CAPUT I.

Ens ut ens, et omnes ejus partes a primo Philosopho considerari.

Est autem scientia quaedam quae speculatur ens in quantum ens, et quae huic insunt secundum se.

Postquam in libro tertio processit modo disputativo circa inquisitionem veritatis eorum, quorum speculatio pertinet ad praesentem scientiam, nunc procedit circa idem modo determinative et demonstrativo. Circa quod duo facit: Primo enim declarat ambitum hujus scientiae, ostendens ad quae se extendit consideratio Metaphysica, ex quo colligitur veritas quaestionum prius disputatarum, tenentium se ex parte hujus scientiae considerantis. Secundo inquirit veritatem eorum, quae subsunt considerationi scientiae Metaphysicae, ex quo colligitur veritas quaestionum prius disputatarum, tenentium se ex parte rerum consideratarum; sic enim distinguebantur omnes quaestiones propositae in 3. libro ut patuit ibi : Primum ergo de quibus. Secunda incipit in principio septimi libri, ibi : Ens dicitur multipliciter. Circa primum tria facit. Quia primo facit, quod dictum est. Secundo, ut non laboret in aequivoco, distinguit intentiones, sive significata nominum, quae subsunt considerationi hujus scientiae. Tertio describit modum, quo ista scientia considerat de praedictis. Secunda ibi in principio quinti hujus: Principium dicitur aliud quidem. Tertia ibi in principio sexti: Prin cipia et causae quaeruntur.

Ad evidentiam primae notandum, quod scientia Metaphysicae supponitur esse una. Una autem scientia ut dicitur primo Poster. text. 43 respicit tria considerata ad quae se extendit scilicet subjectum, et partes subjecti, et iterum passiones subjecti; una, inquit, scientia est quae est unius generis: quaecumque ex primis componuntur et partes aut passiones horum sunt per se; et secundum hoc iste quartus liber dividitur in tres partes. Primo enim secundum quod dicit Commentator, statuit subjectum hujus scientiae, ostendens circa quae versatur. Secundo ostendit quod versatur circa unum et multa, idem et diversum, et hoc ut circa passiones entis. Tertio ostendit quod versatur circa prima principia, quae dicuntur dignitates fundatae in ente, et in terminis convertibilibus cum ente, vel quae sunt partes entis. Secunda ibi: Si igitur ens et unum. Tertia ibi : Dicendum autem utrum. Circa primum duo facit. Primo ostendit, quomodo ista scientia se habeat circa ens, probans quod ad eam solam pertineat considerare ens inquantum ens. Secundo qualiter se habeat ad partes entis. Secunda ibi : Ens autem multis modis. Prima in tres, quia primo supponit, quod est aliqua scientia, quae speculatur ens inquantum ens. Secundo ostendit quod illa non est aliqua particularium scientiarum. Tertio quod illa est Metaphysica quam intendimus. Secunda ibi: Haec autem nulli. Tertia ibi : Quoniam autem principia. Dicit ergo, quod est quaedam scientia quae speculatur ens inquantum ens,et quae huic insunt secundum se, id est, proprias passiones quae per se insunt enti, inquantum ens. Ratio hujus est, quae tractata fuit circa principium istius operis in prima quaestione, quia scilicet ens inquantum ens et passiones entis, ut sic, non sunt de se nota nec desperata cognosci,-ergo possunt cognosci, et cognoscuntur in aliqua scientia, alioquin deficeret nobis aliqua scientia nobis possibilis haberi, quod est inconveniens; quare oportet esse quamdam scientiam, quae speculatur ens inquantum ens, et passiones quae per se insunt enti inquantum ens.

Notandum, quod ly inquantum, et quaelibet dictio reduplicativa potest teneri dupliciter, scilicet vel reduplicative vel specificative. Primo modo sumitur, quando illud quod sequitur immediate reduplicationem, notatur esse causa formalis et praecisa inhaerentiae praedicati ad subjectum. Secundo modo sumitur, quando illud quod sequitur reduplicationem immediate, accipitur tantum secundum suam rationem formalem, sine praecisione causalitatis inhaerentiae praedicati ad subjectum. Exemplum primi : Triangulus inquantum triangulus habet tres, nam hic ly triangulus, qui sequitur ly inquantum est formalis ratio et praecisa inhaerentiae praedicati ad subjectum ; nam forma specifica trianguli est formalis et praecisa ratio, quod habere tres, insit triam gulo, quae est ejus passio adaequata inhaerens sibi per se primo.Exemplum secundi: Homo inquantum homo est albus; hic enim ly homo, qui sequitur ly inquantum, non est causa formalis inhaerentiae praedicati ad subjectum, alioquin omnis homo necessario esset albus, sed accipitur tantum secundum suam rationem formalem, sine illa praecisione causalitatis, ut sit sensus, homo inquantum homo, id est, illud quod est homo est albus: isto enim modo ly inquantum solum specificat, et non reduplicat subjectum. Ad propositum cum hic dicitur, quod quaedam scientia scilicet Metaphysica speculatur ens inquantum ens: ly inquantum accipitur reduplicative, ad denotandum quod ratio formalis entitatis est ratio formalis subjectiva hujus scientiae, ut quidquid consideratur in ista scientia consideretur sub ratione qua ens formaliter vel reduplicative. Deinde cum dicit:

Haec autem nulli in parte dictarum eadem est. Aliarum enim nulla intendit universaliter de ente inquantum ens ; verum partem ejus abscindentes aliquam circa hanc speculantur ipsum accidens, velut scientiarum Mathematicae.

Ostendit quod talis scientia considerans ens inquantum ens, non est in parte dictarum eadem, id est, quod non est aliqua scientiarum dictarum particulariter ; enim pro quia, nulla scientia aliarum, scilicet particularium scientiarum, intendit universaliter de ente inquantum ens : utrum abscindentes aliquam partem ejus, id est, entis circa hanc scilicet partem entis speculantur ipsum accidens, supple per se, velut scientiae Mathematicae ; quare sequitur quod scientia considerans ens, communiter non est eadem alicui particularium scientiarum.

Notandum, quod nulla scientia alia a Metaphysica considerat ens inquantum ens communiter, quia sic consideraret de omni ente, sed considerant de aliqua parte subjectiva entis, puta Mathematica de ente immobili, et sic de aliis: et ratione hujus nominantur scientiae particulares respectu scientiae Metaphysicae, quae considerat de toto ente, et ideo Metaphysica non est eadem alicui earum. Deinde cum dicit :

Quoniam autem principia et extremas quaerimus causas, palam quia naturae cujusdam ipsnm secundum se esse necesse est. Si ergo et entium elementa quaerentes haec quaesierunt principia, necesse et entis elementa esse non secundum accidens, sed inquantum entia, unde et nobis entis inquantum est ens primae causae sunt accipiendae.

Probat quod illa scientia, quae considerat ens inquantum ens, est scientia Metaphysicae quam hic intendimus, et intendit talem rationem : Ejusdem scientiae est considerare principia entis inquantum ens, et ipsum ens inquantum ens: sed scientia Metaphysicae considerat principia entis inquantum ens; ergo, etc. Minorem probat, quia ista scientia considerat prima principia et primas causas, ut ostensum est in prologo primi libri; prima autem principia sunt causae universales omnis entis. Dicit ergo, quod quoniam quaerimus, scilicet in illa scientia, principia et causas extremas, id est, primas: palam quia illas necesse est esse per se cujusdam naturae, scilicet entis in communi, quod declarat ex opinione antiquorum dicens : si ergo quaerentes, scilicet antiqui, elementa, id est, principia rerum, quaesierunt ea principia, scilicet entis inquantum ens; quia inquantum sic est, necesse est esse principia entis non secundum accidens, sed inquantum sunt entia ;unde et nobis accipiendae sunt causae primae entis inquantum ens.

Notandum, quod ly inquantum ens, potest accipi dupliciter, ut dictum est, scilicet vel specificative vel reduplicative. Primo modo accipitur cum hic dicitur, quod entis inquantum ens sunt primae causae. Primae enim causae causant proprie entir tatcm, quia sunt causae universales omnis entitatis. Secundae enim causae inferiores magis causant talitatem entis sive entitatis, quia causant tale vel tale ens, non omne ens, nec aliquando ens inquantum ens, si autem ly inquantum ens, acciperetur reduplicative ; ergo omne ens haberet causam, quod est falsum, quia processus infinitus esset in causis et causatis: de hoc amplius dictum fuit in prima quaestione circa principium hujus libri, quaere ibi. Deinde cum dicit :

Ens autem multis modis dicitur, sed ad unum, et ad unam aliquam naturam, et non aequivoce.

Ostendit qualiter Metaphysica se habeat ad partes entis intendens quod considerat omnes partes entis, scilicet tam substantias quam accidentia. Circa quod duo facit, quia primo praemittit quoddam necessarium. Secundo arguit ad propositum ostendendum. Secunda ibi: Sed quemadmodum. Dicit ergo, quod ens dicitur multis modis non aequivoce, sed ad unum et ad unam aliquam naturam, id est, secundum quamdam attributionem et analogiam ad aliquod unum.

Notandum, quod duplex est multiplicitas : quaedam significatorum et quaedam suppositorum. Prima multiplicitas est aequivocorum, quando scilicet aliquod unum est commune pluribus, sine aliqua communitate, quae sit ex parte rei. Secunda multiplicitas est univocorum: species enim habet multa individua supposita sibi, non obstante univocatione ad sua supposita, et sic accipitur in proposito, cum dicitur : ens dicitur multipliciter, quia ens vere est univocum ad omnia entia Metaphysice loquendo. Deinde cum dicit :