SUMMARIUM

Ponit in hoc capite quatuor modos Qualis seu Qualitatis, sed eos reducit ad duos. De quibus vide Doctorem 4.d.6.q. 10. et de Praedicam. q. 30.36. omisit Philosophus hic quartum modum, quem posuit cap. de Qualitate, ratione a Doctore assignata.

Quale dicitur uno quidem modo differentia substantiae, ut quale quid homo animal, quia bipes, sed et equus quadrupes,ei- circulus quidem aequalis: quia quaedam figura, quia agonem, quasi differentia secundum substanliam qualitate existente. Uno quidem itaque modo haec dicitur qualitas differentia substantiae.

Hic, ut dicebatur, distinguit Philosophus nomen qualitatis. Circa L quod duo facit, quia primo distinguit qualitatis modos. Secundo reducit eos ad duos principales. Secunda ibi : Fere utique. Prima in quatuor secundum quatuor modos qualitatis. Secunda ibi : Alio vero. Tertia ibi: Amplius quaecumque. Quarta ibi: Amplius sccundumvirliUein. Dicit ergo quod uno modo dicitur quale differentia substantiae, id est, differentia . substantialis, qua substantialiter ab aliquo distinguitur, et ex hoc differentia dicitur praedicari in quale, ut si quaeratur quale animal est homo, respondetur quod quadrupes; et qualis figura est circulus, respondetur quod agonon, id est, carens angulo: qudsi differentia secundum substantiam existente qualitate, id est,quodexhoc patet, quoddifferentia substantialis est quaedam qualitas; nam illud per quod respondetur ad interrogationem factam per quale, videtur esse quaedam qualitas. Concludit ergo, quod uno itaque modo dicitur qualitas differentia substantiae, id est, differentia substantialis.

Sed. est dubium quare istum modum qualitatis, ponit hic Philosophus, et in Praedicamentis praetermisit. Dicitur quod Philosophus in Praedicamentis agit de ipsis Praedicamentis, et de his quae in Praedicamento continentur; quia igitur qualitas isto modo non continetur sub Praedicamento qualitatis, ideo ibi gjraetermisit istum modum; hic autem quia agit de significatione nominum pertinentium ad considerationem hujus scientiae, ideo loquitur de qualitate isto modo, cum nomen qualitatis uno modo significet differentiam substantialem. Deinde cum dicit :

Alio aulem modo,ut immobilia et Mathematica sicut numeri quales quidam sunt, quemadmodum compositi,et non solum ad unum entes, sed quorum imitatio superficies et solidum: Iii vero sunt quoties quanti, aut quoties quot quanti, et totaliter praeter quantitatem existit in substantia: nam substantia cujuslibet quod semel, ut ipsorum sex, non quae bis, aut ter sunt, sed quae semel: sex enim semel sunt sex.

Ponit secundum modum dicens, quod alio modo supple dicuntur qualia Mathematica immobilia, quae abstrahunt a motu; magnitudines enim et numeri sunt quaedam Mathematica, in quibus utimur nomine qualis : sic numeri quidem dicuntur quales, quemadmodum id est, inquantum sunt compositi, et non solum ad unum entes: sicut enim dictum fuit in primo libro, numerus incompositus dicitur, quem non mensurat aliquis alius numerus, sed sola unitas, ut ternarius: sed numerus compositus dicitur, quem mensurat aliquis alius numerus, sicut senarius et octonarius, qui non mensurantur sola unitate: similiter dicuntur numeri quales, quorum imitatio est superficies, et solidum, id est, secundum quamdam imitationem superficiei, quae habet duas dimensiones, longitudinem et latitudinem, inquantum numerus ducitur in numerum eumdem, vel alium uno ductu, ut dicendo bis duo, bis tria: quia per hoc quod dicitur tria,. designatur prima dimensio: per hoc quod dicitur ter tria, designatur secunda dimensio, ideo dicit, quod hi numeri dicuntur quales secundum imitationem superficiei, aliquoties quanti, id est, quantum ad istum unum ductum, sed ad imitationem corporis, vel solidi quando est duplex ductus, vel ejusdem numeri in seipsum, vel diversorum in unum. Exemplum primi; ter tria ter, vel bis tria bis. Exemplum secundi, dicendo bis tria quater, et hoc est quod dicit : Aut quoties quot quanti, sic enim et numerus consideratur quasi ad tres dimensiones corporis. Et addit quod totaliter praeter quantitatem existit in substantia, id est, quod in tali ordinatione numerorum consideratur aliquid per modum substantiae: sic ipse numerus qui ducitur in alium puta tria, et aliquid per modum quantitatis, scilicet ipse ductus numeri in seipsum, vel in alium, ut dicendo bis tria, binarius significatur per modum quantitatis mensurantis, quae etiam est qualitas numeri, et ly ternarius per modum substantiae; illud enim quod existit in substantia numeri praeter quantitatem ipsam, quae dicitur qualitas ejus, est substantia numeri, sic intelligendo.quod substantia numeri dicitur ipse numerus semel prolatus, in hoc, quod dico tria: quantitas autem secundum quam attenditur ejus qualitas, dicitur multiplicatio, sive ductus numeri in numerum. Unde subdit, nam substantia cujuslibet, scilicet numeri est, quod semel dicitur, ut ipsorum sex, supple substantia est semel sex; sex enim est semel sex, et non quod dicitur bis aut ter, id est, bis tria, aut ter duo, nam hoc pertinet ad ejus qualitatem: nam dicere numerum esse superficialem, vel solidum, quadratum, vel cubicum, vel hujusmodi, est dicere ipsum esse qualem, et iste modus qualitatis est quarta species, quae ponitur in Praedicamentis, scilicet forma, vel circa hoc aliquid constans figura. Deinde cum dicit:

Amplius quaecumque passiones earum, quae moventur substantiarum, ut calor, et frigiditas: albedo et nigredo; gravitas et levitas: et quaecumque talia secundam quae dicuntur mutari corpora permutantium.

Ponit tertium modum, dicens quod amplius, id est, alio modo dicuntur qualitates quaecumque passiones earum substantiarum, quae moventur, et alterantur secundum hujusmodi passiones, ut calor et frigiditas, et albedo et nigredo, et gravitas et levitas, et quaecumque talia, secundum quae corpora permutantium, id est, de numero permutabilium, dicuntur permutari motu scilicet alterationis, et ista est tertia species qualitatis, scilicet passio, vel passibilis qualitas. Deinde cum dicit:

Amplius secundum virtutem et vitium, et omnino bonum et malum.

Ponit quartum modum, dicens quod amplius, id est, alio modo dicitur qualitas, vel quale secundum virtutem et vilium, et omnino bonum et malum, idest, ista dicuntur qualitates, per quae aliquid disponitur, vel per vitium, vel virtutem, et intelligitur per bonum et malum, scilicet per scientiam et ignorantiam, sanitatem et aegritudinem, continentiam et incontinentiam, et haec est prima species qualitatis, quae est habitus vel dispositio.

Notandum, quod hic Philosophus praetermittit, secundam speciem qualitatis. Cujus ratio est, quia illa species est potentia vel impotentia, qua aliquis disponitur ad feliciter agendum, vel patiendum; tal s autem potentia vel impotentia, potest reduci ad tertium, vel ad quartum modum potentiae, ut dictum est supra capitulo de potestate, et ideo in loco isto ipsam praemittit. Deinde cum dicit :

Fere namque secundum duos modos dicere quale est, et horum uno principalissimo: prima quidem qualitas substantiae differentia, hujus autem quaedam pars, et quae in numeris qualitas: nam differentia quaedam substantiarum est, sed aut non motorum, aut non inquantum sunt mota: hae autem passiones motorum inquantum sunt mota, et motuum differentiae: virtus autem et vilium passionum pars quaedam est, differentias enim ostendunt motus et actus secundum quos faciunt aut patiuntur, aut bene, aut prave, quae sunt in in motu: possibile namque sic moveri aut agere bonum, quod autem sic et contrarie pravum. Maxime autem bonum et malum significant quale in animatis, et horum maxime in habentibus prohaeresim.

Reducit dictos modos ad duos principales dicens, quod fere itaque dicitur quale secundum duos modos, ita quod alii duo ad istos reducuntur: horum autem dicitur qualitas uno modo principalissime, scilicet prima qualitas, quae secundum primum modum dicitur differentia specie, id est, differentia substantialis et specifica; et ad hunc modum reducitur qualitas, quae est in numeris, et in aliis Mathematicis: ideo subdit, quod hujus scilicet modi est quaedam pars qualitas, quae est in numeris; nam differentia quaedam substantiarum, id est, quod hujusmodi qualitates sunt differentiae substantiales Mathematicorum, et dicuntur mathematicae substantiae forte secundum opinionem Platonicorum et Pythagoricorum, qui Mathematica rerum substantias posuerunt, ut dictum fuit in primo libro. Sunt autem hujusmodi qualitates supple differentiae substantiarum, aut non motarum, aut non inquantum sunt mota: quod dicit propter hoc, quod quantum ad propositum non differt sive Mathematica sint quaedam substantiae per se existentes separatae a motu, sive insint substantiis mobilibus secundum esse, separatae autem secundum considerationem: nam primo modo essent qualitates non motarum; secundo vero motarum, licet non inquantum mota. Subdit autem quantum ad secundum modum principalem dicens : hae autem supple dicuntur qualitates passiones motorum inquantum mota, et etiam differentiae motuum, quia scilicet secundum eas differunt alterationes, quae sunt secundum hujusmodi qualitates, puta calefieri et infrigidari, secundum calidum et frigidum. Ad hunc autem modum reducitur ille quo virtus et vitium dicitur qualitas: luc enim modus est quaedam pars passionum, et reddit causam, quia scilicet virtus et vitium ostendunt quasdam differentias mollis, et actus secundum bene, et male secundum quos motus scilicet et actus faciunt, aut patiuntur, aut bene, aut prave quae sunt in motu; nam virtus est secundum quam aliquis se bene habet ad agendum vel patiendum, vitium autem secundum quod male; ideo dicit, quod possibile namque sic moveri, aut agere, scilicet secundum virtutem est bonum, quod autem et contrarie pravum. Et subdit quod maxime bonum et malum, id est, habitus secundum quos aliquis disponitur bene, vel male, puta scientia et ignorantia, sanitas et aegritudo maxime significant quale,id est, qualitatem in rebus animatis, quia maxime in his reperiuntur, sicut patet; horum maxime in habentibus prohaeresim, id est, electionem, cujusmodi sunt animalia participantia rationem; nam inter animata ista sunt magis capacia talium habituum, ut apparet quantum maxime in habitibus animae, sive sint mortales, sive intellectuales.

SUMMAE UNICAE