SUMMARUM.

Primum intelligibile, quod est Deus, esse vivens. Item bonum, et perfectum non esse excludenda ab illo primo principio, contra Pythagoricos et alios.

Et vita autem utique existit; etenim intellectus actus vita, illud autem ipse actus est: actus autem quod secundum se illius vita optima, et sempiterna. Dicimus autem Deum animal esse sempiternum optimum. Quare vita, et duratio continua, et aeterna existit Deo, hoc enim Deus.

Ostendit secundum, quod sequitur ex immediate dicto, quod scilicet primum intelligibile, quod est Deus, est essentialiter vivens, et quaedam vita, dicens quod vita vixque existit, scilicet ipse Deus, quod probat : Enim pro quia, actus intellectus, puta intelligere est quaedam vita. Ipse autem Deut est illud, vel id scilicet primum quod est Deus, est ipse, scilicet actus intelligendi, quia ipse est suum intelligere; actus autem, scilicet intelligendi in ipso est, qui secundum se est vita optima, et sempiterna illius. Cum intelligere sit homini vivere, et propter hoc supple, dicimus secundum vulgarem lationem et famam, Deum esse quoddam animal sempiternum, et optimum. Cujus ratio est, quia vita apud nos in solo animali reperitur manifeste, quia plantae non ita manifeste vivunt: quia igitur vita competit Deo, ideo animal nominatur ; concludit ergo, quare vita et duratio continua, et aeterna existit in Deo, id est, quod Deus hoc ipsum quod est, est essentialiter sua vita continua et aeterna, nec etiam aliud ipse, et vita sua. Confirmatur sic ratio : Illud cui est idem essentialiter suum intelligere, est essentini iter vita: sed primum movens est hujusmodi, ergo, etc. Major patet, quia intelligere est vita intelligenti. Minor patet, quia omnis perfectio est essentialiter idem Deo, intelligere autem est perfectio intelligentis.

Notandum, quod sicut vivere potest sumi pro primo actu, qui est essentialiter: vel pro secundo, qui est opus vitae, puta sentire et movere se, et hujusmodi, sic et intelligere. Nam intelligere quantum ad primum actum, est quidam gradus essendi perfectissimus in entibus, ut sicut vivere quantum ad primum actum, viventibus est esse, ex 2. de Anima, t. c. 37. sic intelligere intelligentibus est esse: intelligere pro secundo actu est ipse intellectus actus, qui est quaedam vita, et quoddam perfectum quod est in vita, quia actus perfectior est potentia: et intelligens actu perfectius vivit quam dormiens, licet autem in omni alio a primo, actus intelligendi distinguatur realiter a substantia intelligentis, cum sit quaedam qualitas, et accidens per accidens: tamen ipse Deus est realiter et essentialiter suum intelligere, alioquin haberet se ad ipsum sicut potentia ad actum, et tamen ostensum est, quod ejus substantia est actus, nec aliquod accidens potest sibi evenire. Bene ergo dicitur quod substantia primi entis est essentialiter vita, et quod actus ejus intelligendi est ejus vita aeterna et optima. Deinde cum dicit:

Quicumque autem putant, ut Pythagorici et Leucippus, optimum et nobilissimum non in principio esse. Quare, et

quentia : Movet tempore infinito, ergo est virtutis, vel potentiae inflitae, dubium.est. Quantum autem spectat ad praesens, potest breviter dici, quod antecedens sic intelligendum est: quod aeque bene concludit propositum, si possit movere per tempus finitum, sicut si moveret per infinitum, quia aeque oportet ipsum esse in actu ; sed ilud posse patet de primo movente quantum est de se. Licet igitur non moveat motu infinito, sicut Aristoteles intendit, tamen si aceipiatur antecedens illud, quod quantum est ex parte sua potest sic movere, habetur antecedens verum, et aeque sufficiens ad inferendum propositum. Consequentia autem sic ostenditur esse probabilis : Quia quidquid potest in aliqua plura simul ita perfecte sicut in unum tantum, quorum quodlibet requirit aliquam perfectionem sibi propriam, illud concluditur esse perfectius ex pluralitate eorum seorsum, ex hoc quod potest in plura, et per consequens infinitum, si simui oossit in infinita. Ulterius etiam si nawrae effectus non permittat simul int? esse, tamen causa, quantum est ex ?si possit simul in infinita, ex hoc sequitur quod sit, infinita : et ita de primo movente videtur concedendum, quod si potest causare simul infinita, quod virtus ejus sit infinita, et per consequens si simul habet virtutem causandi infinita, ita quod quantum ex se posset producere simul infinita, licet naturae effectus repugnet, adhuc concluditur infinitas virtutis ejus. Oportet autem concedere quod simul possit quantum est ex se, ex quo quantum est ex se potest causare motum infinitum, quia saltem mediante motu infinito potest effectus infinitos producere.

