SUMMAR1UM.

Quatuor opiniones Philosophorum de veritate rerum eum earum motivis.

Ex his enim Empedocles et Democritus et aliorum ut consequens est dicere, unusquisque talibus opinionibus facti sunt rei, etenim Empedocles permutantes habitum permutare dicit prudentiam. Ad praesens enim consilium augetur in hominibus, et in aliis dicit. Quia quantum alteri transformati sunt, lanium ipsi et semper sapere altera affuit.

Recitat quasdam opiniones, quae in dicta motiva concordabant, et dividit in quatuor partes secundum quatuor opiniones quas recitat Philosophus. Secunda ponitur ibi: Parmenides vero. Tertia ibi : Anaxagoras quoque. Quarta ibi : Dicunt et Homerum. Dicit ergo quod ex his, id est rationibus praedictis, Dentocriius et Empedocles et singuli aliorum facti sunt rei talibus opinionibus, ut est dice re, id est probabiliter potest haberi ex eorum dictis : etenim pro quia, quia Empedocles permutntes habitum, id est, dispositionem corporis, dicit palam prudentiam permutare, id est supple intellectum, cujus est prudentia, cum sequatur dispositionem corporis sicut sensus: nam secundum eum prudentia crescit ho minibus ad apparens, id est quod per hoc quod aliquid apparere incipit de novo ipsi homini, perfectio scientiae fit in homine, ex hoc quod dispositio corporis variatur, et in aliis, scilicet locis, scilicet Empe doclis, quod quantum ad alterationem transformantur, id est secundum quantitatem, qua homo transformatur ad alteram dispositionem corporis, tanta eisdem semper curare difficile inquit, id est, quod tot curae sine sollicitudines, sive pru-

Sentias hominibus adveniunt, quot variationes sunt in corpore: ex quo sequitur quod ad transformationem dispositionis corporalis sequitur transformatio prudentiae, quod difficile est intelligere tanquam falsum. Deinde cum dicit:

Parmenides vero enuntiat eodem modo, ut enim quicumque habuerunt membrorum complexionem, multae flexionis et intellectus hominibus adest. Idem enim est quod quidem sapit membrorum natura hominibus et omnibus et omni. Quod enim plus est intelligentia.

Ponit secundam opinionem ad idem, quae est Parmenidis. Dicit ergo quod Parmenides eodem modo enuntiat, scilicet de veritate rerum, sicut Empedocles. Dicit ergo, quod sicut quilibet homo habet complexionem membrorum circumflexorum, ita intellectus adest hominibus, quasi diceret, quod in membris hominis est magna diversitas et circumflexio ad hoc ut (talis dispositio membrorum conveniat operationi intellectus, qui sequitur complexionem membrorum: dicit enim quod idem est quod sapit de natura membrorum, et quod est in omnibus, id est singulis partibus universi et etiam in homine, ita quod in toto universo illa virtus dicitur Deus: in singulis vero partibus dicitur natura, in homine autem dicitur intellectus, quia habet plus in homine quam in aliis partibus universi;quia scilicet in homine illa virtus intelligit propter determinatam complexionem membrorum, non sic autem est in aliis rebus, propter quod debet intelligi quod intellectus sequatur lispositionem corporis et completionem, ut sic non differat a sensu. Deinde cum dicit:

Anaxagorae quoquo pronuntiatio recordatur ad quosdam sociorum ejus, quia talia ipsis erunt entia, qualia utique existimaverunt ipsi.

Ponit tertiam opinionem quae fuit Anaxagorae, et dicit quod pronuntiatio quoque Anaxagorae recordatur ad quosdam amicorum, id est quod locutus est ad suos socios et amicos reducens eis ad memoriam; quia talia erunt eis entia qualia suscipiunt, id est opinantur: ita quod secundum eum veritas rei sequatur opinionem. Deinde cum dicit:

Dicunt autem et Homerum videri hanc habentem opinionem, quia fecit Hectorem tanquam in extasi fuerit a plaga jacere aliud sapientem, tanquam sapientes quidem et desipientes, sed non eadem. Palam ergo quod si utraque prudentia, et entia simul sic, et non sic se habent.

Ponit quartam opinionem quae fuit Homeri dicentis, quod dicunt supple quidam Homerum videri habentem eamdem opinionem, quia fecit, i I est posuit in sua opinione Hectorem jacere ut in extasi ab ipsa plaga, id est vulnere inflicto sibi, et aliud sapientem, id est, cogitantem quam prius quasi sapientem quidem et non cogitantem, id est quasi in illo statu, in quo jacebat percussus, esset cogitans et non cogitans, id est sapiens et non sapiens erat, quamvis secundum illa quae prius sapiebat et non ignorabat non erat sapiens. Ultimo epilogat quantum ad istas opiniones dicens, quod palam ergo si utraeque prudentiae, id est opiniones contrariae secundum quas opinatur hic contraria, et mutatur ab una dispositione corporis ad aliam, supple sunt verae, sequitur quod entia simul sic se habent et non sic se habent, ita quod contrariae opiniones sint simul verae, et nulla earum sit falsa.

Notandum, quod iste Homerus dicitur fuisse Poeta, qui in suis carminibus poeticis loquens de quodam bellatore, qui dictus fuit Hector et fuerat in quodam bello graviter vulneratus, ita ut jaceret quasi amens et alienatus a sensu, dixit quod Hector jacebat aliud sapiens quam prius, quia nunc sibi alia videbantur quae nunc sapiebat et non prius, putans quod quidquid apparet sit verum, et sic Hector vere sciebat illa quae sibi in isto statu et extasi apparebant.

Notandum etiam quod duae primae opiniones scilicet Empedoclis et Parmenidis ad hoc tendunt quod intellectus et sensus sunt idem, ita quod intellectus sequatur complexionem corporis quod est proprium sensus. Aliae vero duae opiniones quae sunt Anaxagorae et Homeri ad hoc tendunt quod omnia vera sint quae apparent, sicut patet intuenti. Deinde cum dicit:

Quare et gravissimum accidens est, nam si qui maxime contingens verum viderunt: hi autem sunt maxime quaerentes ipsum et amantes ; hi tales habent opiniones et talia enuntiant de veritate, quomodo non est dignum et respuere philosophari conantes. Nam volantia persequi, erit veritatem utique inquirere.

Arguit contra dictos Philosophos dicens, quod et gravissimum accidens est eis scilicet accidit : nam si qui maxime viderunt verum quod contingit, id est, quantum contingit post se ab homine videri, et hi sunt, scilicet praedicti Philosophi qui id, id est, verum sunt maxime quaerentes; bi tales habent opiniones, et talia enuntiant de veritate, quomodo

inquam non est dignum dolere istos sic respuere philosophari, quasi diceret, debent dolere de hoc quod eorum studium frustratur, si veritas inveniri non potest: nam si secundum eos, nullum verum potest ab homine determinate sciri, quaerere veritatem est quaerere impossibile, sicut ille qui fugat volatilia: quanto enim magis persequitur, tanto magis ab eo elongantur, ideo subdit : naut veritatem quaerere est volatilia fugare. Deinde cum dicit:

Hujus autem opinionis causa est, quia de entibus quidem veritatem intendebant: entia autem putaverunt esse sensibilia solum ; in his vero multa quae indeterminati natura existit, et quae entis sicut diximus propter quod decenter quidem dicunt, non vera autem dicunt. Sic enim congruit magis dicere, quam sicut Epicharmus ad Xenophanem.

Ponit motiva eorum sumpta ex parte sensibilium, et sunt duo, quorum primum sumitur ex sensibilium infinitate, sive indeterminabilitate. Secundum sumitur ex sensibilium mutabilitate et instabilitate. Secundum ponitur ibi : Amplius autem totam. Dicit ergo, quod causa opinionis horum, id est, dictorum Philosophorum fuit, quia cum ipsi intendebant quidem veritatem, scilicet cognoscere de omnibus entibus, putaverunt, id est, opinati sunt entia esse sensibilia solum;inhis vero, id est, in sensibilibus multa existit natura infiniti, et hoc est ratione materiae, quae de se est indeterminata et in potentia ad omnes formas: similiter ut diximus in sensibilibus est multum supple de natura entis, scilicet indeterminati, puta quia esse rerum sensibilium se habet ad diversa, quia uni videtur sic, et alteri aliter vel aliter; quia in sensibilibus est multum de natura quae est entis, quatenus sicut diximus, sola sensibilia sunt entia, scilicet secundum eorum opinionem ipsique decenter, id est, probabiliter quidem dicunt, scilicet praedicti Philosophi, propter dictam rationem, sed non vera dicunt in hoc scilicet, quod nihil ponunt determinatum esse; sic enim congruit magis dicere sicut supple ipsi dicunt, aut pro quam, quam sicut Epicharmus dixit ad Xenopha- nem,qui formas dicebat esse immobilia, et necessaria, et certitudinaliter scire.

Notandum quod licet materia, quantum est de se, sit indeterminata et indifferens ad omnes formas, tamen determinatur per formam ad certum modum et gradum existendi, cum nihil sit actualiter, sive formaliter: quia igitur res magis cognoscuntur per suam formam, quam per materiam, non est negandum quin de re possit haberi cognitio determinata ; ita videtur horum Philosophorum positio, licet habeat aliquam probabilitatem, et magis quam opinio Epicharmi loquentis ad Xenophanem: non tamen vera ponit pro quanto negata rebus omnem determinatam cognitionem. Deinde cum dicit :

Amplius autem omnem videntes hanc motam naturam, de permutatione autem nihil verum dicemus. Circa vero omnino permutans non contingere verum dicere ; ex hac existimatione pullulavit opinio dictorum summa quae est dicentium Heraclitizare, et qualem Cratylus habuit. Qui tandem nihil opinatus est oportere dicere, sed digitum movebat solum. Et Heraclitum increpuit dicentem, bis in eodem lumine non est intrare, ipse enim existimavit nec semel.

Ponit secundum motivum sumptum ex sensibilium mutabilitate et instabilitate. Dicit ergo, quod amplius naturam autem videntes, scilicet Philosophi totam hanc naturam sensibilem esse motam de per mutabili tate, id est, de permutabili, et mobili, nihil dicitur verum circa omnino vero semper permutans, id est, quod circa naturam rerum sensibilium permu tabilem omnino permutant, ita quod nihil in ea fluxum contingere verum determinate esse potest de tali natura secundum eos: quae autem eorum fuerint motiva, patet ex hoc, nam ex ea opinione pullulavit doctorum Philosophorum opinio extrema, id est, quae venit ad extremum illius scilicet finem, quae est dicentium Heracliti zare, id est, sequi opinionem Heracliti, et quam habuit Heraclitus, qui scilicet posuit omnia continue moveri, et nihil esse determinate verum, qui scilicet Heraclitus ex tali opinione tandem supple ad hanc dementiam pervenit, quod opinatus est nihil oportere dicere, id est, verbo exprimere, sed digitum movere solum, scilicet quod volebat: unde et Aristippum prohibuit, id est, reprehendit dicentem : quia bis in eodem flumine non est intrandum, id est, quod non potest homo bis intrare. Putabat enim iste Aristippus, quod antequam homo intraret secundo fluvium, prima aqua fluminis jam defluxerat, nec eadem quae prius; is enim, scilicet Heraclitus existimavit scilicet quod nec semel potest homo in eumdem fluvium intrare, quia antequam semel etiam intraret, dicebat totam aquam defluxisse.

Notandum, quod motivum istorum Philosophorum pro hac opinione fuit, quia opinati sunt totam naturam entium esse mobilem, et continue moveri, de eo vero quod movetur, ut sic, nihil potest determinate verum dici: nam quia omne quod movetur, fit et est in continuo fluxu habens aliquid de utroque termino, ideo non potest dici hoc vel illud determinate. Exemplum de isto, quod movetur ab albo in nigrum, nec est determinate album, nec determinate nigrum ; si igitur omnes res sunt in continuo motu et fluxu, non poterit dici de rebus aliquid determinate verum ; ex quo sequitur, quod veritas opinionem non sequitur, determinatum modum essendi in rebus, sed magis quod hoc sit esse verum unumquodque, quod apparet cognoscenti, et veritas rei stet in apparere: ex hac igitur radice orta est opinio istorum, quae pervenit usque ad opinionem Heracliti, qui etiam posuit omnia esse in continuo fluxu et moveri, et nihil determinate esse verum, propter quod opinatus est non debere loqui, sed solum digitum moveri ad exprimendum conceptum mentis. Putabat enim quod veritas rei, quam exprimere volebat, prius transierat quam vox sive oratio profertur: unde Aristippum dicentem, quod in eodem flumine non convenit bis intrare, redarguebat Heraclitus dicens, quod nec contingit semel propter continuum fluxum aquae ; similiter ad propositum dicebat, quod non solum bis potest homo dicere aliqua aut loqui, sed nec etiam semel propter continuum fluxum rerum.