SUMMARUM.

Ponit in hoc capite usque ibi: transferentes descriptionem elementi, et diversos modos ejus, et juxta quatuor particulas, quae et conveniunt, secundum quartum modum ejus. Doctor contra D. Thomam ostendit esse materiam secundam, explicatur dicta descriptio tribus exemplis.

Elementum vero dicitur, ex quo componitur primo inexistente indivisibili specie in aliam speciem.

In ista parte, ut dicebatur, distinguit Philosophus hoc nomen elementum. Circa quod duo facit. Primo enim ponit diversos modos elementi. Secundo exponit istorum modorum convenientiam ostendens quid habeant commune. Secunda ibi : Omnium autem commune. Prima in duas secundum duos modos elementi. Primus modus est proprius. Secundus modus est improprius et transumptivus. Secunda ibi : Et transferentes. Prima in duas, quia primo praemittit elementi proprie sumpti rationem quamdam sive descriptionem. Secundo subjungit descriptionis declarationem. Secunda ibi : Ut vocis elementa. In descriptione autem elementi ponit quatuor particulas. Prima est, quod elementum est id ex quo componitur, scilicet res; per quod apparet quod elementum pertinet ad causam materialem, et distinguitur a forma, ex quo dicit habitudinem causae materialis. Secunda est. primo, nam elementum debet esse primum ex quo aliquid fit, et per hoc distinguitur elementum a materia proxima disposita, quae non est prima in compositione, nec per consequens ultima in resolutione, et propter hoc corpus organicum non est proprie elementum hominis; nam etiam corpus est resolubile in aliquid prius, puta in primam materiam. Tertia particula est, inexistente: elementum enim est principium inexistens, et per hoc distinguitur a materia transeunte, vel a contrario, vel a privatione; nam licet ex contrario, vel privatione dicatur res fieri, non tamen privatio, vel contrarium inexistit rei, quae fit, ut dictum fuit capitulo de causa. Elementum autem oportet manere. Quarta particula est : indivisibili specie in aliam speciem, id est, quod elementum debet esse unius rationis indivisibilis in partes alterius rationis, et per hoc distinguitur a toto heterogeneo. Ex istis colligitur, quod ista ratio elementi proprie competit materiae primae, ut patet discurrendo per singulas particulas, unde maledicit quidam expositor, qui materiam primam dicit esse expertem ab hac ratione elementi, ex hoc quod dicitur, quod elementum est indivisibile specie, et ideo ut dicit, quia materia non est in specie, non est proprie elementum, sed hoc non valet, quia aequivocat de specie, non enim loquitur luc Philosophus de specie, quae dicitur esse generis: sic enim materia non est in genere, vel in specie, nisi per reductionem, sed accipit speciem pro substantiali et ratione formali, et hoc modo materia prima est indivisibilis, quia ejus substantia non est resolubilis in principia sive in partes alterius rationis. Ulterius patet, quod haec ratio elementi non convenit primo quatuor corporibus vocatis clementis, quia illa corpora, puta ignis, aqua, terra, etc. utique sunt resolubilia in materiam et formam quae sunt alterius rationis, ut patet 1. phys. t. c. 2. et alibi frequenter, et statim infra dicetur ibi : Similiter autem et corporum dicunt elementa, scilicet antiqui. Philosophusnominat ea non elementa simpliciter, sed vocata elementa: sic enim dicebantur ab antiquis qui ponebant illa quatuor corpora, vel omnia, vel quaedam esse rerum principia prima, nec etiam ulterius resolubilia in alia priora. Deinde cum dicit :

Ut vocis elementa, ex quibus vox componitur, et in quae dividitur ultimo. Illa vero non adhuc in alias voces ab ipsis specie diversas, sed et si dividantur, particulae sunt ejusdem speciei, ut aquae particula aqua, sed non syllabae.

Declarat dictam rationem, et specialiter quantum ad ultimam particulam per exemplum, et dividitur in tres partes, secundum tria exempla, quae adducit. Primum est in vocalibus, sive in sermocinali bus. Secundum est in naturalibus. Tertium est in scientialibus. Secunda ibi : Similiter autem et corporum. Tertia ibi : Similiter autem aequet diagrammaton. Dicit ergo primo, quia dictum est quod elementum est indivisibile specie; patet, quias supple dicimus vocis elementa ex quibus vox componitur, scilicet primo, et in quae dividitur ultimo; litterae enim dicuntur elementa vocis, quatenus ex litteris primo voces componuntur, et in litteras ultimo resolvuntur; quod enim est ultimum in resolutione, est primum in compositione, sed illa scilicet elementa vocis non, supple dividuntur in alias species ab eis specie diversas, at pro sed, sed si dividantur, scilicet ipsae litterae, particulae sunt conformes, id est, ejusdem rationis : ut particula aquae est

aqua, non syllabae, nam pars syllabae non est syllaba.

Sed. hic est unum dubium : quo-- modo scilicet littera sit divisibilis, . ut Aristoteles innuit. Dicitur a quodam expositore, quod littera in prolatione est divisibilis secundum tempora, quatenus littera longa habet duo tempora: brevis unum, et hoc modo particulae in quas littera divideretur essent unius rationis specitice. Sed contra, tum quia secundum Grammaticam, divisio in tempora, sive habere duo tempora, vel unum, non competit litterae, sed syllabae; non enim dicitur una littera longa, alia brevis inquantum littera est, sed si sic, hoc est, ut littera per se facit syllabam et accentum, competit autem syllabae per se; tum quia esto, quod ita esset, adhuc non esset ad mentem Philosophi, quia tempus cum sit mensura extrinseca prolationis litterae vel syllabae, nec littera, nec syllaba potest dividi in tempora, ut in particulas habentes rationem elementi, nam elementum est inexistens. Dicendum ergo aliter, quod littera est simpliciter indivisibilis in alias voces, nec habet quoad hoc rationem elementi. Sciendum tamen, quod aliquando bene arguitur, et ostenditur veritas alicujus non solum ex positione possibilis, sed etiam impossibilis. Exemplum, impossibile est hominem non esse risibilem: sed illo posito adhuc esset verum, quod homo esset rationalis, quia homo nonesset non risibilis per esse possibilis, sed magis forte e converso; hunc modum loquendi servat hic Aristoteles cum dicit, quod et si litterae dividantur, supple ponendo impossibile, illae particulae litterarum essent conformes unius rationis speciflce, quod non potest dici de syllaba, sicut patet. Deinde cum dicit :

Similiter autem et corporum dicunt elementa dicentes in quae dividuntur corpora ultima. Illa autem non adhuc in alia specie differentia corpora, et sive unum sive plura talia haec elementa dicuntur.

Ponit se undum exemplum in naturalibus dicens, quod similiter autem dicunt scilicet antiqui, illa elementa corporum in quae dividuntur corpora, ut in ultima;illa autem non adhuc, scilicet dividuntur in alia corpora differentia specie, sed supple in particulas consimiles, sicut quaelibet pars ignis est ignis; et sive talia elementa dicantur esse unum sive multa secundum diversas opiniones de principiis in primo libro tractatas. Deinde cum dicit :

Similiter autem, et quae diagrammaton dicuntur elementa, et omnino quae demonstrationum: nam primae demonstrationes, et in pluribus demonstrationibus existentes haec elementa demonstrationum dicuntur, sunt autem tales syllogismi primi ex tribus per medium unum.

Ponittertium exemplum in scientialibus, dicens quod similiter dicuntur elementa, et quae diagrammatum, id est, demonstrationum Geometricarum: et omnino, id est, universaliter demonstrationes, supple quae sunt inestis tentes in demonstrationibus dicuntur elementa, sunt autem tales syllogismi primi, supple concludentes aliquid ex tribus terminis per aliquod medium.

Notandum, quod (ut dicebatur in 3. lib.) demonstrationes Geometricae, et universaliter quaecumque demonstrationes non semper procedunt ex simpliciter immediatis, sed accipiunt quandoque praemissas praesyllogizabiles, et illae priores demonstrationes dicuntur elementa posteriorum, quatenus posteriores ex illis prioribus virtualiter componuntur, et in eas ultimo resolvuntur. Exemplum,sit prima demonstratio ista : Omnis homo est risibilis ; Socrates est homo; ergo Socrates est risibilis. Ista demonstratio accipit majorem mediatam possibilem demonstrari per aliam priorem demonstrationem, accipiendo pro medio definitionem sic : Omne animal rationale est risibile; omnis homo est animal rationale; ergo omnis homo est risibilis, supple posito quod illa secunda demonstratio procedat ex praemissis simpliciter immediatis, ipsa arguit ex tribus terminis per unum medium; sed prima demonstratio procedit virtualiter ex quatuor terminis, quatenus accipit majorem mediatam includentem quartum terminum, quod est medium; et ideo secunda demonstratio est elementum primae, quatenus prima in secundam resolvitur ultimo, et ista ulterius non est resolubilis in aliam priorem, et ideo dicitur syllogismus primus. Similiter dicendum esset de minori propositione primae demonstrationis, dato quod esset mediata: nam esset demonstrabilis per aliam priorem, et tunc prima demonstratio procedit virtualiter ex quinque terminis, et tunc idem quod prius.