Articulus II.

De iis, quae Cecilius a Christo Domino ad vitam revocato, ad suum usque in coelos ascensum, acta fuisse commemorat.

Inchoatum de Christo Domino sermonem sic Cecilius prosequitur (cap. 2) : Cum resurrexisset Christus, die post mortem tertio, congregavit discipulos, nimirum in Galilaeam; ut ibi, sicut ait Matthaeus, ipsum redivivum viderent (Matth., cap. XXVIII, 10 0876A et 16) : Et diebus quadraginta, pergit auctor noster, cum eis commoratus est, sive ut in Actibus Apostolorum (cap. I, 3) legimus: Praebuit se ipsum vivum post passionem suam in multis argumentis, per dies quadraginta apparens eis, et loquens de regno Dei.

Tunc autem, uti loquitur Cecilius: «Aperuit Christus corda eorum, et Scripturas interpretatus est, quae usque ad id tempus obscurae atque involutae fuerant.» Ipse autem Lactantius (lib. IV Inst., cap. 15) : «Christi, inquit, nativitas et passio patefecit arcana, sicut etiam voces prophetarum, quae cum per annos mille et quingentos et eo amplius lectae fuissent a populo Judaeorum, nec tamen intellectae, nisi postquam illas Christus et verbo et operibus 0876B interpretatus est.» Quod si hae ad completas prophetarum de eodem Christo Domino praedictiones referenda esse contendas, non repugnabimus quidem. At certe idem Lactantius postea Cecilii nostri dicta hisce verbis expressius confirmat (ibid., cap. 20) : «Discipulis post mortem Christi, inquit, iterum congregatis Scripturae sacrae litteras, id est, prophetarum arcana patefecit, quae antequam pateretur, perspici nullo modo poterant, quia ipsum passionemque ejus annuntiabant.» Scimus quidem qua temeritate Gallaeus in suis notis Lactantium ibi erroris arguere ausus sit. Sed vanos temerarii hominis conatus in nostra de ejusdem Lactantii libris dissertatione repressimus ac coercuimus.

Auctor vero noster institutum sermonem sic prosequitur 0876C (Cecil., cap. 2) : Christus ad vitam revocatus, «ordinavit» et instruxit discipulos suos «ad praedicationem dogmatis ac doctrinae suae, disponens Testamenti novi solemnem disciplinam. Quo officio expleto, circumvolvit eum procella nubis, et subtractum oculis hominum, rapuit in coelum.» Ita quidem ille, qui quamvis hoc in libro mirae prorsus, uti supra notavimus, breviloquentiae studeat; longior tamen est Lactantio, qui brevius dixit (Lactant., lib. IV Inst., cap. 21) : «Ordinata vero discipulis suis evangelica ac nominis sui praedicatione, circumfudit se repente nubes, eumque sustulit in coelum.»

Dubium autem esse non potest quin uterque prioribus verbis illud significare voluerit, quod evangelistae 0876D Matthaeus et Marcus a Christo, in coelum mox conscensuro, traditum discipulis suis memorant; et Matthaeus quidem (Matth., cap. XXVIII, 19) : Euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, docentes eos servare omnia, quaecumque mandavi vobis. Marcus vero (Marc., cap. XVI, 15) : Euntes in mundum universum, praedicate Evangelium omni creaturae. Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit. Haec est itaque doctrina, ad cujus praedicationem Christus, uti Cecilius aiebat, discipulos suos ordinavit, sive constituit, atque instruxit: vel, sicut loquitur Lactantius, quae a Christo discipulis suis ordinata et disposita est.

Putant autem nonnulli Cecilium his subsequentibus 0877A verbis (Cecil., cap. 2) : Disponens Testamenti novi solemnem disciplinam, ad ea collineasse, quae ex Matthaeo et Marco citavimus, ac sacrum designasse baptisma, quod primis Ecclesiae temporibus solebat sacro paschae et pentecostes die solemniter administrari. Cur non et ad alia omnia, quae ad ipsam christianae religionis doctrinam spectabant? Christus enimvero, ut ex allatis utriusque evangelistae verbis colligitur, non solum discipulis praecepit, ut gentes omnes solemni baptismate tingerent, sed etiam ut praedicarent Evangelium, cunctosque docerent ea servare, quaecumque ipsis prius mandaverat. Et hunc esse Cecilii sensum confici haud obscure potest iis, quae de iisdem Christi discipulis ibidem adjecit: Dispersi sunt per omnem terram ad Evangelium 0877B praedicandum, sicut illis Magister Dominus imperaverat.

Denique quidam arbitrantur a Cecilio dictum paulo liberius: Circumvolvit eum procella nubis. A sacro etenim, inquiunt, Lucae textu non erat recedendum, ubi legitur νεφέλη ὑπέλαβεν αὐτόν, nubes suscepit eum (Act. Apost. cap. I, 9) ; et apud Marcum ἀνελήφθη, assumptus est (Marc. cap. XVI, 19) ; atque apud Lucam ἀνεφέρετο, ferebatur (Luc. cap. XXIV, 51) . Quae loquendi ratio, uti aiunt, procellam penitus excludit. Quamobrem melius Cyprianus (Cyprian. de idolor. Vanitat., sub. fin.) : In coelum, inquit, circumfusa nube sublatus est. Et Lactantius paulo ante citatus (Lactan. lib. IV Institut., cap. 21) : Circumfudit se repente nubes, eumque in coelum sustulit. Verum quia 0877C sacri scriptores non omnino aperte dixerunt quomodo Christus nube sublatus in coelum fuerit, an placide et lente, an velociter et quodam cum impetu, id Cecilius suis verbis explicare voluit. Utrum autem, et quantum hac interpretatione ab vero evangelistarum sensu recesserit, ab eis demonstrandum est, qui tam audacter illum redarguunt.

At rursus ille ab Toinardo corripitur, quod ibidem paulo injuriosus scripserit ab undecim Christi discipulis assumptos in locum Judae Matthiam, et Paulum. Nam prior in Actibus Apostolorum sorte electus traditur (Act. Apost. cap. I, 25 et seqq.; cap. IX, 15 et seqq.; cap. XIII, 2) , et posterior a Christo selectus. Verum auctor noster ita brevitatis causa locutus, non aliud significare videtur, nisi Matthiam 0877D et Paulum suo quemque tempore ab aliis apostolis post funestam Judae proditoris mortem, ad Apostolicam dignitatem aggregatos. Sed nemo haud dubie diffitebitur illum, sicut brevius, ita obscurius loqui. Enimvero Paulus tam a Matthia, quam ab aliis undecim Apostolis, in sacrum eorum collegium cooptatus est.