IN CAPUT VIII DANIELIS

COMMENTARIUS.

" Anno tertio regni Baltassar. " in praecedenti visione de quatuor regnis actum est, hic agit de duobus regibus illorum regnorum, Mediae scilicet, et Graeciae, et dividit capitulum in duas partes: primo enim describit visionem: secundo, explanationem, ibi, v. 15: Factum est autem cum viderem. "

Prima in duas dividitur. In prima tangitur visio de rege Medoru. in secunda de rege Graecorum, ibi, v. 5: " Ecce

hircus caprarum veniebat. "

Prima adhuc in duas dividitur: describit enim primo dispositionem videntis: secundo, seriem visionis, ibi, v. 3: " Et ecce aries. "

In prima videntem describit per locum communem, et proprium, et propriissimum.

Et hoc est:

"Anno tertio regni Baltassar, " qui pronepos fuit Nabuchodonosor, scilicet regis Chaldaeorum, " visio apparuit mihi, " imaginaria scilicet. Cassianus: " Apparet quod praeter spem sensibus

" objicitur. " Isa. XXIV, 16: A finibus terrae laudes audivimus, gloriam justi. Et dixi: Secretum meum mihi, secretum meum mihi. Semper enim Deus visionibus sanctorum praemunit peccatores, et admonet, ut convertantur. Osee, VI, 5: Propter hoc dolavi in prophetis, occidi eos in verbis oris mei, hoc est, occidendos praedixi. Sapient, xii, 2: Eos qui exerrant partibus corripis, et de quibus peccant admones et alloqueris, ut relicta malitia credant in te, Domine. " Ego Daniel, " divinae contemplationi assidue intendens. Habacuc, II, 1: Contemplabor, ut videam quid dicatur mihi, et quid respondeam ad arguentem me. Isa. XXI, 7: Contemplatus est diligenter multo intuitu, " Post id quod videram in principio, " hoc est, in visione imaginaria, quae hominis dicitur: exterior enim potius visio rei quam hominis dicitur: non enim sufficit semel contemplationi intentum esse, sed multoties intendendum est. Osee, XII, 10: Ego visionem multiplicavi, scilicet eis. Psal. lxxxviii, 20: Tunc locutus es in visione cum sanctis tuis.

Et describit locum proprium: " Vidi in visione mea, cum essem in Susis castro. Susis metropolis est aelamitarum, non castrum, sed ita munita, ut prae firmitate munitionis castrum esse videatur. Et subdit de loco communi: " Quod est in aelam regione. " Symmachus transtulit, " in aelam civitate: " civitas enim aelam vocatur, a qua regio nomen accepit, sicut a Babylone regio dicitur Babylonia.

Et subjungit de loco propriissimo: " Vidi autem in visione, " imaginaria scilicet, " esse me supra portam Ulai. " Portam dicit ejusdem castri, scilicet Susis: Ulai autem idem est quod palus, eo quod illa porta aperiebatur contra paludem, quae jacebat ante civitatem, sicut in Troja dicebatur Thea porta, et sicut Romae dicitur porta Carmentalis, vel Lavi- cana. Susis autem interpretatur gaudens, aelam autem sempiternum, quia in gaudio sempiterno sancti visiones habent. Isa. li, 11: Venient in Sion laudantes, hoc est, in contemplationem, et laetitia sempiterna super capita eorum. Porta vero Ulai habitationem hujus vitae significat, vel studium Scripturae: in lapide enim mortalitatis habitamus, et in aquis Scripturae quae diffunduntur in palude, contemplamur. Cantic. VII, 4: Oculi tui sicut piscinae in Hesebon, quae sunt in porta filiae multitudinis. Hesebon interpretatur cogitatio maeroris : quia in maerore paenitentiae sancti accipiunt revelationes resultantes in aqua Scripturae.

Et subdit de modo visionis:

" Et levavi oculos meos, " ad alta scilicet et divina contuenda. Isa. lx, 4: Leva in circuitu oculos tuos, et vide. Luc. XXI, 28: Respicite, et levate capita vestra. " Et vidi. " Genes. xxxii, 30: Vidi Deum facie ad faciem, ei salva facta est anima mea.

" Et ecce aries. " Describit hic seriem visionis, primo in rege Mediae, secundo in rege Graecorum, ibi, v. 5: " Ecce autem hircus. "

Regis Mediae describit figuram, abjectionem, et tyrannidem. Et hoc est:

" Et ecce aries, " hoc est, imago arietis, " unus, " singularis scilicet in potestate, " stabat, " erectus scilicet et exaltatus, " ante paludem, " hoc est, ante portam Ulai, rex scilicet Medorum dominans in Susis, ante paludem enim erat civitas, ad quam tota terra pertinebat, " habens cornua excelsa, " duo scilicet quae significant Darium et Cyrum, per regnum Medorum et Persarum, in quibus dominabantur duo reges: " et unum excelsius altero, " quod significat Cyrum, qui regnum circumquaque dilatavit. Et hoc est quod sequitur: " Atque succrescens, " in potesate scilicet et divitiis, sicut dicitur de David, Ii Reg. iii,

1: David proficiens, et semper seipso robustior. Aries cornua habens, durae frontis, et rigidi colli, Praelatum significat duplicem potestatem, spiritualem scilicet et carnalem ad terrena convertentem. Proverb. xxx, 31: Aries, nec est rex qui resistat ei. Durae frontis, per inverecundiam, Jerem. iii, 3: ) Frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere. Rigidi colli, prae severitatis inflexibilitate, Job, xv, 26: Cucurrit adversus eum, scilicet Dominum, erecto collo, ei pingui cervice armatus est. Excelsa cornua abjectionem significant potestatis, Psal. lxxiv, 5: Dixi iniquis : Nolite mique agere: et delinquentibus: Nolite exaltare cornu.

Et subdit de potestatis ambitione: " Postea vidi arietem cornibus ventilantem. " Glossa: " Caput agitantem, " et ventum moventem. " " Contra, Occidentem, " ut scilicet Occidentales subjiceret, " et contra Orientem, " ut Orientalibus imperaret, " et contra Aquilonem, " ut Aquilonaribus dominaretur, " et contra Meridiem, " ut etiam esset sub sua potestate: ambitio enim finem non ponit. Isa. v, 8: Vae qui conjungitis domum ad domum, et agrum agro copulatis, usque ad terminum loci ! Zachar. I, 19: Haec sunt cornua quae ventilaverunt Judam, et Israel, et Jerusalem, hoc est, laicos, clericos, et religiosos.

Et subdit de tyrannide : " Et omnes bestiae non poterant resistere ei, " hoc est, bestiales homines idiotae. Ezech. XXXIV, 21: Cornibus vestris ventilabatis omnia infirma pecora, donec dispergerentur foras, " Neque liberari de manu ejus, " hoc est, de potestate ejus, Zach. I, 21: Haec sunt cornua quae ventilaverunt Judam per singulos viros, ei nemo eorum levavit caput suum. " Fecitque secundum voluntatem suam, " hoc est, tyrannice, nec secundum rationem et legem dominatus est. II Machab. VII,

16: Potestatem inter homines habens? cum sis corruptibilis, facis quod vis, " Et magnificatus est, " potestate scilicet et divitiis. Deuter. XXXII, 15: Incrassatus est dilectus, ei recalcitravit: incrassatus, impinguatus, dilatatus,

" Et ego, " supple, Daniel, " intelligebant. " Hieronymus: " Visione prio-" ri provocatus, intelligebam quod mu-

" tatio regnorum significaretur in visio-" ne. " Job, xiii, 1: Ecce omnia haec vidit oculus meus, et audivit auris mea, et intellexi singula,

" Ecce autem hircus caprarum. " Tangit hic processum regis Graecorum, primo in se, secundo in successoribus, ibi, v. 8: " Cumque crevisset, "

Regem Graecorum describit in se quadrupliciter, scilicet ab ortu, a victoriae velocitate, a feritate, a potestatis dilatatione. Et hoc est:

" Ecce autem hircus caprarum, " Hircus dicitur Alexander, non quod in se foedus fuerit, sed quia Graeci foedi: unde dicitur hircus caprarum, quia libidines caprarum insequebatur. Ezech. XXXIV, 17: Ecce ego judico inter pecus et pecus, arietum et hircorum, " Veniebat ab Occidente, " quia Macedonia unde natus fuit Alexander, ad Occidentem est respectu Mediae, " super faciem totius terrae, " hoc est, omnem terram intendens subjugare. Isa. x, 14: Universam terram ego congregavi. " Et non tangebat terram, " hoc est, potius videbatur volare, quam ire. " Alexander enim, ut " dicit Augustinus, victoriis potiuspervo-" lavit orbem, quam bellis procederet. " Isa. v, 26 et 27: Ecce festinus velociter veniet. Non est deficiens, neque laborans in eo, " Porro hircus " (tangit hic potestatem) " habebat cornu insigne, " hoc est, regnum ditissimum, et fortissimum, quod " post expugnavit, ut dicit Hierony-" mus, in Dario ditissimo, Arsami filio, " in quo Medorum et Persarum regnum " destructum est. " " Inter oculos suos, " quia ad id propter divitias maxime convertit oculos. Quia " ubi amor, ibi " oculus, " ut dicit Bernardus. Matth VI, 21: Ubi est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. Job, XXVIII, 10: Omne pretiosum melli oculus ejus.

Et subdit de feritate:

" Et venit usaue ad arietem illum

cornutum, " instructo scilicet exercitu, " quem videram stantem ante portam, " Ulai scilicet, ex ordinatione enim Dei fortior semper surgit in fortem, " et cucurrit in impetu fortitudinis suae, " nulla scilicet mansuetudine, vel misericordia retractus. Sapient. ii, 11: Sit fortitudo nostra lex justitiae,

" Cumque appropinquasset prope arietem, intrando scilicet fines ejus cum molestia, " efferatus est in eum, " hoc est, feritate irruit in eum, " et percussit arietem, " hoc est, occidit. Matth XXI, 41: Malos male perdet. Per malos enim Deus punit bonos, et vindicat malos: unde Deuteron. secundum translationem Septuaginta: Mihi vindicta, et ego retribuam . Joel, III, 4: Cito velociter reddam vicissitudinem vobis super caput vestrum. " Et comminuit duo cornua ejus, " Medos scilicet et Persas. Psal. lxxiv, 11: Omnia cornua peccatorum confringam, " Et non poterat aries resistere ei. " Habacuc, I , 10 : Ipse de regibus triumphabit, et tyranni ridiculi ejus erunt, " Cumque eum, " scilicet arietem, " misisset in terram, " hoc est, de regno deposuisset, " conculcavit, " hoc est, conculcandum omnibus dedit. Isa. lxiii, 3: Calcavi eos in furore meo, ei conculcavi eos in ira mea. " Et nemo quibat liberare arietem de manu ejus, " Job, xli, 3: Non parcam ei, et verbis potentibus, et ad deprecandum compositis,''

" Hircus autem caprarum, " hoc est, Alexander, " magnus factus est nimis. " " Subito, sibi orbe subjugatio, ut. dicit " Hieronymus, divitiis, et potestate succ blimatus est. " Jerem, XII, 2: Plantasti eos, ei radicem miserunt: proficiunt et faciunt fructum. Hoc facile est exponere sub eisdem auctoritatibus de saecularibus Praelatis faetidis in. peccatis, qui efferantur in principes Ecclesiasticos, spoliatis rebus et viris ditione prosternunt et conculcant, sicut plangit Mathathias, I Machab. ii, 7: Vae mihi, ut quid natus sum videre contritionem populi mei, et contritionem civitatis sanctae, et sedere illic, cum datur in manibus inimicorum ? Et, post pauca, v. 10: Quae gens non haereditavit regnum ejus, et non obtinuit spolia ejus?

Et subdit de successoribus:

" Cumque crevisset, " usque ad summum potestatis quam praefinivit Deus, " fractum est cornu magnum, " hoc est, Alexander potentissimus mortuus est. I. Machab. I, 4 et seq.: Exaltatum est, et elevatum cor ejus: et obtinuit regiones Gentium, et tyrannos, ei facti sunt illi in tributum. Et post haec decidit in lectum, et cognovit quia moreretur. " Et orta sunt quatuor cornua subter illud, " cornu scilicet magnum, " per quatuor ventos caeli, " hoc est, per quatuor plagas mundi: sicut enim dicitur, I Machab. I, 7: Alexander pueros suos vocavit nobiles, qui secum erant nutriti a juventute: et divisit eis regnum suum, cum adhuc viveret, Inter quos quatuor erant potentiores, qui per quatuor cornua significantur, Unde Hieronymus: "In Babylone mortuo Alexandro " trigesimo secundo aetatis suae anno, surrexerunt pro eo quatuor duces ejus. aegy-" ptum tenuit Ptolomaeus, Lagi filius; Ma-"cedonasPhilippus, qui Arideus dictus est, " et fuit frater Alexandri; Syriam etBaby-"loniam, et omnia regna Orientis Seleucus " Nicanor; in Asia regnavit Antigonus. "

Isti ergo per quatuor cornua significantur.