Aliud dubium est : Qualiter verum sit quod potentia infinita non possit esse in magnitudine. Necprobatio Philosophi 8. Physicorum, videtur cogere. Arguit enim sic : quod major potentia est in majori magnitudine, et ideo potentia infinita non potest esse in magnitudine finita. Nec potest esse in infinita, quia illa est impossibilis: ergo potentia infinita non erit in aliqua magnitudine. Sed istud argumentum non videtur concludere, quia adversarius, qui dicit potentiam infinitam esse in magnitudine, poneret ipsam esse ejusdem rationis in tota magnitudine, et in qualibet parte magnitudinis, et ita in majori sicut in minori, ita quod tota potentia infinita esset in tota magnitudine, et tota in qualibet parte: sicut anima intellectiva est tota in toto corpore, et tota in qualibet parte ejus, nec est major in majori corpore quam in parvo. Et si istam animam consequeremur potentia infinita intelligendi, illa esset in magnitudine finita, et ita in parte sicut in toto, et in parva sicut in magna. Similiter dicetur in proposito, quod potest infinita in magnitudine esset ep? dationis in toto et in parte.

Dicendum, quod conclusio ?-totelis quam intendit, est ?,a?: Quod potentia infinita non ? in magnitudine finita, puta ? extensa per accidens, et hoc?trrobat ratio sua hoc modo : Quaecumque potentia est extensa per accidens, major, id est efficacior est in majori magnitudine caeteris partibus. Exemplum de calore in igne, quia major ignis est majoris, id est, efficacioris potentiae in toto quam in parte. Ex quo sequitur quod omnis talis potentia extensa per accidens quamdiu est in magnitudine finita, potest intelligi crescere in efficacia per augmentum magnitudinis ; sed quamdiu intelligitur potens crescere in efficacia, non est infinita secundum efficaciam: ex quo sequitur quod talis potentia extensa per accidens, quamdiu est in magnitudine finita, est intensive finita et non infinita, quia infinitas intensiva non potest esse sine infinitate in efficacia, ergo sequitur quod potentia infinita in efficacia, vel etiam intensive, non est in magnitudine finita. Et tunc ultra, cum non sit aliqua magnitudo infinita, patet quod nulla potentia infinita est in magnitudine. Conjungendo autem huic hanc conclusionem, quam probat praecedenti capitulo, scilicet quod primum movens est sine materia, sequitur propositum, nam omni extensione aliquid extenditur: et si extensio esset per se existens, aliquid esset forma informans extensionem, extensa per accidens. Si ergo ista potentia infinita ponatur in magnitu?ne, quaero quid est extensum is?, extensione magnitudinis? Non ?a potentia infinita, sicut pro?tum est: nec ipsa perficit istam ?gnitudinem, extensam sicut for? materiam, quia non est in materia, ex conclusione praeostensa: ergo oportet ponere materiam extensam ipsa magnitudine, quae materia perficeretur potentia infinita, sicut corpus nostrum extenditur magnitudine per se extensa, et perficitur per animam intellectivam non extensam ; sed nulla materia est in primo habente talem potentiam, ut praeostensum est. Ex ista igitur immaterialitate praeostensa a Philosopho habet ratio Philosophi efficaciam, cum hoc, quod intendit loqui de potentia non extensa per accidens, ut probatum est, aliter non videtur concludere ; sed discutere de praedictis magis spectat ad octavum Physicorum.

Notandum etiam quod licet virtus corporis caelestis moveat inferiora corpora per tempus infinitum, non propter hoc sequitur.,quod sit infinita, quia non movet.nisi motum: et ideo influentia est ex movente primo, sicut jam tactum est de secunda Intelligentia quae non movet tempore infinito nisi in virtute primae. Nec etiam potest dici, quod caelum sit virtutis infinitae, licet duret per tempus infinitum, quia major duratio nihil perfectionis addit; nam albedo; quae uno anno durat, non est perfectior quam si duret uno die tantum ; in caelo enim non est virtus activa sui esse, sed solum susceptiva. Unde si ejus infinita duratio arguat infinitam virtutem, non tamen ex parte durantis, sed ex parte principii ipsum producentis et perpetuo conservantis. Deinde cum dicit :

At vero quia impassibilis et inalterabilis. Omnes enim alii motus posteriores sunt eo, qui est secundum locum. Haec quidem igitur manifesta quia hunc modum habent.

Concludit ex praecedentibus, quod substantia primi moventis est impassibilis et inalterabilis. Et intendit talem rationem : Cui non inest primus motus, nec aliquis alius, quia remoto priori removentur omnia posteriora ; sed primum movens, ut praeostensum est, non movetur motu locali, qui est primus simpliciter: ergo neque alio motu, et per consequens est omnino impassibilis et inalterabilis. Dicit ergo, quod at vero est supple manifestum, quia et impassibilis et inalterabilis est supple substantia moventis primi. Omnes enim alii motus sunt posteriores eo, qui est secundum locum, et tunc supplendum est, quod cum non moveatur motu locali: ergo nec aliquo alio consequenter. Ultimo concludit, quod haec quidem igitur manifesta sunt quia hunc habent modum, ut praeostensum est.

SUMMAE SECUNDAE