SUMMARIUM.

Sententia antiquorum, quod sola materia sit substantia rerum, et juxta eam materia describitur. Contra quos ostendit, materiam non esse maxime ens. Vide Doctorem hic quaest. 5. et 2. d. 12. q. 1. ubi optime discutit naturam materiae, et difficultates concernentes eam, probans contra D. Thomam eam esse ens actuale, et propriam habere existentiam.

Et adhuc materia substantia fit; si enim non ipsa substantia quae est alia diffugit, aliis enim sublatis nihil praeter ipsam apparet remanens ; nam alia quidem corporum sunt passiones, et factiones, et potentiae. Longitudo vero, et latitudo, et profunditas quantitates quaedam sunt, sed non substantiae. Quantitas enim non substantia, sed magis cui insunt haec ipsa primum, illud est substantia: at vero ablata longitudine, latitudine et profundo, nihil videmus remanens, nisi si quid est determinatum ab his. Quare materiam necesse videri solam substantiam sic intendentibus.

Comparat ad invicem membra dictae subdivisionis secundum opinionem antiquorum. Circa quod duo facit : Primo enim facit quod dictum est, et adducit eorum rationem. Secundo arguit contra eos. Secunda ibi : Sed impossibile.

Ad evidentiam hujus notandum, quod antiqui Philosophi ex debilitate forte intellectus non pertingentes ad notitiam formae substantialis, posuerunt totam substantiam rerum esse solam materiam: hanc substantiam alii dicentes ignem, alii aquam, alii aerem, etc. ut patet ex primo hujus, ita quod secundum eos materia erat maxime substantia et ens, ideo sola materia erat tota substantia rei. Circa hoc ergo sic procedit: quia primo praemittit hujus opinionis rationem. Secundo juxta hoc subjungit materiae descriptionem ib: dico autem materia. Dicit ergo quod et materia substantia sit, supple maxime secundum opinionem antiquorum, quorum rationem subdit : enim, pro quia, si non ipsa, scilicet materia, sit substantia diffugit, scilicet a nobis, quae est alia, scilicet substantia praeter materiam: aliis enim, scilicet a materia sublatis, supple a rebus sensibilibus, in quibus substantia est maxime manifesta, ut superius dictum est, nihil apparet remanens praeter supple quam materia: nam aliorum a materia, aliae quidem sunt passiones corporum, puta calidum, frigidum, album et dulce, etc. aliae sunt factiones, puta generationes, et corruptiones, et motus: aliae sunt potentiae, puta qualitates de secunda specie, vel potentiae, id est, artes sive habitus practici, qui potentiae rationales nominantur, de quibus omnibus clarum est, quod non sunt substantiae: quia qualitas non est substantia, sed magis illo modo est substantia illud, cui primum insunt haec ipsa, id est dictae dimensiones, scilicet quantitates, nam primum subjectum omnium est substantia. At vero ablata longitudine, latitudine et profunditate nihil videmus, scilicet remanere, nisi supple subjectum si quid est determinatum, id est, distinctum et terminatum ab his, scilicet dimensionibus, quod est ipsa materia, quia ex ratione dicta, sic intendentibus, scilicet antiquis necesse est videri solam materiam esse, scilicet substantiam: sed ista ratio fefellit antiquos, ex eo scilicet quod, ut dictum est, non devenerunt in notitiam formae substantialis, et ideo sola accidentia posuerunt formas rerum, ipsam materiam totam rerum substantiam forte arbitrantes. Deinde cum dicit :

Dico autem materia quae est secundum se nullatenus, neque quid, neque quantitas, neque aliquid aliud eorum dicitur, quibus ens est determinatum, est enim quoddam de quo praedicatur horum quodlibet rui est esse alterum, et categoriarum unicuique, alia namque de substantia praedicantur, haec vero de materia. Quare quod est ultimum secundum se, neque quid, neque quantitas, neque aliud aliquid est, neque negationes, etenim haec erunt secundum accidens. Ex his ergo speculantibus accidit substantiam, esse materiam.

Subjungit juxta praedictam opinionem materiae descriptionem, dicens : dico autem materiam quae secundum se, id est, secundum suam quidditatem, neque est quid, id est, substantia, neque qualitas, neque aliquid aliud dicitur aliorum generum quibus ens est determinatum, id est per se divisum. Unde subdit quod supple ipsa materia, est quoddam de quo quodlibet horum praedictorum praedicatur, scilicet denominative ; cui, scilicet materiae, est esse alterum, et unicuique categoriarum praedictarum, ita quod materia quae subjicitur aliis habet diversum esse ab his, quae de ipsa denominative praedicantur. Ad cujus declarationem subdit, alia namque, scilicet genera de substantia praedicantur, praedicatione denominativa ; haec vero, id est, substantia de materia praedicatur, scilicet denominative ; sicut enim accidentia praedicantur denominative de substantia, ut dicendo, lapis est albus, sic substantia praedicatur de materia, ut dicendo, ista materia est lapidea, Ex quo sequitur quod : Illud quod est ultimum subjectum, scilicet materia, de qua omnia alia praedicantur secundum se, id est secundum suam quidditatem: nec est quid, id est, substantia, nec quantitas, nec aliquid aliud, quod per se sit in genere, et non solum materia non est aliquid tale, sed nec itasque negationes, ita quod materia sit formaliter negatio, ut negatione de materia formaliter praedicentur. Cujus causam subdit, enim pro quia, hae, scilicet negationes erunt per accidens, supple in materia: quod forte dicit ad excludendum opinionem Platonis, qui non distinxit inter materiam et privationem, ut dicitur, 1. Physic. text. com. 79. Ultimo concludit : quia speculantibus ex h is,scilicet praedictis rationibus, accidit dicere materiam esse substantiam, scilicet solam et maxime ut superius dicebatur.

