SUMMARUM.

Quatuordecim considerationes ex parte rerum consideratarum in hac scientia, de quibus postea suo ordine.

Et utrum principia et elementa genera sunt: aut in quae dividitur existentium singulum?Et si genera, utrum quaecumque dicuntur de individuis finalia ; aut prima, ut utrum homo, aut animal principium est magis quam singulare? Maxime vero quaerendum est, et tractandum, utrum est aliquid praeter materiam, causa secundum se, aut non? Et hoc separabile aut non? et utrum unum, aut plura numero? Et utrum est aliquid praetersynolon? Dico autem synolon quando praedicatur aliquid de materia, aut nihil, aut horum quidem, horum vero non. Amplius autem utrum principia numero, aut specie determinata, et quae in rationibus,et quae in subjecto? Et utrum corruptibilium et incorruptibilium eadem et diversa? Et utrum incorruptibilia omnia, aut corruptibilia corruptibilium? Amplius autem quod omnium difficillimum est, et plurimam habet dubitationem: utrum unum, aut ens quemadmodum Pythagorici, et Plato dicebant non alterum aliquid est, sed entium substantia, aut non, sed aliquid alterum ipsum subjectum, ut Empedocles amorem dicit: alius vero ignem: alius aquam, aut aerem? Et utrum principia sint universalia, aut singularia rerum?Et potestate, aut actu? Amplius autem utrum aliter, aut secundum motum? Haec enim dubitationem praestant magnam. Adhuc autem numeri, et longitudines, et figurae, et puncta substantiae quaedam sunt, aut non? Et si substantiae, utrum separatae a sensibilibus, aut in eis? De his enim omnibus non solum difficile veritatem ipsam inquirere, sed nec ratione quidem bene dubitare facile est.

Enumerat dubitationes tenentes se ex parte rerum consideratarum in ista scientia et enumerat 14. dubitationes.

Prima dubitatio est, utram principia et elementa, de quibus considerat ista scientia, sint genera universalia ; aut sint illa in quae dividitur singulum existentium, id est, illa ultima, in quae dividitur singulare existens ? Ratio hujus dubitationis potest esse, quia elementum rei dicitur, xe quo primo res componitur, et in quod ultimo dividi tur.Est autem duplex modus compositionis et resolutionis. Unus secundum quem conceptus specierum resolvuntur in genera, et secundum hunc modum genera videntur esse elementa. Secundus modus est magis realis et naturalis, secundum quem corpora naturalia dicuntur resolvi in elementa; et secundum hunc modum non genera communia, sed corpora elementaria erunt principia et elementa rerum.

Secunda dubitatio est, quod dato quod genera sint principia rerum, est quaestio utrum illa principia sint quaecumque finalia, id est, ultima aut prima, id est, illa quae primo, et proximo de individuis dicuntur, sicut sunt species specialissimae, quae largo modo et Platonico dicuntur genera, pro quanto de pluribus individuis praedicantur; aut prima, scilicet genera sint rerum, ut sunt genera generalissima, ututrumprincipium sit, animal aut homo, quia secundum Platonicos est magis principium circa singularia, id est, magis existens quam singulare.

Ratio hujus dubitationis sumitur ex duplici divisione : quarum una est secundum quam genera in species dividuntur. Alia est secundum quam species resolvuntur in genera: nam illud, quod est ultimum in dividendo, videtur in componendo esse principium et elementum.

Tertia dubitatio est, quod maxime quaerendum est, et tractandum, utrum sit aliqua causa praeter materiam, aut non ? Ista dubitatio habuit ortum ex opinionibus antiquorum, qui solam materiam ponebant causam et substantiam rerum, ut in primo libro dicebatur.

Quarta dubitatio est, quod dato, quod sit aliqua causa rerum praeter materiam, est quaestio utrum haec sit separata, ut dicebat Plato, aut non, ut quidam alii posuerunt.

Quinta dubitatio est, quod dato, quod sit aliquid separatum a materia, est quaestio utrum illud sit unum numero, ut Anaxagoras, qui posuit unum intellectum: aut sint plura, ut posuit Plato, et etiam Aristoteles.

Sexta dubitatio est, utrum sit aliquod aliud praeter synolon, id est, simul totum, quod est singulare, aut nihil: et exponit quid vocat synolon: Dico alitem synolon quando praedicatur aliquid de materia, aut nihil; addit etiam quod si sit dare aliquid praeter synolon, est dubium aut de his quidem;de illo vero non, id est, in quibus sit et in quibus non, et qualia sunt in quibus est, et qualia in quibus non ?

Notandum, quod ut imponitur Platoni, ipse posuit hominem et leonem, et hujusmodi, esse quasdam formas separatas, quae de istis inferioribus praedicantur; et per hoc homo praedicatur de Socrate vel Platone, quod ista materialia sensibilia participant illam formam separatam. Socrates ergo, et Plato dicuntur synolon, id est, simul totum constitutum ex hoc quod materia participat formam separatam, quae est quoddam praedicatum de materia, id est,de istis inferioribus materialibus. Est ergo ista dubitatio, utrum quidditas individui sit separata ab ipso individuo, vel non,

et in quibus sit verum, et in quibus non ? Quam dubitationem pertractat et determinat 7. hujus.

Septima dubitatio est, utrum principia de quibus considerat ista scientia, sint determinata numero, aut specie, et quae in rationibus, et quae in subjecto ? id est, quantum ad causam formalem, et quantum ad causam materialem sive subjectivam. Dicimus enim tria esse principia, ut habetur 1. Physic. text. com. 56. iste autem numerus ternarius potest intelligi, vel secundum numerum, id est, quod sit una forma, numero, et materia una numero, quae sunt principia naturae; vel potest intelligi iste numerus ternarius secundum speciem, scilicet quod sint multae causae materiales quae conveniunt in specie, et ratione materiae, et sic de aliis.

Octava dubitatio est, utrum corruptibilium et incorruptibilium sint eadem principia, aut diversa ; et dato quod diversa, utrum omnia principia sint incorruplibilia, aut corruptibilium sint principia corruptibilia, sicut incorruptibilium sunt principia incorruptibilia.

Nona dubitatio est, quam dicit esse difficillimam omnium, et habere plurimam dubitationem, utrum unum et ens sint substantia omnium, et non aliquod diversum, quemadmodum dicebant Pythagorici et Plato, aut non ; sed sit aliquod alterum aliud unum ipsum subjectum ipsi uni et enti diversum ab eis; quod subjectum Empedocles dixit esse amorem ;alius vero ignem, ut Heraclitus: alius vero aquam, ut Thales: alius aerem, ut Diogenes. Plato enim et Pythagorici dixerunt unum,et ens esse rerum substantiam, et non additum aliquid substantiae. Empedocles autem et alii Naturales dixerunt unum, et ens esse aliquid additum substantiae rerum, sicut quoddam accidens superadditum substantiae: substantiam autem rerum ponebant ignem, aut aquam, etc. Empedocles autem posuit amorem subjectum esse unius et entis, quem amorem ponebat principium rerum, ut efficiens, ut dictum fuit in primo libro. Dicit autem istam dubitationem esse difficillimam, quatenus ex ea pendet opinio tota Platonis et Pythagoricorum, et ponentium numeros esse rerum principia.

Decima dubitatio est, utrum prin cipia rerum sint universalia, aut singula ria, id est, utrum ea quae ponuntur, ut principium, habeant rationem principii, et sint universalia, vel habeant rationem singularis.

Undecima dubitatio est, utrum principia sint potestate, an actu? et haec duo videntur convenienter quaeri de principio materiali, eo quod ponebant antiqui Naturales aliqua corpora actu, puta ignem, aut aquam, etc. vel sit tantum ens in potentia, ut posuit Aristoteles.

Duodecima dubitatio est, utrum se cundum motum, aut aliter? id est, utrum principia rerum sint causae solum secundum motum, sicut posuerunt antiqui Naturales materiam, vel efficiens: aut sint aliter, quam secundum motum principia, sicut dixit Plato ponens ideas esse principia, non secundum motum, sed secundum quamdam participationem. Addit autem quod haec, scilicet dubia quae dicta sunt. praestant magnam dubitationem, ex hoc, scilicet quod circa ea Philosophi antiqui ab invicem discordabant.

Decimatertia dubitatio est, utrum numeri, et longitudines, et figurae, et puncta sint quaedam substantiae, aut non ? Aliqui enim Philosophi, ut Pythagorici et Platonici posuerunt hujusmodi Mathematica esse rerum principia et substantias.

Decimaquarta dubitatio est, dato quod hujusmodi Mathematica sint substantiae, est quaestio utrum sint substantiae separatae a sensibilibus, ut ponebat Plato: aut sint in eis, i 1 est, in sensibilibus, ut Pythagorici ponebant ? Addit autem rationem pertractandi dubitationes dictas, dicens quod de his omnibus, supple oportet quaerere, quia nonsolumdifficile est inquirere ipsam veritatem de eis, sed nec est bene facile dubitare rationem inveniendo, scilicet rationes probabiles pro et contra.

Notandum quod licet omnes praenumeratae quaestiones teneant se ex parte rerum, quae subsunt considerationi hujus scientiae, tamen inter se aliqualiter distinguuntur, sicut patebit inferius pertractando ipsas.