SUMMARIUM.

Refutat opinionem Anaxagorae ponentis infinita principia, relatam supra, num. 42. de qua habetur 1. Phys. text. 32. 33. sed fatetur hunc caeteris subtilius posuisse intellectum impermixtum seu separatum, primum principium effectivum. Doctor trahit Anaxagoram ad sensum bonum sententiae Catholicae, de rerum principiis, conformem.

Anaxagoram vero si quis susceperit, elementa duo dicere suscipiat maxime secundum rationem, quam ille quidem non dearliculavil, secutus est enim ex necessitate dicentes eam.

Disputat contra Anaxagoram, qui praeter intellectum, posuit principia materialia infinita. Circa quod duo facit. Primo proponit qualiter ejus positio potest bene et male intelligi. Secundo illud exponit. Secunda ibi: Nam absurdo. Dicit ergo, quod si quis vult suscipere opinionem, scilicet Anaxagorae, esse veram, elementa duo dicere, id est, de eo quod posuit duo principia, scilicet materiam et efficiens, suscipiat

maxime secundum rationem, quam scilicet ipse videtur secutus, qui quadam necessitate veritatis coactus, ut scilicet sequeretur eos, qui hanc rationem exprimunt, ipse vero non dearticulavit eam. Et hoc est quod dicit, quam scilicet rationem, ille non dearticulavil, secutus est enim ex necessitate dicentes eam. Vult dicere quod ejus opinio est vera quantum ad hoc quod non expressit, falsa autem quantum ad hoc quod expressit. Deinde cum dicit :

Nam absurdo existente taliter dicere permixta esse a principio omnia. Et quod oportet accidere impermixta praeexistant, et quia non aptum est quilibet permisceri quodlibet. Adhuc autem, quia passiones et accidentia separantur a substantiis, eorumdem enim permixtio est et separatio.

Exponit quod proposuit. Circa quod duo facit, quia primo ostendit qualiter dixit male, quantum ad ea quae expressit. Secundo qualiter bene, quantum ad ea quae non expressit. Secunda ibi : Tamen si quis.

Ad evidentiam primae partis notandum, opinionem fuisse Anaxagorae, sicut magis apparet primo Physicorum, text. com. 32. et 33. et inde, quod a principio universi fuit unum chaos confusum, in quo erant permixta omnia, sine aliqua actuali rerum distinctione, quae per intellectum fuerunt postea segregata et distincta, et posita in esse specifico et actuali. Contra hoc confusum chaos arguit Aristoteles breviter tangendo quatuor rationes ; tum primo, quia secundum hoc distinctio rerum, et generatio non fuisset ab aeterno, sed aliquando fuissent simul omnia, quod Philosophus habet pro absurdo; ideo dicit quod supple Anaxagoras, male dixit tanquam absurdo existente totaliter dicere secundum principium, id est, a principio omnia permisceri, et quod supple non fuerit rerum distinctio et generatio ab aeterno. Tum secundo, quia si sic, illud chaos haberet rationem posterioris respectu rerum distinctarum, quod est contra rationem principii, quia principium prius est principiato. Consequentia patet, quia res impermixtae et indistinctae ab illo chaos se habent ad ipsum chaos confusum, sicut simplex ad compositum, sed simplex prius est composito naturaliter. Dicit ergo quod, supple Anaxagoras male dicit, et quod oportet accidere quod impermixta praeexistant, scilicet ipsi chaos confuso et permixto. Tum tertio, quia non quodlibet est aptum permisceri cuilibet, ut ostensum est primo de generatione, text. com. 82. et inde, sed quorum est alteratio mutua, quia mixtio est mixtibilium alteratorum vicissim. Dicit ergo, quod supple Anaxagoras maledixit, ponendo in illo chaos quodlibet cum quolibet esse mixtum, et non aptum natum est quodlibet cuilibet permisceri. Tum quarto, quia si sic, ergo accidentia possunt naturaliter a subjecto separari, quod est absurdum. Consequentia patet, quia eorum est separatio quorum est mixtio. Anaxagoras autem posuit quod omnia accidentia cum substantiis essent simul mixta in illo chaos confuso, et per consequens possunt ab invicem separari: et hoc est quod dicit, quod supple Anaxagoras male dixit, quia adhuc quod sequitur contra eum quod passiones, et accidentia a substantiis separantur,eorumdem enim est permixtio et separatio. Deinde cum dicit:

Tamen si quis prosequitur dearticulans quae vult dicere, forsan apparebit mirabilius dicens? quando namque nihil erat discretum, palam quia nihil erat verum dicere de substantia illa. Dico autem quod neque album, neque nigrum, aut fuscum, aut alium colorem, sed non colorata erant ex necessitate, horum enim colorem aliquem haberet. Similiter autem et sine sapore eadem hac ratione,nec aliud similium quidquam, nec enim quale aliquid id possibile esse, nec quantum, nec quid: aliqua enim in parte dictarum specierum inesset utique ei, sed hoc impossibile permixtis omnibus, jam enim discreta essent.

Ostendit qualiterejus positio bene potest intelligi, quantum ad ea quae non expressit. Circa quod tria facit. Primo ostendit quod ipse magis accessit ad naturam principii materialis. Secundo quod subtilius tetigit naturam principii effectivi. Tertio excusat de prolixiori harum opinionum perscrutatione. Secunda ibi : Sed permixta. Tertia ibi : Verum quidem, et hi. Dicit ergo, quod licet male dixerit quantum ad ea quae expressit, tamen si quis prosequitur ejus, scilicet opinionem articulatis, id est, articulariter inquirens, quae vult dicere, quantum scilicet ad suam intentionem, licet verbis exprimere nesciret, forsan apparebit dicere mirabilius, id est, subtilius aliis supple Philosophis antiquis, quia supple magis accessit ad naturam materiae. Quando namque nihil erat discretum, vel distinctum, sed supple omnia in illo chaos erant mixta, palam; quia nil erat veru, n dicere, puta de illa substantia, scilicet mixta quam ponebat, scilicet rerum materiam, quod exponit primo in coloribus dicens : dico autem nec album, nec nigrum, nec caeruleum, nec alium colorem, supple contingebat de illa substantia praedicari, ut si diceretur alba vel nigra, nam alias talis color non esset cum rebus aliis permixtus: sed nec colorata erant, ex necessitate enim horum, scilicet specialium colorum aliquem haberet, idest, non solum de ista substantia aliquis color specialis non poterat praedicari, sed nec etiam color, quia de quocumque praedicatur genus, necesse est de eo aliquam illius speciem generis praedicari, 2. Topic. cap. 10. Si igitur illa substantia non est alba,nec nigra, etc. sequitur quod nec sic esset colorata. Similiter autem est de aliis generibus, unde subdit : Similiter autem, et sine sapore erit illa substantia, eadem quoque ratione nec aliud similium ; unde nec ipsa genera prima de illa substantia poterant praedicari, puta Substantia, Quantitas, Qualitas, etc. quia si sic, necesse esset aliquam specierum illorum primorum generum de illa substantia praedicari, quod est impossibile, quando omnia sunt permixta. Rationem subdit : nihil enim nec quale, aliquid id esse possibile, nec quantum, nec quid; aliqua enim in parte dictarum specierum inesset ei, scilicet substantiae illi, sed hoc est impossibile permixtis omnibus, id est, cum omnia simul sint permixta: jam enim discreta essent, id est, distincta et non mixta, illa scilicet quae de tali substantia possunt distincte praedicari.

Notandum quod talis est natura materiae, ut nullam formam actu habeat, quae de ipsa possit actu praedicari, sed habet omnes in potentia, ex hoc ergo quod Anaxagoras sic locutus est de illo chaos mixto et confuso, sicut fuit dictum ad naturam materiae videtur .approximasse multum. Est tamen aliqua differentia, quia mixtum illud quod ponebat, licet non esset actu aliquod eorum quae in ipso dicebantur permisceri: nihilominus tantum ponebatur aliquid esse actu, quod de ipsa materia dici non potest, si de se naturaliter consideretur, et suis propriis naturalibus relinquatur. Deinde cum dicit:

Dicit aulem permixta omnia praeter intellectum, hunc autem impermixtum solum et purum. Ex his itaque accidit ei dicere principia ipsum unum; hoc enim simplex, et impermixtum et alterum quale ponimus indeterminatum, antequam determinetur, et quamdam speciem participet. Quare dicit quidem non recte, nec plene, videtur tamen aliquid dicere simile posterius dicenlibus, et nunc apparentibus magis.

