SUMMARUM.

Alii duo modi unius, scilicet secundum genus et secundum differentiam, explicantur. Omnes alii modi ad ultimum reducuntur. Doctor ostendit horum modorum sufficientiam.

Dicuntur autem unum, et quorum genus unum differens oppositis differentiis, et haec dicuntur omnia unum, quia genus -unum, quod subjicitur differentiis, ut homo, equus, canis: unum quidem, quia omnia animalia, et modo itaque simili sicut materia una.

Ponit tertium modum unius cirea quod duo facit. Primo enim ponit illum modum. Secundo subdividit illum ibi : Haec autem quandoque. 3 Dicit ergo, quod dicuntur alio modo unum quorum genus unum est differens, id est, divisum oppositis differentiis, et haec dicuntur omnia unum, quia genus est unum quod subjicitur hujusmodi differcnliis, ut homo: equus, canis, suntt unum, quia sunt omnia ista animalia, sicut illa sunt unum, quorum materia est una.

Notandum, quod illa quae dicuntur unum materia, distinguuntur per formas, sicut genus per differentias, et ideo aliqualiter est simile haec et ibi: genus enim licet proprie non sit materia, quatenus praedicatur de specie et significat totum, materia autem est pars, tamen genus sumitur a re, sive a realitate materiali et determinabili, differentia vero a formali et determinativa; similis ergo modus isti est ille, quo aliqua sunt unum materia.

Notandum, quod etiam iste tertius modus convenit in aliquo cum secundo, et in aliquo differt : convenit, quia sicut aliqua dicuntur unum, quia subjectum est unum, ita haec dicuntur unum, quia genus est unum, quod est subjectum differentiis: sed differunt in hoc, quia in illo modo subjectum manet unum indistinctum secundum formam; sed in isto modo genus distinguitur per differentias, sicut quasi per diversas formas. Deinde cum dicit:

Haec autem quandoque quidem ita unum dicuntur, quandoque vero genere superiore quod idem dicitur si sint ultimae species generis superiores his, ut Isosceles et Isopleuros sunt una et eadem figura, quia ambo triangulus, sed trianguli non idem.

Subdividit tertium modum quod haec, id est, aliqua dicuntur unum genere, ita ut dictum est, quia scilicet habent unum genus, quandoque vero superiore genere quod idem dicitur, id est, quod quandoque dicuntur aliqua unum genere quod idem dicitur, id est, cum idem genus praedicatur de multis speciebus, si sint aliquae ultimae species generis, scilicet primi superioris his, supple inferio ribus; nam tunc supple in una illarum specierum superioris multae inferiores species conveniunt, ut Isosceles, id est, triangulus habens duo latera aequalia, et Isopleuros, id est, aequilaterus, sunt una et eadem

figura, quia ambo sunt triangulus, qui est una species superior primi generis quod est figura, sed trianguli non idem; Isosceles ergo et aequilaterus non dicuntur unus triangulus, sed possunt dici eadem figura, ex eo quod conveniunt in una specie supremi generis, qui est triangulus: figura enim est unum genus supremum continens sub se species diversas, puta circulum, quadratum, triangulum, etc.

Ratio hujus dicti est, quia isti duo trianguli, scilicet Isosceles et aequilaterus non dividuntur per differentias, quibus dividitur triangulus: et quia illud dicitur idem, a quo aliud non differunt differentia, ideo possunt dici eadem figura, cum cadant sub una differentia figurae, et non idem triangulus cum cadant sub diversis differentiis trianguli. Deinde cum dicit:

Amplius autem unum dicuntur quorumcumque ratio, quae quod quid erat esse dicit, indivisibilis est ad aliam significantem quid erat esse rei, ipsa enim secundum se omnis ratio divisibilis: sic vero augmentatum et diminutum unum sunt, quia ratio una, sicut in superficiebus quae speciei una.

Ponit quartum modum dicens, quod amplius dicitur unum quorumcumque ratio, id est, definitio quae dicit quod quid erat esse est indivisibilis, id est, eadem ad aliam, scilicet definitionem, significantem quid erat esse rei; ipsa enim omnis ratio, id est, definitio, est divisibilis secundum se; nam omnis definitio est habens partes, ut dicitur 7. hujus et 8. enim supple hoc non obstante; una definitio dicitur indivisibilis ab alia, quando aliqua duo habent eamdem definitionem: sic enim augmentatum et diminutum

sunt unum; quia ratio, id est, delinitlo est una definitio, scilicet communis, quatenus utrumque movetur secundum motum, qui est in quantitate, sicut est in superficiebus, quae est una speciei, id est, quod omnes superficies sunt unum isto modo, quia omnes habent unam definitionem, quae est superficiei, ut superficies est.

Notandum quod definitio de re potest assignari duplex, scilicet propria quae est speciei: et communis quae est generis: aliqua ergo possunt dici unum definitione, quia habent unam definitionem primo modo, ut Socrates et Plato, et quaelibet individua ejusdem speciei; aliqua vero dicuntur unum definitione, quia habent eamdem definitionem communem, puta homo et asinus, et quaelibet species sub eodem genere; nam sicut definitio speciei est communis omnibus individuis ejusdem speciei, sic definitio generis omnibus speciebus sub genere: Philosophus vero solum exemplificat de secundo modo, ut patet in littera, licet veriori modo sint unum definitione, quae sunt unum definitione primo modo; magis enim sunt unum isto modo Socrates et Plato, quam homo et asinus. Deinde cum dicit:

Omnino vero quorum intelligentia indivisibilis intelligens quid erat esse, et non potest separari neque tempore, neque loco, neque ratione, maxime hoc unum, et horum quaecumque substantia.

Ponit quintum modum dicens, quod omnino, id est, maxime perfecte dicuntur unum, quorum intellectus

intelligens quod quid erat esse est indivisibilis; et illa quae sic sunt unum,

non possunt separari nec tempore, nec loco, nec ratione, et ideo sunt maxime unum, et horum quaecumque substantia, id est, quod id quod est sic indivisibile in genere substantiae, est maxime unum, quod potest dupliciter exponi : Uno modo sic, quia licet indivisibile de genere accidentis non sit in se compositum, est tamen alteri compositum, scilicet subjecto in quo est: sed indivisibili le de genere substantiae neutro modo est compositum, quia quod vere est, nulli accidit ex primo Physic, text. com. 26. et 27. Alio modo exponitur ut ly substantia sit ablativi casus, et tunc erit sensus, quod licet aliqua dicantur unum, quia sunt indivisibilia secundum tempus, vel locum, vel rationem: tamen illa maxime dicuntur unum inter ista, quae sunt indivisibilia secundum substantiam, et redit idem quod prius.

Notandum, quod ista quae sic dicuntur unum, quia eorum intelligentia est indivisibilis, sunt proprie indivisibilia et simplicia, non composita ex aliquibus principiis intrinsecis: et sic intellectus intelligens eorum quidditatem non componit definitionem de eis ex diversis principiis, sed conceptu irresolubili attingit eorum quidditatem, sicut forte se habent prima materia et prima forma in genere substantiae, et punctus in genere continui, et unitas in genere numeri, quae omnia videntur habere intellectum indivisibilem modo praeexposito: hoc etiam modo conceptus entis, et conceptus ultimarum differentiarum habent unitatem, quatenus sunt conceptus simpliciter simplices, et irresolubiles in alios conceptus partiales ex quibus componantur.

Notandum, quod sufficientia horum quinque modorum unius potest sic haberi, qu a de ratione unius, est esse indivisibile, ut habetur 10. hujus, text. com. 2. et inde, et hic in littera: aliquid autem esse indivisibile potest esse dupliciter, vel simpliciter, vel secundum quid: si simpliciter, sic est ultimus modus, qui est principalis ad quem omnes alii reducuntur ut patebit: si secundum quid, aut ista indivisibilitas attenditur penes quantitatem, aut penes naturam, et quidditatem rei. Si primo modo, sic est primus modus: continuum enim licet sit divisibile simpliciter, tamen secundum se acceptum est quoddam unum et indivisibile ut sic. Si secundo modo, aut ista indivisibilitas in natura rei attenditur penes subjectum reale, et sic est secundus modus: aut penes subjectum conceptibile et mathematicum, et hoc dupliciter, quia aut penes subjectum conceptibile commune, aut proprium : si primo modo, sic est tertius modus: si secundo modo, sic est quartus modus. Et hoc patet quod sic distinguuntur quinque modi unius qui dicti sunt.

Universaliter enim quaecumque non habent divisionem, inquantum tamen non habent sic, unum dicuntur, ut si inquantum homo non habet divisionem unus homo; si vero inquantum animal, unum animal, et si inquantum magnitudo, una magnitudo. Plura quidem igitur unum dicuntur per alterum aliquid facere, aut pati, aut habere, aut ad aliquid esse unum. Quae autem primo dicuntur esse unum quorum substantia una, uno vero aut continuatione, aut specie, aut ratione; etenim numeramus ut plura, aut quae non continua, aut quorum non una species, aut quorum ratio non una.

Postquam Philosophus distinxit modos unius dicti secundum se, nunc reducit omnes illos modos unius ad unum principalem. Circa quod tria facit : primo enim reducit omnes modos ad quintum modum. Secundo addit unum modum, qui est quasi idem primo modo, sed aliquid addit, scilicet perfectum esse secundum speciem. Tertio dat quamdam proprietatem ipsius unius proprie et principaliter accepti. Secunda ibi : Amplius autem est. Tertia ibi : Uni vero esse. In prima parte intendit talem rationem : Ille modus unius, cujus participatione dicuntur unum quaecumque sunt unum, est modus principalis, ad quem omnes alii reducuntur: sed quintus modus est hujusmodi, ergo, etc. Minorem in qua stat virtus rationis, declarat dicens : universaliter enim quaecumque non habent divisionem, inquantum homo, sunt unus homo, puta Socrates vel Plato, qui non dividuntur in ratione hominis: si vero inquantum animal, supple aliqua non habent divisionem, sunt unum animal, puta homo et asinus: similiter si inquantum magnitudo, ut omnes magnitudines: similiter si inquantum mensura, est una mensura. Ex his autem modis unius oriuntur quidam alii, ideo subdit: plura quidem dicuntur unum per alterum aliquid facere, sicut plurimi homines aedificantes domum dicuntur unum, ut sic: aut quantum ad pati, ut multi homines patientes tertianam dicuntur unum, ut sic: aut quantum ad habere, puta duo homines possidentes unam rem dicuntur unum,

ut sic; aut quantum ad aliquod unum in existendo, puta multi homines albi dicuntur unum, quatenus quilibet est albus, et sic de aliis; quae autem primo dicuntur unum, scilicet quantum ad istos modos secundarios, sunt illa quorum substantia est una; aut continuatione, quoad primum modum, aut specie, quantum ad secundum et tertium, secundum quod unitas generis habet aliquid simile cum unitate speciei, ut sic dicantur unum aliqua; vel ex unitate speciei, sive rationis in genere, aut supple quorum est una substantia ratione, quantum ad quartum et quintum modum. Ex hoc patet, quod illi quinque modi prius dicti sunt primi et principales, omnes autem alii sunt consequentes et annexi. Probat autem quod illis quinque modis dicantur aliqua unum per suum oppositum quod est multa dicens, etenim pro quia, numeramus aliqua ut plura, aut quae non sunt continua, per oppositum ad primum modum; aut quorum non est una species, quantum ad secundum et tertium modum; aut quorum ratio non est una, per oppositum ad quartum et quintum. Deinde cum dicit: