CAPUT I.

Quomodo facilitas et difficultas accidunt circa considerationem veritatis?

De veritate autem theoria sic quidem difficilis est, sic vero facilis.

Hic incipit secundus liber, ubi Philosophus postquam pertractavit opinionem antiquorum de causis et principiis entium, accedit ad suam propriam intentionem, pertractando ea quae pertinent ad considerationem hujus scientiae.

Ad cujus evidentiam notandum, quod omnis scientia est de veritate. Differenter tamen est hoc, quia aliae scientiae particulariter considerant de veritate, ista autem universaliter, et ideo ad hanc proprie pertinet considerare, quae respiciunt universalem veritatem. Et secundum haec, ista pars dividitur in duas, quia primo agit

Philosophus de his quae spectant ad considerationem veritatis in communi. Secundo descendit ad ea quae spectant specialiter ad considerationem hujus scientiae. Secunda ibi, in principio tertii : Necesse est ad quaesitam. Prima dividitur in tres, quia primo praemittit qualiter facilitas et difficultas accidant circa notitiam et considerationem veritatis. Secundo, ostendit ad quam scientiam maxime pertinet considerare et habere notitiam veritatis. Tertio exponit modum acquirendae veritatis. Secunda ibi : Vocari vero Philosophiam. Tertia ibi : Contingunt autem. Prima in duas, quia primo facit, quod dictum est. Secundo, ostendit quomodo homines mutuo se juvant in acquisitione veritatis. Secunda ibi: Non solum autem his. Prima in duas, quia primo proponit, quod consideratio veritatis est quodammodo facilis et aliquo modo difficilis. Secundo probat propositum ibi : Signum autem. Dicit ergo, quod theoria, id est, speculatio, vel consideratio, de veritate sic quidem, id est, uno modo difficilis, sic quidem, id est, alio modo facilis. Deinde cum dicit:

Signum autem est, neque digne quemquam adipisci ipsam posse, nec omnes exortes esse, sed unumquemque aliquid de natura dicere. Et secundum singulos quidem nihil, aut parum ei immittere, ex pmnibus autem coacervatis fieri magnitudinem aliquam.

Probat propositum, assignando causam dicti. Circa quod duo facit, quia primo ostendit quomodo consideratio de veritate est facilis. Secundo, quomodo est difficilis. Secunda ibi : Sed habere. Prima in duas, quia primo reddit causam dicti. Secundo corollarie infert quoddam ex praedictis. Secunda ibi : Quare sic videtur. Dicit ergo, quod signum est supple, quod consideratio de veritate sit facilis, nullum eam digne acquirere posse, nec omnes exortes esse, id est, si nullus eam perfecte habeat, tamen nec omnes latet ; ideo dicit : sed unumquemque quidem de natura aliquid dicere, id est, quod quilibet aliquid novit, et potest enuntiare de natura rerum, cujus probatio est, quia secundum unumquemque quidem nihil, aut parum ei est immitteret ex omnibus autem, coarticulatis fieri magnitudinem aliquam, id est, quod quilibet seorsum nihil, aut parum novit de veritate, et parum immittit ad gazophylacium veritatis: tamen si omnia coarticulentur, et congregentur, fiet aliqua una magna quantitas. Deinde . cum dicit:

Quare si sic videtur habere, ut proverbialiter dicimus : in foribus quis delinquet? sic quidem utique erit facilis.

Infert quoddam corollarium ex praedictis, dicens : quare supple quilibet potest aliquid de veritate cognoscere, licet parum sic videtur habere, scilicet circa notitiam veritatis, ut dicimus proverbialiter, in foribus quis delinquet ? id est, sicut dicimus communiter, quod in januis domorum nullus errat, licet enim interiora domus possunt ignorari, tamen circa introitum nullus errat: similiter in cognitione veritatis sunt aliqua per se nota, circa quae nullus errat, sunt prima principia, puta, non contingit idem esse et non esse, et omne lotum est majus sua parte. Circa conclusiones autem, ad quas per talia principia, quasi per januam pervenitur, contingit errare: concludit ergo hoc modo, cognitio veritatis est facilis, inquantum, scilicet est cognitum principium per se notum, per quo ?, quasi per januam omnibus notam, introitur ad notitiam veritatis.

Notandum, quod haec quae in notitia veritatis se habent, ut fores in domo, sunt principia complexa, quae secundum complexionem sunt sicut locus januae, quem nullus ignorat. Deinde cum dicit :

Habere autem totum, aut partem non posse, difficultatem ejus ostendit.

Ostendit quomodo sit difficilis consideratio veritatis. Circa quod duo facit. Primo proponit intentum. Secundo reddit causam dicti. Secunda ibi : Forsan autem. Dicit ergo, quod habere ibi scilicet in consideratione veritatis totum et partem non posse, ostendit difficultatem ejus.

Notandum, quod hoc quod dicitur de toto et de parte exponitur uno modo sic, scilicet quod duplex est via procedendi ad cognitionem veritatis: una quidem per modum resolutionis, secundum quam procedimus a compositis ad simplicia, et a toto ad partem, sicut dicitur 1. physic. text. c. 3. quod confusa sunt nobis prius nota, et seundum hanc viam tunc est perfecta notitia veritatis, cum perventum est ad cognoscendum distincte singulas partes rei. Alia via est per modum compositionis, per quam proceditur e converso, scilicet a simplicibus ad composita et a partibus ad totum, et secundum hanc viam tunc est perfecta et imperfecta eo modo, quo imperfectum large dicitur pars perfecti: quia igitur multi imperfecte cognoscentes veritatem opinantur, se cognoscere perfecte, nescientes distinguere inter perfectum et imperfectum, et inter totum et partem, ideo ex hoc ostenditur difficultas circa notitiam veritatis. Deinde cum dicit:

Forsan autem, et difficultate duobus modis existente, non in rebus, sed in nobis est ejus causa. Sicut enim nycticoracum oculi ad lucem diei sese habent, sic et animae nostrae intellectus ad ea, quae sunt omnium naturae manifestissima.

Reddit causam dicti. Dicit ergo, forsan existente difficultate, scilicet cognoscendi secundum duos modos supple, vel ex parte rerum cognoscibilium, vel ex parte intellectus cognoscentis, non in rebus, sed in nobis est causa ejus, scilicet difficultatis cognoscendi. Vult dicere, quod licet difficultas cognoscendi videatur accidere, vel ex defectu rei quae cognoscitur, vel ex defectu intellectus qui cognoscit, tamen causa hujus difficultatis non est ex parte rerum, sed ex parte nostra; quod probat cum subdit, sicut oculi

nycticoracum se habent ad lucem diei, sic et intellectus animae nostrae ad ea quae sunt manifestissima in natura, et ideo signum est, quod defectus ille cognoscendi non est ex parte rerum, cum illae sint manifestissimae, quantum est de se et sua natura ; sed defectus est ex parte intellectus, sicut defectus visionis non est ex parte luminis diei, sed ex parte oculi nycticoracis, etc. Deinde cum dicit :