Lactantius, Divinarum Institutionum Liber IV

Patrologiae Cursus Completus

Elenchus Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur

Notitiae Biographicae Necnon Et Bibliographicae De Sanctis Pontificibus Romanis Marcellino, Marcello, Eusebio, Melchiade, Et De Rheticio Aeduensi Epis

Sanctus Marcellinus Papa.

§ I.— Quando et quamdiu sederit.

§—II. De antiqua fabula qua Marcellinum idolis thus obtulisse vulgatum est.

§ III.— Vulgatae synodi Suessanae seu Sinuessanae de Marcellino papa gesta.

Sanctus Marcellus Papa.

§ I.— Quando et quamdiu sederit.

§ II.— De constantia Marcelli in servanda poenitentiae disciplina.

De Sancto Marcello Martyre Damasi Papae Carmen.

§ III.— De decreto quod Marcello adscribitur, ubi de usu quo pueros monasteriis parentes offerebant, disseritur.

Sanctus Eusebius Papa.

§ I.— Quando et quamdiu sederit.

§ II.— In quo vulgatum de S. Eusebio carmen explicatur.

Epigramma De S. Eusebio.

§ III.— De epistolis ac decretis Eusebio papae adscriptis.

Sanctus Melchiades Papa.

§ I.— Quando et quamdiu sederit.

§ II.— De litteris Maxentii imperatoris ac praefecti praetorio Melchiadi datis, quibus illi ecclesiis quae fuerant ablata, restitui jubebant.

§ III.— Donatistarum causa Melchiadis cognitioni a Constantino imperatore demandatur.

Exemplum Epistolae.

ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ

§ IV.— Melchiadis sententia de Caeciliani causa.

§ V.— Melchiadis judicium Donastistae antiqui respuunt, eumque postmodum traditionis librorum recentiores falso accusant.

§ VI.— De decretis Melchiadi papae attributis.

Rheticii, Episcopi Aeduensis, Dictum De Baptismo.

Anonymi Carmen De Laudibus Domini.

Celsi In Altercationem Jasonis Et Papisci Praefatio De Judaica Incredulitate, Ad Vigilium Episcopum.

Praefatio Nicolai Lenglet Dufresnoy In Lactantium.

Lactantii Vita.

Insignium Virorum Testimonia De L. Caecilio Firmiano Lactantio.

Eusebius Caesariensis, in Chronico, IV saeculo:

S. Hieronymus, de Scriptoribus eccl., V saeculo:

Idem, Commentar. in Eccles. cap. X:

Idem, in cap. IV Epistolae Pauli ad Ephesios:

Idem, in epistola 13, ad Paulinum:

Idem, in epistola 83 (al. 84), ad Magnum:

Eucherius episcopus, in epist. ad Valerianum, V saeculo:

Honorius, Augustodun. presbyter, de Luminaribus Ecclesiae, sive de Scriptoribus eccles., XII saeculo:

Abbas Trithemius, de Scriptoribus ecclesiasticis, XV saeculo:

Raphael Volaterranus, Antropol., lib. XVI, ut sup., XV saeculo.

Franciscus Petrarcha, Epistolarum Senilium lib. I, epistola 4, ad Joannem Boccacium, XIV saeculo:

Et ibidem paulo infra:

Idem, Invectivar. in medic. lib. primo, ad fin.:

Et de Otio religiosorum lib. primo:

Et libro secundo:

Et paulo infra:

Idem, Rerum Memorabilium lib. primo, in M. Varrone:

Joannes Franciscus Picus, lib. de Stud. divinae atque humanae philosoph., cap. 7, XV saeculo:

Idem, lib. III Epistolar., epistola 10:

Leonardus Aretinus, in epistola ad Constantiam Sfortiam, XV saeculo:

L. Coelius Rhodiginus, Antiquarum Lect. lib. VI, cap. 18, XV saeculo:

Idem, libro IX, cap. 12:

Et paulo post ibidem:

Joannes Ludovicus Vives, Valentinus, ad finem libri tertii de Tradend. Discipl., XVI saeculo:

Et libro quarto:

Et libro quinto.

Joannes Baptista Pius, Annotat. c. 98, XVI saeculo:

Gregorius Giraldus Veronen., Dialogo quinto de Hist. poetarum, XVI saeculo:

Franciscus Floridus, Subsecivarum Lect. lib. II, cap. 4, XVI saeculo:

Gulielmus Canterus, Novar. Lect. lib. III, cap. 30, XVI saeculo:

Synthesis Doctrinae Lactantii.

Naevi Lactantii, Et Errores.

Naevi theologici sunt:

Naevi chronologici.

Naevi philosophici sunt:

Annotationes Censoriae In Quaedam Lactantii Errata, Ex Codice Manuscripto Bibliothecae Regiae Numero MDCLXXIII, Inter Theologos, In-Folio.

Propositiones Quae In Lactantio Reperiuntur Ad Fidem Pertinentes, A Catholicis Caute Legendae, In Notis, Vel Pio Sensu Explicatae, Vel Confutatae, Ex

Elenchus Manuscriptorum Codicum Lactantii. Manuscripti Codices:

Admonitio In Sequentem Notitiam.

Notitia Manuscriptorum Codicum Lucii Caecilii Firmiani Lactantii, Qui Asservantur Romae, In Apostolica Bibliotheca Vaticana.

Codices Vaticani Quos non viderunt nec Josephus, nec Sigismundus Isaeus, in editione Firmiani Lactantii.

Codices Nunc Vaticani, Olim Palatini.

Bibliothecae Vaticanae Urbinatensis Codices Lactantii.

Codices Vaticani Bibliothecae Regiae Alexandrinae, Id est, ex Bibliotheca Christinae Alexandrae, reginae Suecorum.

Variae Editiones Lactantii.

Partes Lactantianorum Operum Seorsim Editae.

Quaedam Lactantiana In Linguas Vulgares Versa.

Dissertationes Ad Lactantium.

Analysis Libri Primi Lactantii.

Rationibus.

Auctoritatibus.

Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Divinarum Institutionum Liber Primus. De Falsa Religione Deorum.

Praefatio. Quanti Sit Et Fuerit Semper Cognitio Veritatis.

Caput Primum. De religione et sapientia.

Caput II. Quod providentia sit in rebus humanis.

Caput III. Uniusne potestate Dei mundus regatur, an multorum?

Caput IV. Quod unus vere sit Deus a prophetis etiam praenuntiatus.

Caput V. De testimoniis poetarum et philosophorum.

Caput VI. De divinis testimoniis et de Sibyllis et earum carminibus.

Caput VII. De testimoniis Apollinis et deorum.

Caput VIII. Quod Deus sine corpori sit, nec sexu ad procreandum egeat.

Caput IX. De Hercule et ejus vita et morte.

Caput X. De Aesculapii, Apollinis, Neptuni, Martis, Castoris et Pollucis, Mercurii atque Liberi vita et gestis.

Caput XI De Jovis ortu, vita, regno, nomine et morte, et de Saturno et Urano.

Caput XII. Quod stoici figmenta poetarum ad philosophicam tranferunt rationem.

Caput XIII. Quam vanae sint et inanes stoicorum interpretationes de diis et ibi de Jovis ortu, Saturno et Ope.

Caput XIV. Quid de diis Euhemeri et Ennii doceat sacra historia.

Caput XV. Quomodo, cum fuerint illi homines, dii fuerint nominati

Caput XVI. Qua ratione dii esse non possint, quos sexus differentia discernit et quod in naturam Dei non cadit officium generandi.

Caput XVII. De Stoicorum eadem sententia et ibi de deorum aerumnis et turpitudinibus.

Caput XVIII. De deorum consecratione propter collata in homines beneficia.

Caput XIX. Quod Deum verum simul cum diis vanis nemo possit colere.

Caput XX. De diis Romanorum propriis et eorum sacris.

Caput XXI. De diis Barbarorum quibusdam propriis, et eorum sacris, ac itidem de Romanis.

Caput XXII. Quid auctor praedictarum vanitatum in Italia apud Romanos fuerit, et quis apud alias gentes.

Caput. XXIII. De vanarum superstitionum aetatibus, et quibus coeperint temporibus.

Analysis Libri Secundi, Qui Inscribitur De Origine Erroris.

Liber Secundus. De Origine Erroris.

Caput Primum. Quod rationis oblivio faciat homines ignorantes veri Dei, qui colitur in adversis, et in prosperis contemnitur.

Caput II. Quae fuerit prima causa fingendi simulacra de vera Dei imagine, et ejus vero cultu.

Caput III. Quod Cicero aliique doctiores peccaverunt, non avertendo populos ab errore.

Caput. IV. De Simulacris, ornamentisque templorum, et eorum contemptu, etiam ab ipsis Gentilibus.

Caput V. Quod solus omnium creator Deus est colendus, non vero elementa, nec corpora coelestia: Refelliturque Stoicorum sententia, qui stellas et astr

Caput VI. Quod nec mundus totus, nec elementa sint Deus, nec animata.

Caput VII. De Deo, et religionibus insipientium de avaritia et majorum auctoritate.

Caput VIII. De rationis usu in religione deque somniis, auguriis, oraculis, talibusque portentis.

Caput IX. De Diabolo, Mundo, Deo, Providentia, Homine et ejus sapientia.

Caput X. De mundo ejusque partibus, elementis et tempestatibus.

Caput XI. De animantibus, homine, Prometheo, Deucalione, Parcis.

Caput XII. Quod animalia non sponte nata sint, sed dispositione divina, cujus fecisset nos conscios Deus, si scire expediret.

Caput XIII. Quare duo sexus in homine: quid sit mors ejus prima, quid secunda et de primorum parentum culpa et poena.

Caput XIV. De Noe vini inventore: qui primi scientiam astrorum habuerint, ac de ortu falsarum religionum.

Caput XV. De inquinatione angelorum, et duobus generibus daemonum.

Caput XVI. Daemones nihil posse in eos qui in fide solidati sunt.

Caput XVII. Astrologiam, aruspicinam et similes artes esse daemonum inventa.

Caput XVIII. De Dei patientia et ultione, daemonum cultu, et falsis religionibus.

Caput XIX. De simulacrum et terrenarum rerum cultu.

Caput XX. De philosophis, deque veritate.

Analysis Libri Tertii Lactantii. Vanitas Philosophiae Et Philosophorum.

Liber Tertius. De Falsa Sapientia Philosophorum.

Caput Primum. Veritatis collatio cum eloquentia cur eam non sunt assecuti philosophi: de stylo simplici Scripturarum.

Caput II. De philosophia, et quam inanis fuerit ejus in exponenda veritate occupatio.

Caput III. Philosophia quibus rebus constet et quis fuerit Academicae sectae auctor primarius.

Caput IV. Scientiam a Socrate, opinationem a Zenone esse sublatam.

Caput V. Multarum rerum scientiam esse necessariam.

Caput VI. De sapientia, et Academicis et Physicis.

Caput VII. De philosophia ethica et summo bono.

Caput VIII. De summo bono, et animi corporisque voluptatibus et virtute.

Caput IX. De summo bono, et de cultu veri Dei atque Anaxagorae refutatio.

Caput X. Proprium hominis est Deum cognoscere et colere.

Caput XI. De religione, sapientia, ac summo bono.

Caput XII. De duplici pugna corporis et animae atque de appetenda virtute propter vitam aeternam.

Caput. XIII. De animae immortalitate, deque sapientia, philosophia et eloquentia.

Caput XIV. Quod Lucretius et alii erraverunt, ac ipse Cicero, in statuenda sapientiae origine.

Caput XV. Senecae error in philosophia: et quomodo philosophorum oratio cum eorum vita pugnet.

Caput XVI. Quod recte docentes philosophi male vivant, teste Cicerone unde non tam philosophiae, quam sapientiae studendum est.

Caput XVII. A Philosophia ad philosophos transit, initio ab Epicuro sumpto et quomodo Leucippum et Democritum habuerit auctores erroris.

Caput XVIII. Pythagorici et Stoici, animarum immortalitatem statuentes, voluntariam mortem inaniter persuadent.

Caput XIX. Cicero et alii sapientissimi animarum immortalitatem, sed infideliter docent et quod bona vel mala mors ex ante acta vita sit ponderanda.

Caput XX. Socrates aliis prudentior fuit in philosophia, quamvis in multis desipuerit.

Caput XXI. De Platonis doctrina, quae respublicas destrueret.

Caput XXII De Platonis praeceptis, iisdemque reprehensis.

Caput XXIII. De erroribus quorumdam philosophorum, deque sole et luna.

Caput XXIV. De antipodibus, de coelo ac sideribus.

Caput XXV. De addiscenda philosophia et quanta ad ejus studium sint necessaria.

Caput XXVI. Sapientiam sola doctrina coelestis largitur et quam sit efficax lex Dei.

Caput XXVII. Quam parum philosophorum praecepta conferant ad veram sapientiam, quam in sola religione invenies.

Caput XXVIII. De vera religione, deque natura fortuna num sit dea et de philosophia.

Caput XXIX. De fortuna iterum et virtute.

Caput XXX. Epilogus ante dictorum et qua ratione sit transeundum a vanitate philosophorum ad sapientiam veram et veri Dei cognitionem, in quo solo vi

Analysis Libri Quarti Qui Inscribitur De Vera Sapientia Et Religione.

Liber Quartus. De Vera Sapientia Et Religione.

Caput Primum. De priore hominum religione, et quomodo error transfusus sit in omnem aetatem, ac de septem Graeciae sapientibus.

Caput II. Ubi quaerenda sit sapientia quare Pythagoras et Plato non accesserunt ad Judaeos.

Caput III. Sapientia et religio divelli non possunt necessarium est ut naturae Dominus sit uniuscujusque pater.

Caput IV. De sapientia itidem et religione, atque de jure patris et domini.

Caput V. Oracula prophetarum sunt inspicienda et de temporibus eorum, atque judicum et regum.

Caput VI. Deus omnipotentem genuit Filium atque de eo testimonia Sibyllarum et Trismegisti.

Caput VII. De nomine Filii atque unde Jesus et Christus appellatur.

Caput VIII. De ortu Jesu in spiritu et in carne de spiritibus et testimoniis Prophetarum.

Caput IX. De Verbo Dei.

Caput X. De Jesu adventu de Judaeorum casibus ac eorum regimine usque ad Passionem Dominicam.

Caput XI. De causa Incarnationis Christi.

Caput XII. De Jesu ortu ex Virgine, de ejus Vita, Morte, et Resurrectione atque de iis rebus testimonia Prophetarum.

Caput XIII. De Jesu Deo et homine atque de eo prophetarum testimonia.

Caput XIV. De Jesu sacerdotio a Prophetis praedicto.

Caput XV. De Jesu vita et miraculis atque de iis testimonia.

Caput XVI. De Jesu Christi passione quod fuerit praedicta.

Caput XVII. De Judaeorum religionibus, ac eorum odio in Jesum.

Caput XVIII. De passione Dominica, et quod ea praenuntiata fuerit.

Caput XIX. De Jesu morte, sepultura et resurrectione atque de iis rebus praedicta.

Caput XX. De Jesu in Galilaeam post resurrectionem profectione atque de utroque Testamento, Vetere et Novo.

Caput XXI. De Jesu ascensione, eaque praedicta et de discipulorum praedicatione et gestis.

Caput XXII. Argumenta Infidelium contra Jesu incarnationem.

Caput XXIII. De praecipiendo et agendo.

Caput XXIV. Eversio argumentorum supra objectorum.

Caput XXV. De Jesu adventu in Carne, et Spiritu, ut Deum inter et hominem mediator esset.

Caput XXVI. De cruce Jesu et caeteris tormentis, et de Agni legalis figura.

Caput XXVII. De mirandis per Crucis virtutem effectis, ac de Daemonibus.

Caput XXVIII. De spe et vera religione, atque de superstitione.

Caput XXIX. De religione christiana, et de Jesu cum Patre conjunctione.

Caput XXX. De Haeresibus et Superstitionibus vitandis, et quae sit sola et vera Ecclesia Catholica.

Analysis Libri Quinti. De Justitia.

Liber Quintus. De Justitia.

Caput Primum. De non damnandis reis, inaudita causa unde Litteras sacras contempserint philosophi de primis assertoribus religionis christianae.

Caput II. Quantum a temerariis hominibus impugnata fuit veritas christiana.

Caput III. De Veritate christianae doctrinae, et adversariorum vanitate atque Christum non fuisse magum.

Caput IV. Cur istud opus editum sit atque iterum de Tertulliano et Cypriano.

Caput V. Quae sub Saturno erat vera justitia, hanc Jupiter fugavit.

Caput VI. Explosa justitia, cupiditas, iniquae leges, audacia, avaritia, ambitio, superbia, impietas, aliaque regnarunt vitia.

Caput VII. De Jesu adventu et fructu atque de ejus saeculi virtutibus et vitiis.

Caput VIII. De justitia omnibus nota ac non suscepta de vero Dei templo, atque de ejus cultu, ut cuncta conterantur vitia.

Caput IX. De sceleribus impiorum, et Christianorum cruciatibus.

Caput X. De falsa pietate, et de falsa et vera religione.

Caput XI. De crudelitate gentilium in christianos.

Caput XII. De vera virtute atque de existimatione boni aut mali civis.

Caput XIII. De Christianorum incrementis et suppliciis.

Caput XIV. De Christianorum fortitudine.

Caput XV. De stultitia, sapientia, pietate, aequitate et justitia.

Caput XVI. De officiis viri justi, et aequitate Christianorum.

Caput XVII. De Christianorum aequitate, sapientia et stultitia.

Caput XVIII. De justitia, sapientia et stultitia.

Caput XIX. De virtute, et Christianorum cruciatibus ac de jure patris et domini.

Caput XX. De vanitate et sceleribus impiarum religionum, et Christianorum cruciatibus.

Caput XXI. De cultu deorum et Dei veri atque de bestiis quas coluerunt Aegyptii.

Caput XXII. De furore daemonum in Christianos, et errore infidelium.

Caput XXIII. De justitia et patientia Christianorum.

Caput XXIV. De ultione divina in Christianorum tortores.

Analysis Libri Sexti, De Vero Cultu.

Liber Sextus. De Vero Cultu.

Caput Primum. De Dei veri cultu et innocentia, atque de cultu falsorum deorum.

Caput II. De falsorum deorum et veri Dei cultu.

Caput III. De viis, et de vitiis et virtutibus ac de coeli praemiis et infernorum poenis.

Caput IV. De viis vitae, de voluptatibus, necnon de incommodis Christianorum.

Caput V. De falsa virtute, et eadem vera ac de scientia.

Caput VI. De summo bono et virtute deque scientia ac justitia.

Caput VII. De via erroris ac veritatis quod ea simplex sit, angusta et ardua, atque Deum habeat ducem.

Caput VIII. De erroribus Philosophorum, ac varietate Legum.

Caput IX. De Lege et Praecepto Dei de Misericordia, atque errore Philosophorum.

Caput X. De Religione erga Deum, et Misericordia erga homines atque de Mundi principio.

Caput XI. De personis in quas beneficium sit conferendum.

Caput XII. De generibus beneficentiae, et operibus misericordiae.

Caput XIII. De poenitentia, de misericordia, ac peccatorum venia.

Caput XIV. De affectibus, ac de iis Stoicorum sententia, et de virtute, vitiis et misericordia.

Caput XV. De affectibus ac de iis Peripateticorum sententia.

Caput XVI. De affectibus, ac de iis Peripateticorum eversa sententia: quis sit verus affectuum, quique eorum malus usus.

Caput XVII. De affectibus ac eorum usu de patientia et summo bono Christianorum.

Caput XVIII. De quibusdam Dei mandatis et patientia.

Caput XIX. De affectibus eorumque usu, atque de tribus furiis.

Caput XX. De sensibus et eorum voluptatibus brutorum et hominis atque de oculorum voluptate et spectaculis.

Caput XXI. De aurium voluptatibus, et sacris Litteris.

Caput XXII. De saporis et odoris voluptatibus.

Caput XXIII. De tactus voluptate et libidine, atque de matrimonio et continentia.

Caput XXIV. De poenitentia, de venia, ac praeceptis Dei.

Caput XXV. De sacrificio, et de dono Dei digno atque de forma laudandi Deum.

Analysis Libri Septimi, De Vita Beata.

Liber Septimus. De Vita Beata.

Caput Primum. De mundo et qui sint credituri, qui vero non, atque ibi reprehensio perfidorum.

Caput II. De errore philosophorum, ac de divina sapientia atque de aureo saeculo.

Caput III. De natura et de mundo atque reprehensio Stoicorum et Epicureorum.

Caput IV. Quod omnia in aliquem usum creata sunt, etiam quae mala videntur: quare homo in tam fragili corpore ratione fruatur.

Caput V. De hominis creatione, atque de dispositione mundi, et de summo bono.

Caput VI. Quare mundus et homo creati sunt quam sit inanis cultus deorum.

Caput VII. De philosophorum varietate, eorumque veritate.

Caput VIII. De immortalitate animae.

Caput IX. De aeternitate animae, atque de virtute.

Caput X. De vitiis et virtutibus, atque de vita et morte.

Caput XI. De temporibus postremis, atque de anima et corpore.

Caput XII. De anima et corpore atque de conjunctione eorum, et discessu ac reditu.

Caput XIII. De Anima, ac testimonia de ejus aeternitate.

Caput XIV. De Mundi temporibus primis ac postremis.

Caput XV. De Mundi vastatione et mutatione imperiorum.

Caput XVI. De mundi vestatione, ejusque prodigiis.

Caput XVII. De falso propheta et incommodis piorum, et illius internecione.

Caput XVIII. De mundi casibus in extremo, ac de iis praedictis a vatibus.

Caput XIX. De adventu Christi ad judicium, et de falso propheta devicto.

Caput XX. De Christi judicio, de Christianis, atque de anima.

Caput XXI. De cruciatibus et poenis animarum.

Caput XXII. De errore poetarum, atque de animae reditu ab inferis.

Caput XXIII. De resurrectione animae, atque ejus rei testimonia.

Caput XXIV. De renovato mundo.

Caput XXV. De postremis temporibus, ac de urbe Roma.

Caput XXVI. De daemonis emissione, alteroque maximo judicio.

Caput XXVII. Adhortatio et confirmatio piorum.

Admonitio In Sequens Fragmentum.

Sancti Augustini Fragmentum De Extremo Judicio.

Dissertatio De Septem Divinarum Institutionum Libris, Auctore D. Nic. Le Nourry, O. S. B.

Caput Primum. Septem librorum analysis.

Articulus Primus. Analysis libri primi.

Articulus II. Analysis libri secundi.

Articulus III. Analysis libri tertii.

Articulus IV. Analysis libri quarti.

Articulus V. Analysis libri quinti.

Articulus VI. Analysis libri sexti.

Articulus VII. Analysis libri septimi.

Caput II. De horum librorum auctore, titulo, argumentis, numero, divisione in capita, ac quas ob rationes in lucem editi sint.

Articulus Primus. De horum librorum auctore, ac titulo, quid Institutionum divinarum nomine intelligatur, de totius Operis, singulorumque librorum tit

Articulus II. Quibus rationibus Lactantius ad hos libros conficiendos adductus sit, et utrum Minucius Felix, Tertullianus ac Cyprianus non plene susce

Articulus III. De duobus philosophis gentilibus, quorum impiis scriptis Lactantius ad hos libros divulgandos impulsus est, et utrum ab ipso christiana

Caput III. De horum librorum aetate, ac variis fragmentis, quae videntur inepte iis inserta, et de erroribus Lactantio adscriptis.

Articulus Primus. Quo tempore Lactantius hos libros scripserit, et utrum duas divulgaverit eorum editiones.

Articulus II. Utrum Lactantius hos libros Constantino Magno nuncupaverit eumque una et altera oratione allocutus sit.

Articulus III. De fragmentis pluribus quae spuria videntur, et Lactantii textui praepostere inserta.

Articulus IV. De variis erroribus Lactantio adscriptis.

Notae In Libros Divinarum Institutionum. Josephi Isaei Caesenatis.

Notae In Primum Librum Divinarum Institutionum Lactantii Firmiani.

Admonitio O. F. Fritzsche In Divinarum Institutionum Epitomen.

Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Epitome Divinarum Institutionum, Ad Pentadium Fratrem.

Praefatio. Totius epitomes ac institutionum concilium et ratio.

Caput Primum. (Div. Inst. lib. I, c. 3.) De Divina Providentia.

Caput II. (Div. Inst. lib. I, c. 2.) Quod Deus sit unus, nec possint esse plures.

Caput III. (Div. Inst. lib. I, c. 3 et 5.) De Deo uno testimonia poetarum.

Caput IV. (Div. Inst. lib. I, c. 5.) Quod Deus sit unus testimonia philosophorum.

Caput V. (Div. Inst. lib. I, c. 6.) Quod unum Deum vates, id est Sibyllae praedicant.

Caput VI. (Div. Inst. lib. I, c. 8.) Deus, cum sit aeternus et immortalis, sexu et successione non eget.

Caput VII. (Div. Inst. lib. I, c 9.) De Herculis vita facinorosa et morte.

Caput VIII. (Div. Inst. lib. I, c. 10.) De Aesculapio, Apolline, Marte, Castore et Polluce, atque de Mercurio et Baccho.

Caput IX. (Div. Inst. lib. I, c. 19 et 21.) De deorum turpitudinibus.

Caput X. (Div. Inst. lib. I, c. 11.) De Jove, ac ejus vita libidinosa.

Caput XI. (Div. Inst. lib. I, c. 11.) Varia emblemata, quibus Jovis turpitudines velarunt poetae.

Caput XII. Poetae ea, quae ad deos spectant, non omnia fingunt.

Caput XIII. (Lib. I Div. Instit. cap. 11.) Narrantur facta Jovis ex Euhemero historico.

Caput XIV. Saturni et Urani gesta ex historicis desumpta.

Caput XX. (Lib. I Div. Instit. cap. 11.) De Diis Romanorum propriis.

Caput XXI. (Div. Instit. lib. I, c. 20.) De sacris deorum Romanorum.

Caput XXII. (Div. Instit. lib. I, c. 22.) De sacris introductis a Fauno et Numa.

Caput XXIII. (Div. Inst. lib. I, c. 21.) De diis et sacris barbarorum.

Caput XXIV. (Div. Inst. lib. I, c. 22.) De origine sacrorum et religionem.

Caput XXV. (Div. Inst. lib. I, c. 22 et 23.) De aureo saeculo de simulacris ac Prometheo, qui primus hominem effigiavit.

Caput XXVI. (Div. Inst. lib. II, c. 5.) De elementorum et astrorum cultu.

Caput XXVII. (Div. Inst. lib. II, c. 13.) De hominis creatione, peccato et poena ac de angelis, tum bonis, tum malis.

Caput XXVIII. De daemonibus, ac eorum operationibus malis.

Caput XXIX. (Div. Inst. lib. II, c. 9 et 18.) De Dei patientia atque providentia.

Caput XXX. (Div. Inst. lib. I, c. 18 III, c. 2 et 3.) De falsa sapientia.

Caput XXXI. (Div. Inst. lib. III, c. 3 et 4.) De scientia et opinatione.

Caput XXXII. (Div. Inst. lib. III, c. 4 et 7.) De philosophorum sectis, ac dissentione.

Caput XXXIII. (Div. Inst. lib. III, c. 7 et 8.) Quod summum bonum sit in vita quaerendum.

Caput XXXIV. (Div. Inst. lib. III, c. 9.) Quod ad justitiam nati sint homines.

Caput XXXV. (Divin. Inst. lib. III, c. 13.) Quod immortalitas sit summum bonum.

Caput XXXVI. (Div. Inst. lib. III, c. 17 et 18.) De philosophis, scilicet Epicuro et Pythagora.

Caput XXXVII. (Div. Inst. lib. III, c. 18 et 20.) De Socrate, ac ejus contradictione.

Caput XXXVIII. (Div. Inst. lib. III, c. 21.) De Platone, cujus doctrina ad veritatem propius accedit.

Caput XXXIX. (Div. Inst. lib. III, c. 18, 23, 24.) De variis philosophis, ac de antipodis.

Caput XL. (Div. Inst. lib. III, c. 28.) De philosophorum insipientia.

Caput XLI. De vera religione ac sapientia.

Caput XLII. (Div. Inst. lib. IV, c. 3 et 7.) De sapientia religiosa Christi nomen nulli notum, nisi ipsi et Patri.

Caput XLIII. (Div. Inst. lib. I, c. 8 IV, c. 10 et 11.) De Jesu Christi nomine, et duplici nativitate.

Caput XLIV. (Div. Inst. lib. IV, c. 12 et 13.) Duplex Christi nativitas ex prophetis probatur.

Caput XLV. (Div. Inst. lib. IV, c. 14.) Christi virtus et opera probantur ex Scripturis.

Caput XLVI. (Div. Inst. lib. IV, c. 18.) Probatur ex prophetis passionem ac mortem Christi praenuntiatam fuisse.

Caput XLVII. (Div. Inst. lib. IV, c. 19 et 21.) De Jesu Christi resurrectione, apostolorum missione, Servatorisque in coelum ascensione.

Caput XLVIII. (Div. Inst. lib. IV, cap. 20.) De Judaeorum exhaeredatione, et Gentilium adoptione.

Caput XLIX. (Div. Inst. lib. IV, cap. 29.) Quod Deus non est nisi unus.

Caput L. (Div. Inst. lib. IV, c. 25.) Cur Deus humanum corpus assumpsit, ac mortem passus fuit.

Caput LI. (Div. Inst. lib. IV, c. 26.) De Christi morte in cruce.

Caput LII. (Div. Inst. lib. V, c. 9.) Spes salutis hominum in veri Dei agnitione, et de odio ethnicorum in christianos.

Caput LIII. (Div. Inst. lib. V, c. 21.) Rationes odii in christianos expenduntur, et refelluntur.

Caput LIV. De religionis libertate in adorando Deo.

Caput LV. Ethnici justitiam in sequendo Deo crimine impietatis infamant.

Caput LVI. ( olim I.) (Div. Inst. lib. V, c. 16 et 17.) De justitia, quae est veri Dei cultus.

Caput LVII. (Div. Inst. lib. III, c. 17 et 18 V, 15 17 18 et 19.) De sapientia et stultitia.

Caput LVIII, alias II. (Div. Inst. lib. VI, c. 1 et 2.) De vero cultu Dei et sacrificio.

Caput LIX, olim III, al. De viis vitae, et primis mundi temporibus.

Caput LX. (Div. Inst. lib. VI, c. 3.) De justitiae officiis.

Caput LXI. (Div. Inst. lib. VI, c. 15, 16, 19, 24.) De affectibus.

Caput LXII, alias V. (Lib. VI Inst., c. 12, 18, 20, 23.) De voluptatibus sensuum coercendis.

Caput LXIII, olim VI. (Div. Inst. lib. VI, c. 18 et 20.) Spectacula esse potentissima ad corrumpendos animos.

Caput LXIV. (Lib. VI Inst., c. 18.) Affectus sunt domandi, et a vetitis abstinendum.

Caput LXV alias VII. (Lib. VI Inst., cap. 10 et seq.) Praecepta eorum quae jubentur et de misericordia.

Caput LXVI, alias VIII. (Lib. VI Inst., cap. 23.) De fide in religione, et de fortitudine.

Caput LXVII, alias IX. (Lib. VI Inst., c. 24 et 25 VII, c. 2 et 3.) De poenitentia, animae immortalitate, et de Providentia.

Caput LXVIII. (Lib. VI div. Inst., cap. 4.) De mundo, homine et Dei providentia.

Caput LXIX, alias X. (Lib. VII Inst., c. 5, 8 et seq.) Mundum propter hominem, et hominem propter Deum esse factum.

Caput LXX. (Lib. VII Inst., c. 12, 13, 20, 21.) Animae immortalitas confirmatur.

Caput LXXI, alias XI. (Lib. VII Inst., c. 15, 16, 17, 19.) De postremis temporibus.

Caput LXXII. (Lib. VII Inst., c. 20, 24, 26.) De Christo e coelo descendente ad universale judicium, et de regno millenario.

Caput LXXIII, alias XII. (Lib. VII Inst., c. ult.) Spes salutis in Dei religione et cultu.

Syllabus Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

Sanctus Marcellinus Papa.

Sanctus Marcellus Papa.

Sanctus Eusebius Papa.

Sanctus Melchiades Papa.

Lactantii Divinarum Institutionum

Dissertatio De Septem DIV. Institut. Libris, Auctore D. Le Nourry.

Josephi Isaei Caesenatis notae in septem libros Div. Institut. Lactantii.

0538B Caput XXIX. De religione christiana, et de Jesu cum Patre conjunctione.

Fortasse quaerat aliquis, quomodo, cum Deum nos unum colere dicamus, duos tamen esse asseveremus, Deum Patrem et Deum Filium: quae asseveratio plerosque in maximum impegit errorem. Quibus cum probabilia videantur esse, quae dicimus, in hoc uno labare nos arbitrantur, quod et alterum, et mortalem Deum fateamur. De mortalitate jam diximus: nunc de unitate doceamus. Cum dicimus Deum Patrem, et Deum Filium, non diversum dicimus, nec utrumque secernimus; quia nec Pater sine Filio esse potest, nec 0538C Filius a Patre secerni, si quidem nec Pater sine Filio nuncupari, nec Filius potest sine Patre generari. Cum 0539A igitur et Pater Filium faciat, et Filius Patrem, 0539A una utrique mens, unus spiritus, una substantia est: sed ille quasi exuberans fons est, hic tamquam defluens ex eo rivus; ille tamquam sol, hic quasi radius a sole porrectus. Qui quoniam summo Patri et fidelis, et carus est, non separatur: sicut nec rivus a fonte, nec radius a sole; quia et aqua fontis in rivo est, et solis lumen in radio: aeque nec vox ab ore sejungi, nec virtus, aut manus a corpore divelli potest. Cum igitur a prophetis idem manus Dei, et virtus, et sermo dicatur, utique nulla discretio est; quia et lingua sermonis ministra, et manus in qua est virtus, individuae sunt corporis portiones.

Propiore uti exemplo libet. Cum quis habet filium, quem unice diligit; qui tamen sit in domo, et in manu patris, licet ei nomen domini potestatemque concedat, 0539B civili tamen jure et domus una, et unus dominus nominatur. Sic hic mundus una Dei domus est; et Filius ac Pater, qui unanimes incolunt mundum, Deus unus, quia et unus est tamquam duo, et duo tamquam unus. Neque id mirum, cum et Filius sit in Patre, quia Pater diligit Filium, et Pater in Filio, quia voluntati Patris fideliter paret, nec unquam, faciat aut fecerit, nisi quod Pater aut voluit, aut jussit. Denique unum Deum esse tam patrem, quam filium, Esaias in illo exemplo, quod superius posuimus, ostendit, cum diceret: Adorabunt te, et in te precabuntur, quoniam in te Deus est; et non est alius Deus praeter te. Sed et alio loco similiter ait: Sic dicit Deus rex Israel; et qui eruit eum Deus aeternus: Ego primus, 0539C et ego novissimus; et praeter me non est Deus. Cum duas Personas proposuisset, Dei regis, id est, Christi; et Dei Patris, qui eum post passionem ab inferis excitavit, sicut ostendisse diximus Oseam prophetam, qui ait: Et de manu inferorum eruam eum: tamen ad utramque Personam referens, intulit, Et 0540A praeter me non est Deus, cum posset dicere praeter nos: sed fas non erat plurali numero separationem tantae necessitudinis fieri. Unus est enim solus, liber, Deus summus, carens origine, quia ipse est origo rerum; et in eo simul et Filius, et omnia continentur. Quapropter cum mens et voluntas alterius in altero sit, vel potius una in utroque, merito unus Deus uterque appellatur, quia quidquid est in Patre, ad Filium transfluit, et quidquid in Filio, a Patre descendit. Non potest igitur ille summus, ac singularis Deus nisi per Filium coli. Qui solum Patrem se colere putat, sicut Filium non colit, ita ne Patrem quidem. Qui autem Filium suscipit, et nomen ejus gerit, is vero cum Filio simul et Patrem colit, quoniam legatus, et nuntius, et sacerdos summi Patris est Filius. Hic templi maximi janua est, hic lucis via, hic dux salutis, hic ostium 0540B vitae.