" De uno autem, " cornu scilicet, hoc est, Seleuco, " egressum est, " per nativitatem scilicet, " cornu unum modicum. " Hieronymus: " Antiochus Epi-" phanes, filius Seleuci, qui et Philome-" tor dictus est, qui nesciente senatu per " dolum coepit imperium, cum obses fuis-" set Romae, et propter hoc dicitur car " nu radicum, quia primo parvus fuit, " per dolum se humilians: quia est qui " nequiter se humiliat, et interiora ejus " plena sunt dolo . " Et factum est grande, " illud cornu per astutiam scilicet proficiens. II ad Timoth. iii, 13: Mali homines, et seductores proficient in pejus, " Contra Meridiem, " aegypti scilicet regem, quia aegyptus versus Syriam ad Meridiem est, " et contra Orientem, " contra Persas scilicet, qui ad Orientem Syriae erant, " et contra fortitudinem, " hoc est populum Dei, qui in Deo fortissimi erant. Isa. xl, 31: Qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem. Psal. lxxxiii, 8: Ibunt de virtute in virtutem. Isa. liv, 3: Ad dexteram enim ei ad laevam penetrabis, et semen tuum gentes haereditabit,''

" Et magnificatum est, " supple, cornu illud parvum, corde scilicet superbo. Isa. x, 12: Visitabo super fructum magnifici cordis regis Assur. " Usque ad fortitudinem caeli, " hoc est, fortitudinem populi Dei, qui ad caelum pertinet, de quibus dicitur in Psal. lxxxiii, 8: Ibunt de virtute in virtutem. Habacuc, I, 12: Domine, in judicium posuisti eum: et fortem, ut corriperes, fundasti eum. " Et dejecit de fortitudine, " hoc est, de causa fortitudinis, quae est cultus Dei: ille enim confortat in Deo sperantes. Josue, I, 5 et 6: Sicut fui cumMoyse, ita ero tecum,.. Confortare, et esto robustus. Debilis enim est, quem Deus non confortat. Psal. lxvii, 36: Deus Israel ipse dabit virtutem et fortitudinem plebi suae. " Et de stellis, " supple, dejecit. Sancti dicuntur stellae propter lucem justitiae, et sapientia), et propter altitudinem lucis, qua in caelo stant. Daniel. XII, 3: Qui ad justitiam erudiunt multos, fulgebunt quasi stellae in perpetuas aeternitates. Judic, v, 20: Stellae manentes in ordine et cursu suo, adversus Sisaram pugnaverunt. " Et conculcavit eas, " hoc est, conculcandas populo exhibuit: quia ad idololatriam protraxit. Psal. lv, 3: Conculcaverunt me inimici mei tota die, quoniam multi bellantes adversum me.

" Et usque ad principem, " hoc est, contra principem " fortitudinis magnificatum est, " superbia scilicet, hoc est, contra Dominum, vel contra Judam Machabaeum, qui princeps tunc fuit in populo Dei. Isa. XVI, 6: Superbus est valde: superbia ejus, ei arrogantia ejus, et indignatio ejus plus quam fortitudo ejus, " Et ab eo, " hoc est, principe fortitudinis, " tulit juge sacrificium, " quod scilicet omni sero et omni mane offerebatur, sicut dicitur, Exod. XXIX, 39, quod agnus offerebatur in mane, et agnus in vespere. " Ei dejecit locum sanctificationis ejus ", per pollutionem scilicet templi: posuit enim in templo statuam Jovis Olympii. I Machab. I, 57: aedificavit rex Antiochus abominandum idolum desolationis super altare Dei.

Ne autem aliquis credat, quod hoc fiat viribus hominum, ideo subdit:

" Robur autem datum est ei, " Antiocho scilicet, " contra juge sacrificium,, " quod Deo acceptius erat in universis sacrificiis. Psal. cxl, 2: Elevatio manuummearum sacrificium vespertinum. " Propter peccata, " populi scilicet. Job, XXXIV, 30: Regnare facit hominem hypocritam propter peccata populi. II Machab. v, 20: Locus particeps factus est populi malorum. " Et prosternetur veritas in terra, " veritatis scilicet doctrinae, vitae, et judicii. Hieronymus: " Cultu idolo-" rura crescente, Dei. religio decrevit. " Sapient, XIV, 27: Infandorum idolorum cultura omnis mali causa est, et initium, et finis. Isa. lix, 14 et 15: Corruit in platea veritas, et aequitas non potuit ingredi. Et facta est veritas in oblivionem: et qui recessit a malo, praedae patuit. " Et prosperabitur, " in malum scilicet. Hieronymus: " Ita ut etiam " opinione sua legem Dei comburendam " decernat. " " Et faciet. " quod scilicet iniquo corde concepit. Jerem. xii, 1: Via impiorum prosperatur: bene est omnibus qui praevaricantur, et inique agunt.

" Et audivi unum. " Hic incipit explanatio, et habet duas partes. In prima ponitur quaestio ad perfectionem illuminationis Prophetae pertinens. Secundo, ponitur Prophetae illuminatio, de visione, ibi, v. 15: " Factum est autem, "

In prima parte tria dicuntur, scilicet qualiter illuminator Prophetae a superiore illuminatore petivit illuminationem, et secundo quod superior ignotus fuit nomine, et tertio de illuminationis determinatione.

Et hoc est:

" Et audivi, " supple, in visione imaginaria, " unum de sanctis, " secundum quod sanctus dicitur AdminBookmark , id est, sine terra.

Quia sic Angeli sancti sunt, nihil de terra, vel de terreno intellectu habentes. Tob. XII, 19, dixit Raphael Angelus: Ego cibo invisibili, et potu qui ab homi-^nibus videri non potest, utor. Ac si dicat: Nec terra, nec terrenus sum, et ideo terrenis non me immisceo. " Loquentem. "

Loqui Angelorum est ad se invicem, et ad hominem: ad se invicem per illuminationem convertere: loqui Angelorum ad hominem est per species sensibiles, vel imaginales, vel intellectuales hominem erudire: unde Angelus loquitur ad interiora cordis, Zachar. I, 14: Dixit ad me Angelus qui loquebatur in me: Clama, dicens. " Et dixit unus sanctus, " Angelus scilicet, " alteri, " supple, sancto Angelo, " nescio cui, " hoc est, non expresso per nomen, " loquenti ti, " sibi scilicet per influentiam, et illuminationem: fluunt autem illuminationes a superioribus ad inferiores, quia dicit Dionysius, quod " lex divinitatis " est per prima media, et per media ili" tima reducere . " Et quia superior usum exterioris officii non habet, et nomina Angeli accipiunt ex officio exteriori, ut dicit Gregorius, ideo nomen superioris remansit incognitum. Judic. xiii, 18: Cur quaeris nomen meum quod est mirabile ? Alia translatio, " quia ipsum " est mirabile. " Ac si dicat: Per exteriora non innotescit, sed in intimis altum est mirabili lumine stellarum et candelae, et quidquid agunt stellae et candelae, informata lumine solis agunt: ita Angelus informatus a lumine superioris operationes format ad formam apparitionis acceptae. Eccli. XXIV, 6: Ego feci in costis ut oriretur lumen indeficiens.

Et subdit de illuminationis petitione, et debet suppleri: Et dixit inferior Angelus superiori: " Usquequo visio, " supple, dabitur quae impletur ? Simile, Habacuc, ii, 3: Adhuc visus procul. Et quod dixit, subdit, explanando: " Et, " id. est, " juge sacrificium, " supple, conculcabitur. Isa. I, 13: Ne offeratis ultra sacrificium frustra: incensum abominatio est mihi. " Et peccatum, " hoc est, idolum, quod antonomastice peccatum est, quod Antiochus posuit super altare

Domini . " Desolationis quae facta est, " hoc est, quae est causa desolationis quae facta est, sicut legitur, Ezech. viii et IX, quod gloria Domini recessit a templo, propter idololatriam. Sapient. XIV, 27: Infandorum idolorum cultura omnis mali causa est, et initium, ei finis. Et debet suppleri: Usquequo durabit peccatum illud, et desolatio? et supple, usquequo " sanctuarium, " hoc est, templum, et sacramenta sanctificantia populum, supple, conculcabuntur ? I Machab. II, 8: Sancta in manu extraneorum facta sunt: templum ejus sicut homo ignobilis. " Et fortitudo, " hoc est, usquequo fortitudo sanctorum, scilicet qui in Deo fortes erant, II Reg. i, 25: Quomodo ceciderunt fortes ? Psal. lxvii, 36: Ipse dabit virtutem, ei fortitudinem plebi suae, " Conculcabitur. " Et nota, quod quinque clausulae praemissae sunt per copulativas conjunctiones conjunctae, et ideo oratio est per cola partes scripta: et hoc quod dicit, conculcabitur, ad quamlibet subjungi debet praeter primam, et tertiam, illis enim subjungi debet, durabit: est enim ista oratio interrogatio, quae plures est, et una responsione terminari non potest.

" Et dixit ei, " superior scilicet inferiori, et determinat temporis successionem, et durationem: successionem, cum dicit: " Usque ad vesperam, ei mane: " et sensus est per successiones temporis, quia omnes habitationes et habitatores terrae, per successionem motus solis, in quo percipitur successio temporis, diversum habent vespere et mane, et noctem et diem. Genes. VIII, 22: Nox ei dies non requiescent. Et subdit de termino durationis: " Et dies duo millia trecenti. " I Machab. I, 21 et seq, legitur, quod anno centesimo quadragesimo tertio regni Graecorum, Antiochus nefandum

idolum posuit super altare Domini: et I Machab. IV, 43 et seq., legitur, quod Judas emundavit sancta Sanctorum, anno centesimo quadragesimo nono perfecto, et sic peccatum desolationis et conculcationis duravit per sex annos, et tres menses, et viginti, dies, in quibus sunt dies duo millia trecenti: propter quod quia haec Propheta ita lucide vidit diu antequam fierent, Hieronymus dicit, quod " non tam Propheta est, quam hi-" storicus: " particularia enim futura describit, ac si. facta sint. Psal. l, 8: Incerta, et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. " Et mundabitur sanctuarium, " a Juda scilicet Machabaeo. 1 Machab. IV, 36: Ecce contriti sunt inimici nostri: ascendamus nunc mundare sancta, ei renovare.

" Factum est, " a perfecto illuminatore. Agitur hic de Prophetae illuminatione: et circa hanc duo dicit, scilicet illuminatoris ad Prophetae accessum, et humanae infirmitatis ad, illuminationem defectum, ibi, v. 20: " Aries, quem vidisti. "

Dicit ergo: " Facilem est autem cum viderem ego Daniel visionem, " scilicet eam quae dicta est, " et quaererem intelligentiam, " imaginum scilicet quae in re significarent. Cujus contrarium videtur ante dixisse: cum enim vidisset visionem, subjunxit, " ego intelligebant. " Sed ad hoc dicendum est, quod in communi intellexit, quod erat de mutatione regnorum, exitum tamen rei et terminum temporis et circumstantias non cognovit, et propter hoc horum intelligentiam nunc quaesivit. Daniel. x, 1: Intelligentia est opus in visione. Psal. XXXI, 8: intellectum tibi dabo, et instruam te. " Ecce stetit in conspectu meo, " visionis scilicet imaginatione, " quasi species viri, " Quasi dicit, quia non erat vir, sed viri species, sive imago.

Simile, Job, IV, 16: Stetit quidam, cujus non agnoscebam vultum, imago coram oculis meis,

" Et audivi vocem, " imaginaria scilicet visione, " viri inter Ulai: " videbatur enim stare inter paludem, et portam: et vir iste fuit illuminator illuminatoris Prophetae, Et dicunt Hebraei, quod fuit Michael: dicunt enim, quod quoties de propitiatione agitur, Michael mittitur, quia, Quis ut Deus, interpretatur: in solo enim Deo propitiatio est: collatio autem illuminationis ad propitiationem pertinet. Daniel. x, 21: Nemo est adjutor meus in omnibus his, nisi Michael princeps vester. " Ei clamavit, ei ait, " Clamor intensionem significat illuminationis apertae. Isa. VI, 3: Seraphim clamabant alter ad alterum, " Gabriel, fac intelligere visionem istam. " Hieronymus et Philo Judaeus: " Angeli " ex operibus, et officiis nomina sumunt, " et quia de fortitudine bellorum agitur, " Gabriel, qui fortitudo Dei interpreta-" tur, mitti perhibetur. Quod autem di-" cit istum , notat, quod iste prae caete-" ris ad illuminationem percipiendam, " cor habuit praeparatum. " I ad Corinth II, 6: Sapientiam loquimur inter perfectos. Et, post pauca, v, 7 : Loquimur Dei sapientiam in mysterio, quae abscondita est,

" Et venit, " hoc est, illuminando appropinquavit. Psal. XXXIII, 6: Accedite ad eum, ei illuminamini, " Et stetit, " ut notaret quod illuminatio stabilis esset, " juxta, " hoc est, prope, " ubi ego stabam: " et hoc nihil est quam illuminationem proportionare, ut capi posset a Propheta. Ad Heman, x, 8: Propeest verbum in ore tuo, ei in corde tuo.

Et subjungit de infirmitate humana ad illuminationes divinas: et hoc est:

" Cumque venisset, " hoc est, illuminando appropinquasset, " pavens, " non scilicet timore mali, sed timore reverentiae, ad magnitudinem illuminationis, " corrui. " Natura animae est, quod intensa ad unum, remittitur ad alterum, unde tota intenta illuminationi, retracta est a corpore, et corpus derelictum ab anima, ruit in seipsum, et collapsum est. Daniel. x, 16: In visione tua dissolutae sunt compages meae, et nihil in me remansit virium. Isa. XXI, 3 et 4: Corrui cum audirem, conturbatus sum cum viderem. Emarcuit cor meum. Ideo dixit Apostolus, II ad Corinth XII, 3: Sive in corpore, sive extra corpus nescio, Deus seit. " In faciem meam, " Cadens in faciem, excipit se manibus, ut suaviter cadat, et videt quo cadat, quod non videt cadens retrorsum. I ad Corinth XIV, 25.: Cadens in faciem adorabit Deum, pronuntians quod vere Deus in vobis sit. " Et ait ad me, " Gabriel scilicet: " Intellige, fili hominis. " Filium hominis vocat, quem per casum vult esse memorem humanae fragilitatis, quae ad divina insufficiens est. Psal. cxxxviii, 6: Mirabilis facta est scientia tua ex me: confortata est, et non potero ad eam. II ad Timoth. II, 7: Intellige quae dico: dabit enim tibi Dominus in omnibus intellectum, " Quoniam in tempore finis, " quando scilicet complebitur iniquitas malorum, usque ad ultionem, et purgatio bonorum per tribulationem. Ezech. VII, 6: Finis venit, venit finis, " Complebitur visio, " quae scilicet demonstrata est tibi. Tob. XIV, 6: Non excidit verbum Domini,

" Cumque loqueretur ad me, " illuminationem scilicet infundendo, " collapsus sum pronus in terram, " tantae excellentiae scilicet lucelli ferre non sustinens. Cui simile est, Matth xvii, 6, ubi discipuli, videntes trans figuratum Dominum, ceciderunt in faciem suam. " Et tetigit me, " tactu scilicet virtutis me confortantis. Luc. VIII, 46: Tetigit me aliquis: nam ego novi virtutem de me exiisse . " Et statuit me in gradu meo. " Gradus hominis est altior proportio quam habere potest, ad intellectum divinorum. Habacuc, ii, 1: Figam gradum super munitionem, et contemplabor, ut videam quid dicatur mihi." Dixitque mihi: Ego ostendam tibi quae futura sunt, " quae solus Deus cognoscit, et ostendere potest. Exod. xxxiii, 19: Ego ostendam omne bonum tibi. ". In novissimo maledictionis. " Maledictionem vocat tempus quo idololatria durabit in templo: tunc enim abundabit maledictio. Sapient. XIV, 8: Per manus (quod fit idolum, maledictum est ei ipsum, et qui fecit illud. " Quoniam habet tempus finem suum. " Tempus vocat spatium vitae, vel regni, vel durationis uniuscujusque. Job, XIV, 5: Constituisti terminos ejus, qui praeteriri non poterunt.

" Aries, quem vidisti, " Explanatio est visionis, et hoc est:

" Aries quem vidisti, " hoc est, imago arietis, " habere cornua, " potestates scilicet regias, " rex Medorum est atque Persarum, " qui per duo cornua significantur.

" Porro hircus caprarum, rex: Graecorum est, " Alexander scilicet, " et cornu grande, quod erat inter oculos ejus, ipseest rex primus, " sicut in praehabitis expositum est.

" Quod, autem fracto illo, " hoc est, mortuo Alexandro, " surrexerunt quatuor pro eo, " sicut hydra, in qua uno capite amputato, tria pejora surrexerunt, " quatuor reges de gente ejus consurgent, " hoc est, de principibus regni ejus. I Machab. I, 10: Imposuerunt sibi omnes diademata post mortem ejus, et filii eorum post eos annis multis, et multiplicata sunt mala in terra. " Sed non in fortitudine ejus, " Alexandri scilicet: quia nullus tenuit monarchiam nisi ipse,

" Et post regnum eorum, " quatuor scilicet, " cum creverint iniquitates. " Matth XXIV, 12: Quoniam abundavit iniquitas, refrigescet charitas multorum. " Consurget rex, " Antiochus scilicet ex Seleuco natus, " impudens facie, " qui de nullo malo verecundabitur. Jerem. iii, 3: Frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere. " Et intelligens propositiones, " hoc est, astutus proposita mala sciens proficere. Psal. xxxv, 5: Iniquitatem meditatus est in cubili suo: adstitit omni viae non bonae, malitiam autem non odivit.

" Et roborabitur fortitudo ejus, " ut possit perficere quod male cogitavit: et hoc est mala fortitudo. Sapient. II, 11: Sit fortitudo nostra lex justitiae. " Sed non in viribus suis, " sed, supple, propter peccata hominum, et ex permissione Dei: unde, Isa. x, 5 et 6: In manu eorum indignatio mea: ad gentem fallacem mittam eum,. " Et supra quod credi potest, universa vastabit. " Isa. XXI, 2: Qui depopulator est, vastat. " Et prosperabitur, " in malis scilicet, " eifaciei, " hoc est, opere complebit. Jerem. xli, i: Via impiorum prosperatur: bene est omnibus qui praevaricantur, et inique agunt. " Et interficiet robustos, " hoc est, qui in Deo robusti esse deberent: unde dicit, Isa. x, 14: Invenit quasi nidum manus mea fortitudinem p op u lorum .

" Et populum sanctorum, secundum voluntatem suam, " supple, interficiet. Psal, lxxviii, 3: Effuderunt sanguinem sanctorum tamquam aquam in circuitu Jerusalem. " Et dirigetur dolus in manu ejus, " ut quos vi vincere non potest, dolo capiat. Psal. xlix, 19: Lingua tua concinnabat dolos, " Et cor suum magnificabit, " hoc est, in superbiam elevabit. Unde, II Machab, v, 21, dicitur de eo, quod putabat se terram ad navigandum, et mare ad ambulandum habere. Contra quod dicit, Psal. cxxx, 1: Domine, non est exaltatum, cor meum, " Et in copia rerum omnium, " supple existens, " occidet plurimos. " Jacob. II, 6: Nonne divites propter potentiam opprimunt vos, et ipsi trahunt vos ad judicia ? " Et contra principem principum, " hoc est, Deum, " consurget: " unde libros legis comburi fecit, et circumcisionem cessare, et legumina terrae auferri, sicut dicitur, I Machab. I et ii. " Et sine manu conteretur, " hoc est, sine viribus, supple, hominum. Hoc legitur, II Machab. IX, 5, ubi dicitur: Ut finivit hunc ipsum sermonem, supple, quem contra Dominum locutus est, apprehendit eum dolor dirus viscerum, et visceribus tabescentibus, et corpore vermibus scaturiente, Dei judicio, vita fructus est, sicut et Herodes .''

" Et visio. " Tangit visionis veritatem et magnitudinem: et hoc est:

" Et visio vespere ei mane, " hoc est, quae successu temporum implebitur, hoc est, " quae dicta est, " per Gabrielem scilicet, " vera est, " significatione scilicet veritatis. Habacuc, II, 3: Adhuc visus procul, et apparebit in finem, et non mentietur, " Tu ergo visionem signa, " hoc est, sigilia, et claude descriptam, ut posteris remaneat. Daniel. xii, 4: Tu autem, Daniel, claude sermones, et signa librum usque ad tempus statutum: plurimi pertransibunt, et multiplex erit scientia. Isa. viii, 16: Signa legem in discipulis meis. " Quia post multos dies erit, " visio scilicet. Isa, xxiv, 22: Post multos dies visitabuntur. Habacuc, II, 3: Si moram fecerit, exspecta illum, quia veniens veniet, et non tardabit,

Et subdit de magnitudine (Visionis: " Et ego Daniel, " confortatus ab Angelo, " langui, " viribus destitutus, " et aegrotam per dies, " scilicet plurimos, propter excessum contemplationis destituto corpore: necesse est enim quod corpus concidat relictum ab anima: unde in hoc casu verum est quod dicitur, II ad Corinth XII, 10: Cum infirmor, tunc potens sum: et in talibus concupiscit, et delectatur homo, et tamen deficit. Psal. lxxvi, 4: Memor fui Dei, et delectatus sum: et exercitatus sum, et defecit spiritus meus. Item, Psal. lxxxiii, 3: Concupiscit, et deficit anima mea in atria Domini. " Cumque surrexissent, " supple, ab infirmitate, " faciebam opera regis, " ut et Deo, et hominibus debita redderem. Glossa inducit illud Apostoli in I ad Corinth IX, 22: Omnibus omnia factus sum: et illud Matth xxii, 21: Reddite quae sunt Caesaris, Caesari: et quae sunt Dei, Deo. " Et stupebam ad visionem, " stupore scilicet admirationis. Act. III, 10: Im pleti sunt stupore et extasi in eo quod contigerat illi. " Et non erat qui inter-profaretur, " publica scilicet interpretatione, sicut aliae visiones interpretatae sunt. Glossa tameo dicit, quod " non " erat qui interpretaretur nomina re" gum, et distinctiones temporum, qui" bus quilibet regnavit. " Isa. XXIX, 11:

Erit vobis visio omnium, sicut verba libri signati: si enim regi Medorum interpretata fuisset visio de destructione regni sui, indignationem concepisset contra populum,