SUMMARIUM.

Date objectiones, quod primum movens non sit suum intelligere et velle, solvuntur. Exponit bene Doctor duo quae hic tanguntur, quomodo scientia sit idem cum scito, et intelligens idem cum intellecta.

Et est intelligentia intelligere intelligentiae, videtur autem semper alius scientia, et sensus, et opinio, et meditatio, ipsius autem in accessorio

Objicit contra datam solutionem. Circa quod duo facit. Primo objicit. Secundo solvit. Secunda ibi : Aut in quibusdam. Prima in duas, secundum quod objicit dupliciter. Secunda ibi: Amplius si aliud. In prima parte intendit talem rationem: Primum movens intelligit seipsum secundum te, sed ipsum primum est idem quod sua intelligentia, ut praeostensum est: ergo intelligentia primi erit intelligentia intelligentiae, quia est sui ipsius, quod est idem quod sua intelligentia. Hoc autem videtur falsum, sicut patet in simili, quia actio sensus, et similiter scientia, etc. videntur semper esse alterius. Dicit ergo, quod si, supple praedicta vera sint, sequitur quod Intelligere est intelligentiae intelligentia, quod supple videtur falsum, quia scientia, et sensus, et opinio, et meditatio videtur semper esse alius, id est, alicujus alterius. Et subdit : Quod ipsius autem, id est, sui ipsius est in accessorio. Vult dicere, quod si contingat quandoque quod scientia et sensus, etc. sit sui ipsius, puta si aliquis sentit se sentire, vel scit se scire, et sic de aliis, hoc est quasi accessorium, id est minus principale, quia actus principalis videtur semper esse respectu alterius objecti. Si ergo intelligere primi non sit nisi intelligentia intelligentiae, sequitur ut videtur, quod suum intelligere non erit principale, sed quasi accessorium. Deinde cum dicit :

Amplius si aliud aliquid est intelligere, et intelligi, secundum quid ei ipsum bene inest? Non enim idem esse intelligentiae, et intellecto.

Ponit secundam objectionem, quae stat in hoc, quod aliud est intelligere, et aliud est intelligi. Si ergo primum est suum intelligere, et est ipsum quod intelligitur: restat dubium, cum sit quoddam optimum, secundum quid inerit ei hoc, quod est bene esse ejus: utrum scilicet secundum hoc, quod est intelligens, aut secundum quod est intellectum. Ideo dicit : Amplius si aliud est intelligere et intelligi secundum quid ei quidem ipsum bene inest? quasi diceret, quod est dubium. Et addit: Non enim est idem esse intelligentiae et intellecto. Vult dicere, quod si quandoque idem fuit subjecto intelligens et intellectum, non tamen sunt idem secundum esse et rationem ; quia aliud est esse intelligentiae et intellecto, licet quandoque ut in primo idem sit intelligentia, et intellectum. Deinde cum dicit :

Aut in quibusdam scientia res, in factivis quidem sine materia. Substantia enim, et quod quid erat esse. In Theoricis vero rationes et intelligentia. Non altero igitur existente eo quod intelligitur, et intellectu, quaecumque non materiam habent, idem erunt, et intellectiva ejus, quod intelligitur una.

Solvit has objectiones, dicens quod in quibusdam scientia res, id est, quod res scita est idem quod scientia, quod probat inducendo. Primo in scientiis factivis, sive practicis, dicens quod in factivis quidem sine materia, id est, res scita accepta sine materia, est ipsa scientia, accipiendo scilicet scientiam, ut dictum est 7. hujus, t. c. 13. et inde, non pro habitu, sed pro objecto secundum esse cognitum. Hoc enim modo domus sine materia, ut est scilicet objective, id est in mente artificis, potest dici ars aedificatoria, quod patet: quia, et ars, supple sic accepta est substantia, sive quod quid erat esse ipsius scilicet rei factae. Omnis enim artifex cum agat cognoscendo, operatur cognoscens quod quid est rei fiendae. Secundo inducit in scientiis speculativis, dicens quod In Theoricis vero rationes, et intelligentia, id est, quod ipsa res scita est idem, quod ratio definitiva, sive ipsa rei quidditas intellecta, quae potest dici scientia modo praedicto, et idem quod potentia intellectiva, ut dicetur: per hoc enim est aliquis sciens et intelligens, quia habet rei rationem in esse objectivo. Ideo subdit quod in his, Quaecumque non habent materiam non existente altero eo quod intelligitur et intellectu, scilicet in actu, sequitur quod, supple in primo movente, cujus substantia est maxime immaterialis, idem erunt, et intelligentia ejus quod intelligitur una, id est, ipsum intelligere et intellectum, et sic una est intelligentia intellecti, et intelligentia intelligentiae.

Notandum, quod hic tanguntur duae propositiones, quae etiam aut similes habentur 3. de Anima. text. com. 15. et inde. Una est, quod in separatis a materia idem est scientia et res scita, accipiendo scientiam non pro habitu, sed pro objecto secundum esse cognitum, eo modo quo dictum est. Potest etiam dici, quod habet veritatem accipiendo scientiam pro habitu ; nam quia res scita ut sic, habet esse universale, et est in intellectu, saltem objective, ideo aliquam similitudinem, vel convenientiam habet cum intelligentia, et cum scientia existente in intellectu, quae est ejus causa et similitudo, inclinans ad ejus considerationem: et pro tanto possunt dici aliqualiter idem, prima tamen expositio, realior videtur. Alia propositio est, quod in theoricis, quae etiam sunt separata a materia, quatenus omnis scientia abstrahit ab existentia, et aliis conditionibus materialibus objecti, idem est non solum res scita et scientia, ut dictum est, sed etiam ipsa potentia intellectiva, ita quod idem sunt intelligens et intellectum, eo modo quo fit unum ex cognoscente et cognito, quia saltem sunt unum subjecto et per accidens, ex hoc quod objectum intelligibile est in intellectu per speciem accidentaliter inhaerentem intellectui. Si igitur in omnibus est sic, sequitur quod in separatis a materia secundum esse, et non solum secundum considerationem, idem erit intelligens et intellectum, cum intelligat seipsum: et ex hoc solventur praemissae objectiones. Patet enim quod in solo Deo est idem intelligentia et intellectum, et per consequens idem est intelligentia intelligentiae, et intelligentia intelligibilis, cum idem sit intelligens et intelligibile, et idem etiam est in eo intelligere, et intelligi a seipso. Et cum quaerebatur, secundum quid sibi inesset suum bene esse? videtur dicendum, quod in hoc quod est intelligere, cum in intelligentia suae essentiae consistat ejus felicitas, non excludendo amorem, quo sua essentia jucundissime fruitur, scilicet summo bono.