SUMMARIUM.

Opinionem Philosophorum de mutabilitate sensibilium refutat sex rationibus, vide, Doct. 2. de Anim. q. 9. num. 32. ubi ex Philosopho docet, non omnia esse in continuo motu.

Nos autem ad hanc quaestionem dicemus, quia permutans quando permutat, habet quamdam ipsius veram rationem non existimari esse.

Postquam Philosophus praemisit motivas rationes de apparentium veritate, nunc subjungit earum solutiones, disputando contra eos. Circa quod duo facit. Primo disputat contra hoc quod dicebant de mutabilitate sensibilium. Secundo contra hoc quod dicebant de veritate apparentium. Secunda ibi: De veniale vero quod non. Prima in sex secundum sex rationes, quas adducit ad propositum. Secunda ponitur ibi: Et quidem est dubilalissimum. Tertia ibi : Sed haec praetermittentes. Quarta ibi : Amplius autem digitum. Quinta ibi : Amplius autem palam. Sexta ibi : Etenim contingit. In prima parte innuit talem rationem : Quicumque opinatur non esse quod non est, ille veram habet opinionem, et veram profert orationem, si hoc profert et enuntiat; sed illud quod mutatur, dum mutatur, non est, nec illud a quo mutatur, nec illud ad quod mutatur: ergo aliquid vere potest opinari, et enuntiari de eo quod mutatur, scilicet quod non est, nec hoc, nec illud. Dicit ergo quod nos autem dicimus ad hanc orationem id est, opinionem ponentem, quod de eo, quod mutatur nihil potest vere dici, quia permutans id est, permutabile dum permutat, id est quando permutatur, habet quamdam orationem, scilicet veram eis, scilicet secundum eos, scilicet non existimari esse, id est, quod non existimetur aliquid esse simpliciter, et ideo saltem quantum ad hoc erit aliqua fixa, et determinata veritas in rebus. Deinde cum dicit:

Et quidem est dubitatissimutn, abjiciens enim habet aliquid ejus quod abjicitur, et ejus quod fit jam necesse aliquid esse omnino : Quia si corrumpitur, existet aliquid ens, et si fit ex quo fit, et a quo generatur, necesse est esse, atque hoc non esse in infinitum.

Ponit secundam rationem, quae talis est : Omne quod movetur habet aliquid de termino ad quem, quia ut sic partim est in termino a quo, et partim in termino ad quem, ut probatur 6. Physic. text. com. 7. et 87. unde ipsius facti, id est, ejus quod fit necesse est jam aliquid esse ; ergo saltem hoc est verum determinate dicere et opinari de eo, quod movetur. Dicit ergo, quod supple, Dubitatissimumest, etiam contra eos, qui ponuntur de eo, quod movetur nihil vere posse dici : nam permutans, id est, permutabile habet aliquid ejus, quod abjicitur, id est, de termino in quem permutatur, et facti, id est, ejus quod fit necesse est jam aliquid esse; nam ut probatur 6. Physic. text. com. 52. et circiter, omne quod fit flebat, et ante omne fieri praecedit factum esse, et omnino si corrumpitur, aliquid existet, id est, erit aliquid ens: quia supple si omnino non esset, jam non esset in corrumpi, sed in corrupto esse: similiter et si fit, id est, si aliquid generatur, necesse est esse, et illud ex quo fit, id est materia, et a quo generatur, id est,

generans, et hoc non esse in infinitum ; probatum est enim secundo hujus, text. com. cap. 5. et inde, quod nec in causis materialibus, nec efficientibus est processus in infinitum. Patet igitur ex praedictis, quod de eo, quod movetur, potest aliquid opinari et enuntiari: tum quia in omni eo, quod movetur, et generatur et corrumpitur, est aliquid de utroque termino: tum quia in omni generatione et motu oportet ponere subjectum, et agens generans vel movens. Deinde cum dicit :

Sed haec praetermittentes illa dicamus, quia non est idem permutare secundum quantitatem, et secundum qualitatem. Secundum quantitatem quidem igitur fit idem non manens, sed secundum speciem omnia cognoscimus.

Ponit tertiam rationem, quae recte obviat causae motivae dictae opinionis.

Ad cujus evidentiam notandum, quod dicti Philosophi ponentes omnia sensibilia continue moveri, movebantur ex rebus, quae augentur: videntes enim, quod aliquid per multum tempus, puta per biennium crescit secundum modicam quantitatem, crediderunt quod motus aucti esset continuus, ita quod quantitas secundum quam fit augmentum, divideretur proportionabiliter secundum partes temporis sic, ut in qualibet parte temporis fleret augmentum alicujus quantitatis, cujus proportio esset ad totam quantitatem, sicut proportio partium temporis ad totum tempus ; sicut igitur iste motus est insensibilis, ita similiter putaverunt, quod omnia quaevidentur quiescere moventur continue, licet motu insensibili, sive imperceptibili. Ista autem opinio de motu augmenti, scilicet quod sit continuus, falsa est, sicut ostendit Philosophus 8. Physic. text. c. 13. ponens exem-- plum de gutta aquae cavante lapidem ; nam licet gutta ultima quodammodo in virtute praecedentium amoveat partem lapidis, non tamen dicendum quod ista amotio fleret in toto tempore praecedenti, quo cadebant guttae praecedentes, licet tunc fieret ista dispositio ad amotionem, vel cavationem, quae fit per ultimam guttam. Similiter in proposito secundum, Philosophum ibidem non est imaginandum si aliquid crescit secundum aliquam quantitatem, puta per palmum in aliquo tempore, puta in biennio, quod ille motus augmenti fiat continue in toto illo tempore modo praedicto; sed fit dispositio in tempore aliquo praecedenti, et quod in ultimo illius temporis fit augmentum quantitatis ; concesso tamen, quod ita esset de motu augmenti, sicut ipsi opinantur, non tamen sequitur ita esse in omni motu. Dicit ergo Philosophus contra eos, quod praetermittentes haec quae dicta sunt, ita dicamus, quia, scilicet, non idem dicimus, permutare secundum quantitatem, et secundum qualitatem, nam isti motus alteri sunt ; ergo secundum quantitatem sinon manens, id est, non sit quiescens illud quod augetur secundum quantitatem, sed tamen secundum speciem, id est, qualitatem, vel formam, omnia cognoscemus. Vult dicere quod licet concedatur eis, quamvis sit falsum quod motus secundum quantitatem sit continuus in rebus, tamen secundum qualitatem, vel formam non oportet omnia continue moveri; quare, cum res magis sit cognoscibilis per suam formam quam per suam quantitatem, sequitur quod cognitio determinata haberi poterit de rebus. Deinde cum dicit:

Amplius autem dignum est increpare sic existimantes,quod sensibilium in minoribus numerum scientes sic habentem de toto coelo similiter enuntiaverunt. Nam circa nos sensibilis locus, in generatione et corruptione perseverat solum ens. Sed iste, ut dicatur nulla pars est omnis ; quare justius utique propter illa hoc reveriti fuissent, quare propter hoc de illis erraverunt.

Ponit quartam rationem dicens, quod amplius dignum est increpare, id est, contemnere, sic recipientes, id est, opinantes, scilicet, quod quia in minoribus numerum sensibilium scientes sic habentem, scilicet naturam; similiter et de toto caelo enuntiaverunt, id est, quod isti renuendi sunt ex hoc, quod omnia sensibilia putabant continue moveri ex hoc, quod numerum paucorum sensibilium invenerunt sic se habere: cum tamen multa sensibilia, scilicet corpora caelestia sint immobilia, praeterquam motu locali: nam locus sensibilis circa nos, id est, sensibilia quae sunt circa nos in loco sive sphaera activorum et passivorum, existit ens solum in generatione et corruptione ; sola enim sensibilia, quae sunt in isto loco sunt generabilia et corruptibilia: sed iste locus, ut

ita dicatur est nulla pars omnis, id est, universi, id est, quod nihil est respectu universi; quare justius est, ut propter illa hoc reveriti fuissent, quam propter haec illa diiudicaretur, id est, quod quia omnia corruptibilia sunt, quasi nihil respectu illorum sensibilium incorruptibilium, ideo stultum videtur de tota natura sensibili judicare propter ista pauciora ; unde intolerabilius esset, quod tota natura sensibilis dijudicaretur propter ista pauciora, quam quod fiat e converso.

Notandum, quod ista sensibilia, quae sunt circa nos dicuntur esse nihil, non simpliciter, sed respectu universi et corporum sensibilium, quae sunt maxime quantitatis: ideo ait Aristoteles ut ita dicatur locus iste nulla pars omnis, id est, universi, et hoc sic patet: nam sicut probant Astrologi, tota terra se habet sicut centrum respectu coeli ultimi: respectu cujus, ut dicunt, non habet sensibilem quantitatem, quod probant ex hoc, sicut patet in tract. de sphaera c. 1. quia sex signa Zodiaci apparent semper super terram, quod non esset si aliquam partem notabilem coeli ipsa terra nobis occultaret: quando ergo dicit Philosophus sensibilia, quae sunt circa nos esse minora et pauciora secundum numerum, videtur loqui improprie de numero, quia secundum dicta, illa paucitas accipienda est pro parvitate quantitatis continuae, et non pro paucitate numerali: vel forte posset dici, quod etiam ista sensibilia inferiora sunt pauciora illis secundum numerum, si numerentur omnes coeli et omnes circuli sphaerarum, puta omnes deferentes, et aequantes et epicycli, omnes etiam stellae, quae sunt innumerabiles: sic etiam forte sensibilia illa sunt plura istis etiam secundum numerum. Deinde cum dicit i

Amplius autem palam, quia et ad hos eadem olim dictis dicemus: quod enim est immobilis natura quaedam ostendendum ipsis, et credendum eis.

Ponit quintam rationem dicens, quod amplius palam quia ad hos, id est, contra hos, dicemus eadem dictis olim, id est, ea quae supradicta sunt in hoc eodem 4. lib. scilicet quod est quaedam natura immobilis, scilicet natura moventis primi ; nam quia est quaedam natura immobilis, dicendum est, supple contra eos, et eis credendum est, id est, quod ipsi debent hoc credere tanquam probatum, scilicet in 8. Physic. text. com. 45. et inde, quare falsum est dicere omnia esse in continuo motu, et quod nihil possit de rebus vere enuntiari, sive opinari. Deinde cum dicit :

Equidem contingit simul dicentibus esse et non esse, quiescere magis dicere omnia quam moveri: non enim est aliquid in quod permutetur, nam omnia sunt omnibus.

Ponit sextam rationem dicens, quod supple, ista positio, qua dicunt omnia moveri, repugnat illi quae ponit, scilicet contradictoria de eodem esse simul vera: nam dicentibus idem simul esse et non esse, contingit dicere omnia quiescere magis quam moveri, non enim est illud in quod aliquid permutatur; nihil enim permutatur ad quod jam sibi inest, nam habitibus praesentibus cessat motus et generatio, ut dicitur 1. de Generatione, text. com. 55. omnia autem insunt omnibus, si idem contingat esse simul et non esse, ut superius ostensum fuit, quia omnia essent unum. Ita igitur positio videtur a seipso dissonare et repugnare. Tunc sequitur illa pars: