CAPUT I.

Ostendit causas dubitationis.

Necesse est autem ad quaesitam scienr liam nos aggredi primum de quibus dubitare primum oportet. Haec autem sunt quaecumque de ipsis aliter susceperunt quidam, et si quid exlra hoc praetermissum est.

Postquam Philosophus in secundo libro determinavit de his, quae spectant ad considerationem veritatis in communi, nunc descendit ad determinandum ea, quae spectant specialiter ad considerationem hujus scientiae. Circa quod duo facit. Primo procedit modo disputativo et dubitativo. Secundo procedit modo determinativo sive demonstrativo. Secunda ibi, in principio quarti : Est autem scientia quaedam. Prima in duas. Quia primo praemittit suum intentum. Secundo prosequitur de intento. Secunda ibi : Primum ergo de quibus. Prima pars, quae est quoddam prooemium hujus tertii, dividitur in duas. Quia primo proponit suam intentionem in generali. Secundo exponit eam in speciali. Secunda ibi : Est autem dubitatio. Prima induas. Quia primo praemittit suam intentionem. Secundo subjungit intentionis rationem. Secunda ibi : Inest autem investigare. Dicit ergo primo sic, quod ad quaesitam scientiam, scilicet a nobis de principiis necesse est aggredi ea, de quibus dubitare nos oportet primum, supple antequam veritas determinetur: ea vero sunt, scilicet dubitabilia, scilicet de quibus intendimus: quaecumque quidam, scilicet antiqui Philosophi, de ipsis aliter susceperunt, id est, opinati sunt aliter quam habeat veritas rei: et si quid extra hoc est, ab eis scilicet praetermissum, quod dicit propter hoc, quod ipse inquirit de quibusdam, quae Philosophi antiqui dimiserunt. Deinde cum dicit:

Inest autem investigare volentibus pretium operae bene dubitare: posteriorum enim investigatio priorum est solutio dubitatorum. Solvere vero non est ignorantis vinculum, sed mentis dubitatio hoc de re demonstrat. Inquantum enim dubitat, in tantum similiter ligatis est passus. Impossibile enim utrisque procedere ad id, quod est ante. Propter quod, et difficultates oportet speculari omnes prius et harum causas.

Subjungit, et assignat istius intentionis quadruplicem rationem, quarum secunda ponitur ibi : Et quia quaerentes. Tertia ibi : Et adhuc. Quarta ibi: Amplius melius. Dicit ergo, quod volentibus investigare, scilicet veritatem, inest, id est oportet bene dubitare ab initio, id est, principio inquisitionis. Cujus rationem subdit, quia investigatio posteriorum, in inquisitione veritatis non est aliud, quam solutio priorum dubitatorum, quod declarat per simile in solutione ligaminis corporalis dicens, quod solvere non est ignorantis nodum ;nam ille, quiignoratnodum non potest ipsum dissolvere : sed mentis dubitatio hoc enim simile de re demonstrat ; sic enim videtur se habere dubitatio de re ad mentem, sicut ad corpus nodatum, vel ligatum : in quantum aliquis dubitat, in tantum enim est passus similiter, id est, aliquid simile ligatis, impossibile est enim utrisque pervenire ad quod est ante, id est, quod sicut ille, qui habet pedes ligatos, non potest procedere ad anteriora secundum viam procedendi, vel progrediendi, sic ille, qui dubitat, quasi habens mentem ligatam, non potest ad anteriora procedere secundum viam speculandi. Ideo subdit, propter quod oportet speculari prius omnes difficultates harumque causas; sicut enim ligatus corporaliter si vult solvere vinculum et nodum, oportet quod prius respiciat vinculum, et nodum ligaturae; sic ille, qui vult solvere dubitationem prius debet considerare difficultates et earum causas. Deinde cum dicit:

Et quia quaerentes sine dubitatione primo similes sunt quo oportet ire ignorantibus.

Assignat secundam rationem dicens, quod oportet, supple prius dubitare, quia quaerentes, supple veritatem, sine investigatione, scilicet dubiorum, similes sunt ignorantibus

quo oportet ire, id est, illis, qui nesciunt quo vadant. Ratio hujus est, quia sicut terminus viae intenditur ab ambulante, ita exclusio dubii est finis intentus a speculante et inquirente veritatem. Sicut ergo ille, qui nescit quo vadit, non potest pervenire ad terminum, nisi forsitan a casu, sic nec aliquis potest directe inquirere veritatem, nisi dubitationem praevideat et praecognoscat. Deinde cum dicit:

Et adhuc neque quando quaesitum invenit, aut non cognoscit. Finis enim huic est non manifestus. Praedubitanti vero manifestus.

Ponit tertiam rationem, quae videtur explicare secundam, dicens quod adhuc quando scilicet aliquis, qui nescit quo vadit, nec quando quaesitum inveniet cognoscet, id est, cum pervenerit ad locum, ad quem tunc intendebat, ignorabit utrum ille sit terminus, et utrum sit sistendum, vel ulterius procedendum. Similiter est de illo, qui inquirit veritatem sine dubitatione, ideo dicit, quod finis huic non est manifestus, praedubitanti vero est manifestus. Deinde cum dicit :

Amplius melius, necesse est enim habere ad judicandum eum, qui audivit velut adversariorum, et dubitantium omnes rationes.

Ponit quartam rationem,quae sumitur ex parte auditoris. Dicit ergo, quod amplius melius est, scilicet inquirere dubitationes, necesse est enim eum qui audit, habere ad judicandum sicul adversariorum, et dubitantium omnes rationes, scilicet quod auditorem oportet judicare de auditis, ut sicut in judiciis nullus potest bene judicare, nisi audiat rationes utriusque partis, ita necesse est audientem Philosophiam, et judicantem de veritate audire omnes rationes adversariorum dubitantium, quod fit inquirendo prius dubia, quae accidunt circa veritatem quae inquiritur. Deinde cum dicit :

SUMMAE PRIMAE