Ostendit, quod prae aliis subtilius tetigit naturam principii effectivi, quod posuit intellectum. Dicit ergo quod permixta dicit esse omnia, scilicet Anaxagoras, praeter intellectum, et hunc, scilicet intellectum dicit impermixtum solum, et purum ; ex his autem accidit, id est, ei, Anaxagorae, scilicet dicere principia, supple duo: unum ipsum, scilicet intellectum, quem ponit simplicem et impermixtum, et esse supple principium in genere causae efficientis: et alterum, scilicet indeterminatum, id est, mixtum et confusum, quale nos, scilicet ponimus materiam, antequam determinetur, et quamdam speciem, id est, aliquam formam, participet: materia enim prima de se est indeterminata, nisi specificetur per aliquam formam, cum in potentia sit ad omnes. Concludit ergo quare nec sic

Anaxagoras dixit recte, nec plane, scilicet quantum ad ea quae expressit, videtur tamen aliquid dicere propinquum dicentibus posterius, et nunc magis apparentibus, id est opinionibus Aristotelis et Platonis, quae sunt veriores et magis apparentes quantum ad id, quod recte de prima materia, et de primo principio tradiderunt. Notandum quod opinio Anaxagorae posset trahi ad bonum sensum, et ad Theologicam veritatem; nam secundum Scripturam et Doctores a principio creationis mundi fuit creata materia prima, non sub aliqua determinata et specifica forma, sed erat quaedam massa confusa et mixta, pertingens scilicet a centro terrae usque ad circumferentiam primi caeli, quod Empyreum, sive cristallinum nominatur ; et illa massa, ut habetur Genes. primo, aliquando nomine terrae, aliquando nomine abyssi, aliquando nomine aquarum nominatur. De ista autem massa factae sunt res distinctae, secundum opera sex dierum, et hoc ab intellectu divino puro et immixto, unde ibidem Genes. primo, dicitur, quod Spiritus Domini ferebatur super aquas, eo modo quo, scilicet intellectus artificis fertur super lignum, et aliam materiam, ut ex ea fabricet artificialia, et haec est veritas Catholica. Ad propositum, si Anaxagoras forsan per illud chaos confusum intellexit materiam primam, sic creatam, et per intellectum immixtum et purum, intellexit divinum intellectum, verissime opinatus est de rerum principiis, quare non immerito aliis Philosophis hic praefertur. Deinde cum dicit :

Verum hi quidem his, qui circa generationem sermonibus, et corruptionem, et motum proprii sunt solum. Verum namque circa talis substantiae principia, et causas quaerunt solum.

Excusat se de prolixiori perscrutatione opinionum praedictarum, dicens : Verum pro sed, sed quidem quia hi, scilicet sermones dictorum Philosophorum, sunt proprii ipsis sermonibus, scilicet naturalibus, qui sunt circa generationem, et corruptionem, et motum, ideo supple pertractare opiniones istas ad Physicum magis pertinet quam ad scientiam praesentem; unde subdit, fere, verum namque solum quaerunt, scilicet dicti . Philosophi, principia et causas talis substantiae, scilicet generabilis, corruptibilis et mobilis, de qua est ipsius Philosophi Physici speculari. Dicit autem fere, quia de aliis substantiis non curabant,licet quaedam principia ab eis posita possent ad alia extendi, ut patet maxime de intellectu, quem Anaxagoras posuit ; quia igitur non posuerunt principia communia omnibus substantiis,quod pertinet ad scientiam praesentem, sed principia substantiarum corruptibilium tantum, quod pertinet ad Philosophiam naturalem, idcirco pertractare eorum opiniones potius est illius negotii quam praesentis, ideo non est amplius curandum de istis.

SUMMAE TERTIAE