Notandum, quod praedicatio est duplex : quaedam essentialis, et quaedam denominativa. Exemplum primi : homo est animal. Exemplum secundi; Mel est dulce. Praedicatio etiam denominativa est duplex : quaedam est extrinseca et alterius generis, puta cum ens unius generis praedicatur de ente alterius generis, exemplum : Homo est albus et quaedam intrinseca et ejusdem generis, puta cum pars praedicatur de toto, vel totum de parte, quando utrumque est ejusdem generis, exemplum : Homo est animatus, vel Anima est humana. Et est differentia inter has praedicationes denominativas,quia illa quae extrinseca est, non est convertibilis; nam licet bene dicatur : Homo est albus, non tamen e converso proprie dicitur : Albedo est humana. Sed illa quae est intrinseca utique potest converti, nam sicut bene dicitur : Homo est animatus, ita e converso : Anima est humana. Hoc etiam modo compositum praedicatur de materia, ut hic dicitur, et e converso materia de composito, ut patet quinto hujus capitulo sexto, text. com. 12. Quando ergo ait Philosophus quod de materia horum praedicatur Praedicamentorum unumquodque, non intendit de Praedicatione essentiali, sed denominativa, alioquin magis concluderetur quod materia esset substantia vel quantitas etc. quam quod nullum eorum esset, loquitur ergo de praedicatione denominativa. Attendendum tamen quod aliter alia praedicamenta praedicantur denominative de substantia vel de materia, et aliter substantia de materia, quia accidentia praedicantur de substantia, et de materia denominative praedicatione extrinseca: substantia vero praedicatur de materia denominative praedicatione intrinseca, et ideo ex hac praedicatione non potestinferri quod materia non sit de essentia substantiae compositae. Deinde cum dicit

Sed. impossibile, etenim separabile et ii hoc aliquid inesse videtur maxime substantiae. Quapropter species et quod ex ambobus substantia videtur esse magis quam materia.

Arguit contra dictas opiniones, ostendens quod materia non est maxime substantia per talem rationem. De ratione substantiae videntur esse duo, scilicet quod sit separabilis ab aliis, et quod sit hoc aliquid: sed materia non est hujusmodi, ergo materia non est maxime substantia. Dicit ergo, sed impossibile, scilicet est, materiam esse maxime substantiam, aut solam materiam esse substantiam; etenim pro quia, esse separabile, et esse hoc aliud, videtur inesse maxime substantiae, quod supple non competit materiae, sed magis composito per formam; quapropter species, id est forma, et quod

ex ambobus, id est, compositum, vide- bitur esse substantia magis quam materia. Notandum,. quod maxime proprium videtur esse substantiae quod sit separabilis; nam accidens non est separabile per naturam a substantia, sed substantia ab accidente: iterum alia entia magis significant quale quid, quam hoc aliquid, substantia autem proprie significat hoc aliquid, neutrum autem horum competit materiae secundum se. Nam materia nec est separabilis, nec est hoc aliquid ; forma autem licet non sit separabilis, et hoc aliquid, tamen quia per formam fit compositum ens actu, ut sic potest esse separabilis, et hoc aliquid, ideo sequitur quod forma et compositum sint magis substantia quam materia. Deinde cum dicit:

Attamen eam quae nunc ex ambobus substantiam. Dico autem eam quae ex materia et forma dimittendum. Posterior enim est et aperta, manifesta autem est aliqualiter et materia. Itaque de tertia autem perscrutandum est haec, nam maxime dubitabilis.

Declarat qualiter agendum sit de membris, sive partibus praecedentis divisionis dicens, quod licet supple forma et compositum sint magis substantia quam materia, attamen substantiam quae est ex ambobus, dico autem eam quae est composita ex materia et forma,nunc idest, ad praesens, dimittendum. Cujus duplicem causam tangit : tum quia est posterior, naturaliter quam materia et forma, sicut principiatum prin cipiis, et ideo cognitio materiae et formae praecedit cognitionem substantiae compositae; tum quia sub stantia composita est apto, id est manifesta cum scilicet subjacet sensui, et est confessa ab omnibus antiquis, et ideo non oportet tantum circa ipsam immorari. Et addit qu od materia etiam aliqualiter est manifesta, scilicet in opinione antiquorum, qui solam materiam substantiam ponebant ; et ideo relinquitur quod de tertia substantia, scilicet de forma perscrutandum sit supple potius et principalius.

Notandum, quod hoc dicit specialiter ad improbandum opinionem antiquorum, qui formam substantialem tanquam minus notam omnino dimittebant; et ideo ad videndum veritatem de forma substantiali, de qua verissime est scientia, dicit quod de ea perscrutandum est quam maxime, utpote quia maxime est dubitabilis. Tunc sequitur illa pars: