SUMMARIUM.

In hoc capite usque ibi : Amplius quanto, describitur totum,et dividitur in univer ale et integrale, et explicatur utrumque membrum,quod tangit Doctor secundum quosdam antiquos,caelos esse animatos,dc eo dubitarunt etiam quidam Sancti ; nec ratione convinci potest oppositum, de quo Doctor. 2. d. 14. quaest 1. et ibi Schol.3.secundum membrum subdividitur in continuum per naturam, et continuum per artem.

Totum dicitur et cujus nulla pars abest, ex quibus dicitur totum natura, et continens contenta, ut unum aliquid sint illa.

Postquam Philosophus distinxit nomina significantia entis partialitatem, nunc distinguit nomina significantia entis totalitatem. Circa quod duo facit : quia primo determinat de toto in communi. Secundo in speciali de quodam toto scilicet est genus. Secunda ibi : Genus dicitur. Prima in duas : nam primo determinat de toto. Secundo de ejus opposito. Secunda ibi : Colobon dicitur. Prima in duas : nam primo assignat quamdam totius communem rationem. Secundo juxta illam rationem declarat modorum totius distinctionem. Secunda ibi : Hoc autem dupliciter. Ponit ergo rationem totius, quae includit duo. Primum pertinet ad totius integritatem. Secundum ad ejus utilitatem, dicens quod totum dicitur cujus nulla pars abest ex quibus lotum dicitur, id est, constituitur natura, id est secundum naturam propriam, et hoc fuit primum ; iterum totum est continens contenta, id est partes, quae se habent, ut contenta, ad hoc scilicet ut illa contenta sint aliquid unum in toto, et hoc fuit secundum. Deinde cum dicit :

Hoc autem dupliciter: aut enim ut unumquodque unum, aut ut ex his unum.

Distinguit modos totius. Circa quod duo facit. Primo praemittit quamdam bimembrem divisionem. Secundo subdit membrorum ejus declarationem. Secunda ibi : Universale quidem. Dicit ergo, quod hoc scilicet totum est dupliciter; aut enim unumquodque, scilicet contentum a toto est ipsum unum, scilicet totum continens ; aut ex his, scilicet contentis constituitur ipsum unum, scilicet totum. Et per hoc dat intelligere duplex totum, scilicet totum universale, cujus quaelibet pars est ipsum totum, quatenus tale totum praedicatur de suis partibus praedicatione dicente, hoc est hoc; aliud totum integrale quod ex suis partibus constituitur, tamen nulla ejus pars est ipsum totum, quia nullum tale totum de suis partibus praedicatur. Deinde cum dicit :

Universale enim quidem, et quod totaliter dicitur, ut totum aliquid ens ; sic est universale quasi continens multa in praedicari de unoquoque, et unum omnia esse, et unumquodque, puta hominem, equum, Deumque, omnia animalia.

Exponit membra praedictae divisionis, et primo membrum de toto universali. Secundo de toto integrali. Secunda ibi: Continuum vero. Dicit ergo, quod universale quidem, et quod dicitur totaliter, id est, praedicatur communiter, dicitur quoddam totum, et sic est universale quasi multa continens, scilicet ut partes subjectivas ex eo, scilicet quod est praedicabile de unoquoque, id est, de unaquaque illarum partium contentarum: sic quod unumquodque et omnia illa contenta sunt id unum, scilicet totum universale, puta si animal dicatur isto modo continere hominem et equum et Deum, quae omnia sunt animalia: animal enim praedicatur de unoquoque istorum praedicatione dicente, hoc est hoc.

Notandum, quod sicut dictum fuit in 1. lib. et etiam in 3. aliqui antiqui posuerunt corpora caelestia, puta Solem et Lunam, et alias stellas esse corpora animata, et quosdam Deos ; alii dixerunt, ut Platonici, esse quaedam animalia, et daemones appellabant, et ut Deos quidem colebant; alii autem ponebant quosdam homines deificatos et esse ejusdem speciei cum hominibus sensibilibus, incorruptibiles tamen et perpetuos, quos Deos appellabant ; horum autem opinione utitur Philosophus hic non curans de exemplo,computans Deum inter animalia. Deinde cum dicit:

Continuum vero et finitum quando unum aliquid ex pluribus est, quae insunt, maxime quidem potentia, si autem non et energia.

Exponit secundum membrum. Circa quod duo facit. Primo ipsum exponit. Secundo ipsum subdividit. Secunda ibi : Horum vero.

Ad evidentiam primi notandum, quod licet totum integrale non tantum sit in continuis, sed etiam in non continuis et discretis, exponit tamen illud totum in continuis, ubi forsan est magis manifestum, quod dicitur. Dicit ergo quod continuum et finitum, id est, perfectum totum integrale dicitur, quando fit unum aliquid ex pluribus quae insunt, maxime quidem si insunt in potentia; si autem non scilicet sunt in potentia, quod insint energia, id est, in actu,idem enim significat energia, quod in actu.

Notandum, quod ut probatur 3. Physic. cap. de infinito. t. c. 66. infinitum magis habet rationem partis quam totius, et ideo Philosophus loquens de hoc toto integraii dicit ipsum continuum, et infinitum.

Notandum etiam quod partes, ex quibus totum constat, possunt accipi dupliciter, et possunt esse in toto dupliciter scilicet vel in potentia, vel in actu; in potentia quidem sunt in toto, quod est vere unum, ut habetur 7. hujus, t. c. 60. et 7. Phys. circa finem, t. c. 37. sed partes sunt actu in toto, quod non est vere unum, nisi sicut acervus: magis autem est unum et per consequens totum, quod habet partes in potentia, quam quod habet in actu, licet sit oppositum, aspiciendo ad partes; nam partes magis habent esse cum sunt in actu, quam cum sunt in potentia. Alia littera sic habet, quod continuum est unum de pluribus quae insunt maxime quidem perfectione, id est, in actu, sin autem potestate, et postea sequitur littera nostra: sed ut dicitur, et bene illa littera superfluit, et fuit forte vitium transferentis, qui forte invenit duas litteras et transtulit utramque, et sic fecit errorem, ut ambae litterae in unum conjungerentur. Deinde cum dicit:

Horum vero eorumdem magis, quae sunt natura quam arte talia, quemadmodum et in uno dicimus tanquam existente totalitate unione aliqua.

Hic subdividit secundum membrum postquam ipsum exposuit. Circa quod duo facit, secundum quod innuit duas divisiones. Secunda ibi : Amplius quanto. Dicit ergo, quod horum eorumdem, scilicet continuorum magis sunt talia, scilicet tota quae sunt supple continua natura quam quae arte, quemadmodum diximus, et in uno supra cap. de Uno, ubi dictum est,

quod illa, quae sunt continua per naturam, sunt magis unum quam quae sunt continua ab arte, tanquam totalitate existente unione aliqua, id est, ac si totalitas sit quaedam unio, ita quod magis totum est et magis unum: ex his habemus unam divisionem membri illius, scilicet quod quaedam sunt continua per naturam, quaedam per artem. Deinde cum dicit :