SUMMARUM.

Explicat in hoc capite varios modos prioris et posterioris, secundum locum, tempus, motum, quantitatem discretam, cognitionem, et rerum substantiam seu quidditatem, reducens reliquos modos ad hunc ultimum, de quo vide ipsum cap. de priori, et Doctorem, q. 43. de Praedicam, ethic q. 8.

Priora et posteriora dicuntur quaedam quidem, tanquam existente aliquo primo et principio in unoquoque genere, quad propinquius quidem principio alicui determinato, aut simpliciter, aut natura, aut ad aliquid, aut ubi, aut ab aliquibus.

Postquam Philosophus distinxit nomina significantia partes unius, nunc distinguit nomina significantia ordinem, scilicet prius et posterius, quod consequitur ad unum, ut praedictum est. Circa quod duo iacit. Primo enim praemittit quamdam communem rationem ipsius prioris et posterioris. Secundo juxta illam rationem distinguit diversos modos. Secunda ibi : Ut haec quidem secundum locum. Dicit ergo quod priora et posteriora dicuntur quaedam quidem tanquam existente aliquo primo, et principio in unoquoque genere, et tunc supple illud dicitur prius, quod est propinquius illi principio determinato; sic quod talis ordo principii, et illius quod est propinquum principio, aut est supple tale principium primum simpliciter in natura, puta pater est principium filii, aut ad aliquid, id est, in comparatione ad aliquid quod non est primum simpliciter, et secundum naturam; sed potest esse posterius naturaliter, puta quod est principium quantum ad cognitionem, quomodo principiata sunt prius nota et notiora quoad nos, non secundum naturam; vel potest esse sic principium quoad perfectionem et dignitatem, vel aliquo quovis modo: aut potest esse prius et principium secundum ubi, aut aliquibus aliis modis.

Notandum est, rationem prioris in hoc consistere, quia, ut supra, in quocumque genere est aliquod primum in illo genere, vel simpliciter, vel ad aliquid, etc. ut dictum est: et in comparatione ad illud primum dicetur aliquod prius, ut illud quod est propinquius primo est prius: similiter intelligendum est de posteriori per oppositum ut illud dicatur posterius quod est remotius a primo. Deinde cum dicit :

Ut hoc quidem secundum locum inexistendo propinquius, aut natura alicui loco determinato, ut medio, aut ultimo, autsicut evenit quod vero remotius posterius.

Distinguit modos prioris juxta datam rationem. Circa quod duo facit. Primo ponit modorum prioris distinctionem. Secundo eorum reductionem ad unum principalem modum. Secunda ibi : Modo itaque quaedam. Prima in tres secundum quod ordo prioris et posterioris potest sumi tripliciter. Primo penes rerum quantitatem. Secundo penes rerum cognoscibilitatem. Tertio penes rerum substantiam et entitatem sive quidditatem. Secunda ibi : Alio vero modo. Tertia ibi : Alia vero secundum naturam. Prima induas secundum quod quantitas est duplex, continua scilicet et discreta. Primo ergo distinguit istos modos penes quantitatem continuam. Secundo penes quantitatem discretam. Secunda ibi : Alia secundum ordinem. Prima in tres secundum tres modos, quorum primus accipitur secundum locum. Secundus penes tempus. Tertius penes motum. Secunda ibi : Alia secundum tempus. Tertia ibi : Alia secundum motum. Continuatur ergo sic, dictum est quod prius est quod est propinquius primo, ut hoc quidem inexistendo. propinquius secundum locum, aliquem determinatum, sive ille locus sit determinatus esse prius secundum naturam, sive ad placitum: ideo subdit, aut esse supple propinquius alicui loco determinato natura, idest, a natura, ut medio, id est, centro; aut ultimo, id est circumferentiae; aut supple determinato sicut evenit, id est, secundum placitum: quod vero est remotius, scilicet a tali loco determinato, est posterius, secundum locum.

Notandum, quod locus centri et circumferentiae sunt loca determinata a natura, ut quoddam principium in motu locali, ut gravia moventur ad medium, et levia a medio ad ultimum: si ergo centrum accipiatur pro primo principio in tali ordine, quod erit propinquius terrae erit prius, et remotius erit posterius, puta aqua prior aere, et aer prior igne: si vero circumferentia caeli accipiatur pro principio, in tali ordine e converso: aliquando vero istud primum principium est determinatum secundum placitum non a natura, secundum quod in aliquo loco vel magnitudine possunt homines significare, ut placet aliquam partem esse primam quam volunt, et tunc quod erit propinquius illi erit prius, et quod remotius erit posterius. Deinde cum dicit:

Alia secundum tempus: hoc quidem enim eo quod remotiora nunc, ut in factis: priora namque Troica Medis quia remotiora nunc: hoc autem eo quod propinquius nunc, ut in futuris, priores enim praeterea ludi jovis, ludis Apollinis esse dicuntur; quia propinquius nunc et ipso nunc, ut in principio et primo usi sunt.

Ponit secundum modum acceptum penes ordinem temporis, dicens quod alia dicuntur priora secundum tempus licet differenter: haec quident eo quod sunt remotiora a praesenti nunc, ut in factis, id est, in praeteritis, priora namque sunt Troica, id est, bella Trojana Medis, id est, quam bella Medorum, atque Persarum; ratio hujus est, quia bella scilicet Troica sunt remotiora a praesenti nunc; alia vero dicuntur priora, quia sunt propinquiora et magis affinia praesenti nunc, ut in futuris, prius enin est Nemea Pythiis; nonima sunt festorum futurorum, ut si dicatur tempore Paschali, quod prius est festum Ascensionis, quam festum Pentecostes, quia propinquius praesenti nunc: unde in tali ordine usi sunt, scilicet homines ipso nunc praesenti, ut principio, et primo. Alia littera, ubi nos habemus nomina dictorum festorum, habet sic : prius enim Menelaus Pyrrho, sed est, ut dicitur, littera corrupta, quatenus tempore Aristotelis, (Sic dicit D. Thomas). uterque illorum erat praeteritus; in praeteritis autem non est prius quod est propinquius praesenti nunc, sed quod est remotius, ut dictum est. Sed posset littera salvari, si Menelaus et Pyrrhus acciperentur pro duobus hominibus futuris, quorum unus propinquior esset praesenti nunc, quam alius; in tali ergo ordine utimur ipso praesenti nunc, ut principio in tempore respectu cujus dicatur aliquid prius vel posterius, secundum propinquitatem vel remotionem: et hoc habuit dicere Aristoteles ponens tempus aeternum, quo posito non potest dari aliquod primum in tempore, nisi aliquod nunc inter praeteritum et futurum, cum ex hypothesi tempus sit infinitum ex traque parte. Deinde cum dicit:

Alia secundum motum: propinquius eim primo movenli est prius, ut puer viro, principiam autem et hoc quoddam simpliciter. Alia secundum potestatem: excedente enim potestate et quod potentius, est prius; tale vero est cujus secundum praevoluntatem sequi est necesse alterum et posterius, adeo ut non movente illo non movealnr, et movente moveatur, et est praevolunias principium.

Ponit tertium modum acceptum penes ordinem in motu, dicens quod alia supple dicuntur priora secundum motum;propinquius enim primo moventi est prius, ut puer viro, quia scilicet propinquior est primo moventi, scilicet generanti : hoc autem, scilicet primum generans, est principium quoddam simpliciter, et secundum naturam et non ad plures, sicut evenit, ut dicebatur de loco in primo modo; juxta etiam istum modum alia dicuntur priora, scilicet secundum potestatem, ut in motibus voluntariis: nam supple inter homines in potestatibus constitutos excedens potestate et quod est potentius, est prius: tale vero est secundum cujus praevoluntatem, id est, propositum imperans, necesse est sequi alterum;et posterius, scilicet quod habet obedire ut non movente illo, non moveatur, et movente movetur, qualiter se habet Rex in regno, et Princeps in civitate, et haec praevoluntas est principium respectu cujus quod est propinquius, est prius, et quod remotius, posterius, et iste est ordo dignitatis. Deinde cum dicit:

Alia secundum ordinem, haec autem sunt quaecumque ad aliquid unum determinatum distant secundum rationem, AdminBookmark AdminBookmark hic quidem enim qui sumitur, haec autem quae media principium; haec quidem igitur priora dicuntur hoc modo.

Distinguit modos priores peres quantitatem discretam; et est unus modus, dicens quod alia supple dicuntur priora secundum ordinem, qui scilicet invenitur quibusdam rebus non continuatis, sed quadam discreta ordinatione ordinatis; haec autem sunt quaecumque ad aliquod unum determinatum distant secundum rationem, id est, secundum aliquam proportionem determinatam, ut parastata et tritostata, ita quod parastata est prius, tritostata posterius. Parastata dicitur ille qui stat juxta aliquem, puta Regem, et dicitur a -.xpx quod est juxta, et AdminBookmark sto, stas, quasi juxta stans; sed tritostata dicitur ille qui stat tertius ab eo, et ideo parastata est prius quam tritostata, cum sit propinquius illi primo, puta Regi. Similiter secundum istum modum paranetae sunt priores netis, ubi sciendum quod in instrumentis Musicis chordae graves dicuntur hipatae, sed acutae dicuntur netae, mediae autem mesae: paranetae vero dicuntur quae sunt juxta netas propinquiora mesis, id est, mediis, et ideo chordae mediae habent hic locum principii, quibus propinquiores priores esse censentur, scilicet paranetae netis. Et ex hoc dat differentiam inter exempla data dicens, haec quidem enim, scilicet parastata et tritostata; ille qui est summus, puta rex habet rationem principii : haec autem chorda quae est media est principium. Concludit ergo quod haec quidem dicuntur priora hoc modo. Deinde cum dicit :

Alio vero modo quod cognitione est prius, ut est simpliciter prius.

Ponit modos prioris et posterioris sumptos penes rerum cognitionem. Dicit alio modo quod supple dicitur aliquid prius, quod est cognitione prius, ut simpliciter prius, id est, quod tale est simpliciter prius, cum res per sua principia cognoscatur, et non est prius secundum quid, ut de loco dicebatur in primo modo. Deinde cum dicit :

Horum autem aliter, et quae secundum rationem et quae secundum sensum, nam secundum rationem universalia priora, secundum autem sensum singularia. Et secundum rationem accidens toto prius, ut musicum musico homi ne. Non enim est ratio tota sine parte: e quidem non contingit musicum esse, non existente aliquo musico: amplius priora dicuntur priorum passiones, ut rectitudo lenitate, hoc enim lineae secundum se passio est; illud vero superficiei: haec quidem itaque sic dicuntur priora et posteriora.

Subdistinguit istum modum. Ubi sciendum est quod cognitio est duplex scilicet intellectiva et sensitiva: aliter autem sunt aliqua priora secundum sensum, et aliter secundum rationem et intellectum, et ideo secundum quod variatur cognitio, variatur illud quod est prius cognitione. Dicit ergo quod horum, scilicet quae sunt priora cognitione, aliter sunt, scilicet priora, quae secundum rationem, id est, cognitionem intellectivam, et aliter quae secundum sensum. Et ponit tres modos quibus aliquid est prius cognitione intellectiva, secundum rationem priora sunt universalia, singularibus, secundum autem sensum singularia: et iste est primus modus, cujus ratio est, quia sensus non sentit universalia nisi per accidens, ut e? gno scendo Socratem cognoscit hominem, qui in Socrate includitur: intellectus autem per se intelligit universale, singularia autem vel non intelligit, vel non aeque primo, et ideo universalia sunt priora secundum intellectum, singularia secundum sensum. Iterum secundum rationem prius est accidens ipso toto, scilicet composito ex subjecto et accidente, ut musicum, est prius musico homine, cujus rationem subdit : non enim erit tota ratio, scilicet hominis musici sine parte, etenim non contingit musicum esse non existente aliquo subjecto musico; ideo ergo tota ratio hominis musici non potest cognosci sine ratione partis quare secundum rationem simpliciora sunt priora compositis, cujus oppositum est aliquando in sensu prius cognoscente compositum, quam simplicia et partes, et iste est secundus modus Amplius. Tertio modo dicuntur priora secundum rationem passiones priorum, ut rectitudo est prior lenitate;haec enim, scilicet rectitudo, secundum se est passio lineae; illud vero, scilicet lenitas est passio superficiei, et ideo quia linea est prior superficie, rectitudo erit prior lenitate: cujus oppositum quandoque accidit in sensu cognoscente prius passiones compositorum et posteriorum, quam passiones priorum. Concludit ergo quod haec quidem itaque sic dicuntur priora et posteriora, scilicet secundum ordinem cognitionis rerum. Deinde cum dicit :

Alia vero secundum substantiam et naturam quaecumque contingit esse sine aliis, et illa non sine illis, qua divisione usus est Plato. Quoniam autem esse multipliciter dicitur; primum quidem substantiam prius: deinde aliter quae secundum potentiam et secundum actum: nam alia secundum potestatem priora sunt, alia secundum actum, ut secundum potestatem quidem, dimidietas toto, et pars toto, et materia substantia; secundum actum vero posterius, nam dissoluta secundum actum erunt.

Ponit modos prioris et posterioris, sumptos penes rerum substantiam, sive quidditatem. Dicit ergo quod alia vero supple dicuntur priora, secundum naturam et substantiam, id est, secundum ordinem quidditatis naturae in essendo, et hoc tripliciter. Uno modo quaecumque contingit esse sine aliis, et illa non sine illis, et illud est prius, a quo non convertitur subsistendi consequentia, ut dicitur in Praedicamentis, cap. de priori; et hac divisione, id est, hoc modo accipiendi prius et posterius, usus est Plato, volens scilicet propter hoc quod universalia sint priora in essendo, quam singularia, et superficies quam corpora, et lineae quam superficies,et numerus quam omnia alia, quemadmodum dictum fuitcapitulo de Substantia. Alio modo dicuntur sic priora substantiae accidentibus, ideo dicit quod quoniam esse, id est, ens dicitur multipliciter, scilicet de substantia, de qualitate et aliis accidentibus, primum quidem subjectum est prius, isto modo, propter quod substantia est prior accidente. Alio modo dicuntur sic priora quae se habent secundum potentiam et actum, id est, secundum quod ens dividitur per potentiam et actum: nam alia sunt priora secundum potestatem, alia secundum actum. Secundum potestatem quidem priora sunt, dimidietates toto, id est, dimidium rei quam tota res, et pars lolo,et materia substantia,id est,forma. Patet enim quod haec omnia comparantur ad illa, quibus dicuntur priora, ut potentia ad actum: nam et partes sunt potentia respectu totius, et materia respectu formae. Secundum actum vero posterius, id est,

omnia praedicta sunt posteriora, nam dissoluta secundum actum erunt, id est, quod praedicta non sunt in actu, nisi per resolutionem, in qua resolutione ipsum totum est prius: nam resoluto toto in suas partes, ipsae partes sunt actu, quae prius erant in potentia. Deinde cum dicit :

Modo itaque quodam omnia prius et posterius dicta sic dicuntur. Quaedam enim secundum generationem, quae sine aliis esse contingit, ut totum partibus: haec autem secundum corruptionem ut pars toto, similiter autem et alia.

Reducit omnes modos prioris et posterioris ad hos modos ultimos, et sic generaliter ad primum, secundum quod dicitur quod potest esse sine aliis, et non e converso. Dicit ergo, quod modo quodam omnia dicta secundum prius et posterius secundum hoc dicuntur; quaedam enim possunt esse sine aliis, secundum generationem ut totum partibus, nam cum totum generatum est, partes non sunt nisi in potentia: et ideo secundum generationem totum potest esse in actu, et secundum corruptionem partes possunt esse in actu sine toto in actu; similiter autem, et alia, id est, quod similiter se habet in aliis modis prioris et posterioris. Prius enim in suo priori, et ut prius est, non dependet a posteriori, sed magis e converso; et ideo priori non repugnat esse sine posteriori, sed posteriori repugnat esse sine priori, quod habet magis declarari 7. hujus, quaestione de prioritate Substantiae ad omnia alia entia secundum tempus.

SUMMAE UNICAE