§ III.— Vulgatae synodi Suessanae seu Sinuessanae de Marcellino papa gesta.

I. Urbani et Marcellini altercatio.—1. Diocletiano et Maximiano Augustis, cum multi in vita sua mentis suae aspersu vacillitate mentiebantur origine dicentes, 0011D quod deorum superstitio vanitatis super sex sentirent, et ad sacrificandum eodem tempore multi inducerentur per pecuniam, ut thurificarent diis: Marcellino itaque urbis Romae episcopo venit quidam 0012A nomine Urbanus, qui erat pontifex Capitolii, et repletus multitudine malitiae coepit cum eo habere altercationem de thurificando diis; et dicens ad Marcellinum urbis Romae episcopum: «Si Christus vester, quem dicitis natum de virgine Maria, quid apud semetipsum prima luce missi Magi ab Herode obtulerunt ei munera? quae? aurum, thus et myrrham, id ut scirent sacerdotes, per quid placarent hunc, quem dicitis resurrexisse et sedere super.» Dicit ei Marcellinus episcopus: «Non obtulerunt ei, ut sacrificarent vanitati; sed ideo, ut Deum ac Dominum altissimum eum, quem negabant, ostenderent.» Urbanus ad eadem respondit, dicens: «Una nocte simul adstemus ante domnos imperatores invictissimos Diocletianum et Maximianum atque clementissimos 0012B principes, et dabo tibi quaestionem de thurificando.»

2. Venientes autem die, quod dicunt Vulcanibus, dicit ei Urbanus: «Faciamus hinc et inde duas chartulas, quasi incrementa petitionum, et afferamus clementissimis principibus.» Fecerunt ambo simul, sicut dixerat Urbanus, et venientes ad sacratissimos principes offerebant eis. Marcellinus itaque, urbis Romae episcopus, fidem servans, Christum praedicans, dicit ad principes: «Quid mihi et vobis, principes terribiles universo mundo, quoniam vana est superstitio thurificandi?» Dicit autem Urbanus: «Loquere ad nos ac contra pontifices clementissimi atque invictissimi (clementissimos atque invictissimos) principes, quoniam deum Jovem et invictum Herculem corporei fabricantur, et Jovem quem dicimus 0012C coelum, terram mareque simul cum Saturno menstruantem? Quare ergo hoc Marcellinus pontifex sicut et ego non thurificat majestatibus?» Dicit itaque Diocletianus: «Non exsecrare hominem hunc, quoniam nostrae clementiae non difficultat, exhibet inflammari; sed ejus consilium accipiamus utrumque (uterque), quoniam non probavimus nostrae serenitati esse obscurum, nec contra deos immortales dare sententiam.» Romanus itaque et Alexander secreto dixerunt Diocletiano: «Si hunc, domine atque invictissime princeps, consilio tenueris blandimentis, omnem urbanam plebem habebis in unitate conservare, et gentes per sacrificia fidelissima objurgare.»

II. De thurificatione Marcellini.—3. Dicit autem Diocletianus ad Marcellinum, episcopum urbis Romae: 0012D «Video prudentiam tuam, quoniam magna est, ut nostra sit amicitia, quae diis et universo mundo sit ( forte fuit) inimica. Veni itaque, et loquentiam tuam nostro facias incrementum favori.» Veniens autem 0013A ad templum Vestianum et ad Isidem, introduxit episcopum. Qui dum introissent, erant cum eo duo diaconi Gaius et Innocentius, et tres presbyteri Urbanus, Castorius et Juvenalis. Dum vidissent eum introeuntem, non tamen mittentem et thurificantem, fugerunt hi omnes ad compresbyteros, et invenerunt eos in Vaticano palatii Neroniani, et dixerunt rem quam gestam vidissent. Euntes autem multi Christiani penus veritatis exemplum abierunt, et viderunt eum mittentem et thurificantem, et factum amicum principum. Qui abierunt ab eo, ut testimonium veritatis exhiberent, isti sunt: Bonosus, Maximus, Carpilio, Cyprianus, Olympius, Priscus, Hercules, Androphemus, Benenatus, Epiphanius, Crispinus, Victor, Theodolus, Alexander, Romanus, Bajulus, 0013B Quiriacus, Theodolus, Caritosus, Omitazio, Honoratus, Crescentio, Maximus, Probinus, Urbicus, Concordius, Neapolus, Refrigerius, Sebastianus, Calpurnius, Julianus, Epiphorus, Crispianus, Habetdeum, Crescens, Rapula, Cyprianus, Abeulius, Exquiro, Orphitus, Venerius, Carpulianus, Constantius, Ursus, Valentinianus, Priscus, Severus, Probius, Faustus, Antonius, Quirillus, Albulus, Pulsanor, Homobonus, Caritto, Tespias, Marinus, Fabius, Crispinianus, Herculentius, Petrus, Nonnosus, Honestulus, Auriclianus, Impeditus, Furinus, Domitianus, Agapitus, Himulus, Capillatus, Nepotianus, Concordius, Bonifacius, Reparatus, Jugundinus, Auxentius, Cyprius, Bonushomo, Corporalis, Sallustius, Origanus, Venerosus, Abundius, Tinulus, Major. Hi omnes electi 0013C sunt viri libra occidua, qui testimonium perhibent videntes eum Marcellinum thurificasse.

III. De synodo in qua Marcellinus thurificasse se negat.—4. Factus itaque synodus, non tamen collecti sunt in integro sacerdotes, quia curriculus urgebatur persecutionis. Veniens autem episcopus Marcellinus, negabat se thurificasse. Nam dixit et hoc, sententiam proposuit, quia dimiserunt eum qui cum eo esse videbantur in eodem loco presbyteri Urbanus, Castorius et Juvenalis, et diacones Gaius et Innocentius. Synodus autem universus hoc dixerunt cuncto judicio: «Tu enim eris judex; ex te enim damnaberis, et ex te justificaberis: tamen nostrae 0014A praesentiae. Illud vero dum veneris ad judicium tuum, ex te damnaberis, et ex te justificaberis; tu enim judex, tu reus. Presbyteri autem vel diacones, quoniam pontificem qui eos creavit in ordine presbyterii vel diaconatus honore, et dimiserunt aream, et evacuaverunt horreum, ad probandum, amisso ordine, intrent examen, quoniam evacuaverunt horreum. Debuit enim pontifex mori cum quinque ( supple, potius) quam vivat suo judicio condemnatus.» Introivit autem universus synodus in crypta Cleopatriense in civitate Sessuana ( ms. Sensuana), et quia non multitudo referebatur in crypta, synodi quinquageni introibant.

IV. Damnantur Urbanus, Castorius ac socii.—5. Prima autem die synodi introierunt hi damnantes 0014B Urbanum, Castorium et Juvenalem presbyteros, et diaconos Gaium et Innocentium. Hi sunt qui introierunt episcopi, audientes, non tamen judicantes pontificem, Petrus, Castorius, Habetdeum, Castinus, Victor, Felicianus, Parterius, Majorinus, Castalius, Laurentius, Paulus, Bonosus, Felix, Firminus, Spesindeo, Tranquillinus, Anastasius, Castinus, Victor, Beneservandus, Joannes, Epiphanius, Castus, Yacinthus, Herculanus, Sabinus, Orfitus, Gaudiosus, Reparatus, Amplexus, Cyprus, Fortunatus, Quadratianus, Sebastianus, Cyprianus, Pascasius, Innocens, Valerius, Servulus, Cerasianus, Constantius, Quintilianus, Montanus, Catellus, Polycarpus, Athanasius, Hermias, Nepotianus, Petrus, Aristonicius. Hi introeuntes in crypta propter metum augustorum, 0014C uno ore quasi triceni, uno die ejus consilio judicantes, et damnaverunt Urbanum, Castorium et Juvenalem presbyteros, et diaconos Gaium et Innocentium, qui evacuaverunt horreum, et dimiserunt aream apertam, ut introiret immundus, et comederet triticum. Ipsos etiam damnaverunt.

6. Et judicabant, non tamen judicabant pontificem: quia hoc ex uno ore erant conroborati, ut intra hos LXXII testimonia ipse judex, ipse reus, ipse semetipsum ea ( f. in) praesentia eorum innocentem se servaret, et infidelem se damnaret; quoniam in LXXII libra occidua reparationem resurgit annus. Hanc itaque gesta miraculum, ut introiret de testimonia 0015A talis unius uxoris, filios habens, sicut et hic qui habet uxorem et filios, adulteravit super uxorem, et dedit uxori repudium. Et introierunt alii decem et alii tres dicentes: «Nos te vidimus mittentem et thurificantem Herculi, Jovi et Patusino.» Dicit autem Marcellinus: «Quo die?» Respondit unus corum, et dixit: «Quo die excidisti (exuisti) purpuram, et induisti coccum, et gaudebat super te Diocletianus, eo quod satis paulo ante negabas, et ante ejus tribunal thurificabas.» Athanasius episcopus dixit: «Ita sunt quae testantur isti?» Et respondit Petrus episcopus, et dixit: «Loquere et pontifex ( f. tu pontifex), et judica causam tuam.» Et subscripserunt quinquaginta episcopi qui supradicti sunt in quatuordecim viros, qui ex uno ore 0015B loquebantur de duo et septuaginta, et firmabant judicium.

V. Presbyteri Rom. damnationem Castorii et sociorum ratam habent. Marcellini causam discutiunt alii quinquaginta episcopi.—7. Alia autem die venerunt tres et viginti presbyteri urbis Romae, et in eorum judicio Urbani, Castorii et Juvenalis presbyterorum, et Gaii et Innocentii diaconorum damnationem integram perspexerunt, ipsi de suo ordine justitiam tenuerunt dicentes: «Amisso ordine negent se esse horumque socii Ecclesiae.»

8. Venientes autem post secundum diem post damnationem presbyterorum Urbani, Castorii et Juvenalis, Gaii et Innocentii diaconorum, venerunt alii quinquaginta episcopi, et introierunt in crypta, 0015C ut tertia pars synodi compleretur. Et dum ingressi fuissent in crypta propter tempestatem temporis, introivit et Marcellinus urbis episcopus, cum adhuc itaque nomen tenens episcopatus, nondum enim fuerat damnatus, nisi numerus secundum ordinem synodi librae ( Colb. ms. libra) probaret exemplum. Introivit 0016A autem Castinus, Bonus, Quiriacus, Dominicus, Alexander, Venerosus, Felix, Joannes, Crispus, Deusdedit, Honestatus, Majorianus, Vita, Carpurianus, Anastasius, Petrus, Crescentio, Domninus, Ursus, Agatho, Honestatus, Marcus, Urbanus, Valentinus, Sallustius, Crescens, Firminus, Spectator, Sebastianus, Ultius, Benenatus, Tristator, Servus, Marcus, Montanus, Asterius, Anthimus, Placentianus, Ambrosius, Quirillus, Andreas, Philippus, Magnus, Exsuperantius, Adrianus, Petrus, Gorgonius, Simplex, Victor, Venerosus. Introibant autem in crypta.

VI. Suo eum judicio permittunt, et quinque clericorum damnationem approbant.—9. Respondit Anastasius et Anthimus episcopi, et dixerunt: «Tuo ore 0016B judica causam, non nostro judicio; solve conditionem.» Respondens autem Sebastianus episcopus dixit: «Noli in nostro judicio, sed collige in sinu tuo causam tuam, et introduc testes, ut testificentur veritatem: quoniam ex te justificaberis, et ex ore tuo condemnaberis; quoniam recte anticipantes nostri et coepiscopi damnaverunt, sicut et nostro ore petimus uno consorti judicio damnari, Urbanum, Castorium et Juvenalem presbyteros, Gaium et Innocentium diaconos: quia heri ex spelunca fregerunt (fugerunt), et tepefactum hi dimiserunt, amisso ordine, intrent examen: quoniam omnes tegulae, dicit Petrus episcopus, dum tultae fuerunt de fornace, jam coctae iterum coquuntur sole, et pluviae in eodem probantur, ut sint super habitaculis 0016C hominum.

VII. Marcellinum thurificasse probatur. Superinducuntur quatuor et quadraginta novi Testes. Ipse se damnat Marcellinus.—10. Mora autem non faciente ( f. patiente), ut in damnationem eorum interdictorum subscriberent hi quinquaginta episcopi, 0017A ut, amisso ordine, introirent in synodum, ecce introierunt et quatuordecim testes, qui dicebant se Marcellinum vidisse thurificantem. Respondit unus episcopus nomine Sallustius: «Dicite coram veritatem.» Respondit Petrus, et dixit ad Marcellinum episcopum: «Jam audi, pontifex, et judica causam tuam: quoniam ex ore tuo justificaberis, et ex ore tuo condemnaberis: quoniam omnia membra sana esse non possunt, si caput maestavit.» Respondit Marcellinus, et dixit voce clara: «Non diis sacrificavi, sed tantum grana levatis manibus pruna combussi.» Levaverunt se omnes quinquaginta praesules episcopi, dicentes ad quatuordecim testimonia: «Quid vidistis hunc facientem? quod ex ore suo testatur quasi uno ore dicentes.» Et subscripserunt 0017B omnes quinquaginta in quinque testimonia quatuordecim virorum: ita ut octo et viginti complerentur cum anticipatis. Unus autem de episcopis, nomine Quirinus, dixit: «Infudisti cor tuum, pontifex, malitia, quod decem et octo annis sic caveras castitate; praesul vulnerasti universa membra tua: propterea ego non recedam de omni introitu synodi: omne purpureum cor tuum.»

11. Alia autem die constituerunt hi ducenti episcopi, ut quasi et ipsi introirent quinquageni in synodum. Et facta collocutione in uno cum hos anticipantes centum sederunt in eadem civitate omnes ex uno examen trecenti, et alligaverunt et damnaverunt hos, Urbanum, Castorium et Juvenalem presbyteros, Gaium et Innocentium diaconos. Respondit Sebastianus 0017C episcopus: «Hoc tribunal nostro sermone, nostro chirographo, nostro eloquio, nostro auxilio, nostra constantia et veritate fixa et praeclara dispositione auditionis exhibemus legamen. Non enim nostro ore justificaberis, aut nostro ore condemnaberis, quoniam sue tunicam tuam in te, quam paulo non induebas sutam, modo excisam sue ex corde tuo 0018A et ex manibus tuis, involvere in peccato tuo, Marcelline, expontifex Romae.» Respondit Urbanus episcopus ad Sebastianum episcopum et dixit: «Introducantur testes viri viriliter numero quatuor et quadraginta ut libra occidua compleatur a multis, quod a multis fabricatum est.» Et introierunt testes Tranquillinus, Priscus, Bonus, Servulus, Cyprianus, Petrus, Quadratianus, Aresto, Tespius, Quadrus, Epiphorus, Maximus, Gordianus, Gaudiosus, Saturninus, Urbanus, Reparatus, Priscus, Venerosus, Romanus, Exsuperius, Crispianus, Barbarus, Leo, Forianus, Bacauda, Ambrosius, Terula, Johannes, Jubentius, Proculus, Octavianus, Romanus, Valerius, Iacinthus, Mellicianus, Petrus, Claudius, Exper, Probus, Nicorus, Probatianus, Ursinus, Urbatianus.

0018B 12. Singulis autem adstantibus in gremio trecentorum episcoporum et triginta presbyterorum Romanorum, et viginti octo supradicti testes, ut libra compleretur: quoniam duodecim unciae in libra probabitur sensus, et in septuaginta duobus comparatus damnabitur praesul. Respondit Quiriacus episcopus, et dixit ad Marcellinum: «Non cognoscis universum velamen cordis tui (Vid. acta de purgatione, Xyst. III, n. 4) : judica enim causam tuam, et lacera, macera macerationem tuam. Non ex nobis judicaberis: tuo enim pontificio condemnaberis, et nostro testimonio explicaveris metas: quoniam nos in condemnationem nihil opponimus causale, nihil defendimus: sed damnamus hos, qui evacuaverunt templum, et dimiserunt fabricam manu de super constructam, ut introirent 0018C lupi, et facerent speluncas, et comederent agnos immaculatos, et eos qui ex vetere ad novum venerant, inveterarent. Te enim non condemnamus, quoniam ex ore ((tuo justificaberis, et ex ore tuo condemnaberis.» Marcellinus autem in conspectu synodi)) cecidit in terra. Ibi autem jacens, et ibi eo mora faciente, damnaverunt. Synodus autem et presbyteri triginta 0019A voce clara chirographum firmaverunt super Urbanum, Castorium et Juvenalem presbyteros hi: Humanus, Capuanus, Castorius, Innocentius, Audax, Homobonus, Petrus, Quiriacus, Herculanus, Serenus, Johannes, Nepotianus, Cyprianus, Corporanus, Eusebius, Castinus, Victor, Matthaeus, Spesindeo, Virus, Vincomalus, Collecticius, Valentinus, Priscillianus, Julianus, Lucianus, Castorius; et diacones isti: Hermes, Xystus, Petrus. Subscripserunt autem in damnationem horum quinque Urbani, Castorii et Juvenalis presbyterorum, et Gaii et Innocentii diaconorum.

13. In sinu autem trecentorum episcoporum caput cinere convolutus Marcellinus episcopus Urbis voce clara clamans dicebat: Peccavi coram vobis, et non possum in ordine esse sacerdotum: quoniam avarus 0019B me corrupit (corrupi) auro. Subscripserunt autem in ejus damnationem, et damnaverunt eum extra civitatem. Sacerdos nomine Helciadis episcopus subscripsit primus in ejus damnationem, non tantum 0020A tempore quod exigebat ordo, sed etiam futuri temporis. Quod etiam et ipse voce clara dicebat: «Juste ore suo condemnatus est, et ore suo anathema suscepit maranata: quoniam ore suo condemnatus est. Nemo enim umquam judicavit pontificem, nec praesul sacerdotem suum: quoniam prima sedes non judicabitur a quoquam.» Hoc autem audito, Diocletianus, dum esset in bello Persarum, audivit quod trecenti episcopi et triginta presbyteri et tres diacones in condemnationem convenirent. Dum subscripsissent omnes, ipse omnium primus manu sua propria Marcellinus conclusit in suum anathema, anathemati subscribens. Iratus autem Diocletianus in eamdem civitatem misit, et multos episcopos ad martyrii coronam traxit. Factum est autem nihil aliud, dum 0020B primo damnati fuissent tres presbyteri et duo diacones damnati. Damnatus autem et Marcellinus episcopus suo judicio X Kalendas Septembris Diocletiano VIII et Maximiano VII.