movens sit substantia, quae necesse est esse, et intendit talem rationem : Prima substantia est omnino intransmutabilis : ergo necesse est esse. Consequentia patet, quia oppositum consequentis infert oppositum antecedentis. Antecedens probatur ex hoc, quia cui non inest motus localis, nec aliquis alius, cum primus motus sit localis, ut praeostensum est, est omnino intransmutabilis: sed prima substantia non movetur localiter, quia primum movens non movetur motu quo movet: ergo nec movetur aliquo alio motu, et per consequens est omnino intransmutabilis. Circa hoc autem tria facit. Quia primo ostendit propositum. Secundo exponit ipsum. Tertio infert corollarium. Secunda ibi: Et necessitas bene. Tertia ibi: Ex tali igitur. Dicit ergo quod : Quoniam autem quidem ipsum movens est ens immobile actu ens, hoc non contingit nullatenus aliter se habere, quia scilicet est omnino intransmutabile, quod probat, quia Latio, id est motus localis est prima mutationum, hujus autem, scilicet lationis quae circulo, id est, inter motus locales primus est motus circularis. Hac autem, id est, circulatione movet hoc, scilicet primum movens, et per consequens non movetur tali motu quo movet. Si igitur primum movens non movetur motu circulari, qui est simpliciter primus motus : ergo nec aliquo alio, et per consequens non potest aliter se habere, sed est omnino intransmutabile, ex quo infert, igitur est ens ex necessitate, id est, necesse esse. Deinde cum dicit:

Et necessitas bene, et sic principium. Nam necessarium toties, hoc quidem vi quod praeter impetum. Illud vero, sine quo non bene. Hoc autem non contingens aliter, sed simpliciter. Ex tali igitur principio dependet caelum et natura.

Exponit quod dixerat, scilicet quae sit necessitas primi moventis, inquantum est principium primi motus, ostendens quod est necessitas finis, dicens quod et necessitas cujus est supple in bene se habere, id est, ut habet rationem boni et finis, et sic est principium supple primi motus, ut scilicet habet rationem finis et amat i.Quod probat a divisione : Nam necessarium dicitur toties, scilicet tripliciter: hoc quidem id est, uno modo ui, id est secundum violentiam, quia praeter impetum, id est, quod accidit praeter impetum rei, puta cum lapis fertur sursum-Illud vero, id est, alio modo dicitur necessarium sine quo non bene supple potest a liquid esse, vel habere finem, sicut cibus est necessarius ad vitam animalis, et currus et equus ad pertingendum finem, sive terminum itineris. Hoc autem, id est, alio modo dicitur necessarium quod est non contingens aliter se habere, sed simpliciter est, scilicet necessarium, et secundum se. Et est supplendum quod primum movens non movet necessario caelum primo modo, quia quae sunt secundum violentiam, sunt contra naturam. In rebus autem incorruptibilibus nihil evenit contra naturam, ex 9. hujus text. com 17. et circiter. Nec etiam tertio modo, quia cum primum mobile sit movens seipsum, ex 8. Physicorum, quatenus, scilicet habet Intelligentiam motricem appropriatam sibi: quod autem movet seipsum, habet in se quod possit moveri et non moveri; sequitur quod primum caelum non movetur necessitate absoluta. Relinquitur ergo, quod movetur necessitate secundo modo dicta, ita quod necessitas primi motus sit necessitas ex fine, ex hoc quod sine perpetuitate illius motus non esset ordo conveniens ad finem: primum ergo movens movet ut finis. Unde tertio infert corollarium, dicens quod ex tali igitur principio quod est primum movens, dependet caelum, et natura, ut scilicet a fine, et etiam a principio effectivo: caelum quidem, et quantum ad suam substantiam, et quantum ad motum; natura etiam, quatenus omnia naturalia dependent a caelo, et a motu caeli dependent a primo. Ex his infert quidam expositor quod cum necessitas primi motus non sit absoluta, sed ex fine qui est primum principium, scilicet Deus; illud autem quod intenditur per motum est assimilatio ad ipsum: assimilatio autem ad id quod est intelligens et volens (qualis est Deus, ut inferius dicetur) attenditur secundum intelligentiam et voluntatem, sicut artificiata dicuntur artifici assimilari, inquantum in eis voluntas artificis adimpletur: quia inquam sic est, sequitur quod tota necessitas primi motus divinae subjaceat voluntati.

SUMMAE SECUNDAE