In Caput V.

Illud esse verum dicebat. Ambigebam nonnihil, excidissetne hic vox aliqua, jugum videlicet, aut tropaeum, aliave similis. Sed consultus ea de re amplissimus et doctissimus Cuperus, hunc scrupulum mihi exemit. Quod autem res suas per picturas, aut incisos lapides, memoriae prodere solerent Romani, vitio vertendum non puto. Quot res pulcherrimas haberemus notiores, si studium hoc fuisset gentibus etiam aliis! Legantur, si lubet, quae Plinius lib. XXXV, c. 4, de Messala, L. Scipione, Hostilio Mancino, imprimisque de Augusto narrat, item quae Aur. Victor de L. Aemilio triumphum de Liguribus in tabula 0396D pictum proponente publice, et alia apud alios passim. Nec pingebant modo: sed marmoribus item incidebant res gestas frequentissime; quod ex tropaeis marmoreis Marii, quae supersunt etiam nunc, ex arcubus Constantini aliorumque triumphalibus, monumentisque aliis, docet Caesar Bulengerus in commentario de triumphis. Nummi quoque, ut jam monuit illustris Cuperus, ostendunt passim, victorias suas quanto studio posteris notas reddere laboraverint; in quibus non modo plurimi occurrunt, Caesarum qui referant tropaea, sed nonnulli libera quoque civitate facti, in quibus victor premit victi cervicem, aut terga. Exemplo sit ille Pauli Aemilii apud Goltzium, in quo non multo secus ac Sapores insultat victo victor.

Usque ad vitium tamen laborasse Romanos de suis omnibus pictura similibusque exprimendis artibus, temporis praesertim eorum, qui hic memorantur, imperatorum, 0397A non dissimulat Casaubonus ad Vitam Pescennii Nigri, cap. 6, quem velim adiri. Sed jam exigit (puto) lector, ut laudata superius ab amplissimo Cupero Nazianzeni verba exhibeam. Νόμος ἐστὶ βασιλικὸς, οὐκ οἶδα μὲν εἰ καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις παρ᾽ ὅσοις τὸ βασιλεύεσθαι, Ῥωμαίοις δὲ καὶ τῶν σφόδρα (Ed. Gr. Lat. Par. A. 1630, λίαν) σπουδαζομένων, εἰκόσι δημοσίαις τιμᾶσθαι τοὺς βασιλεύοντας. οὐ γὰρ ἐξάρκουσιν οἱ στέφανοι, καὶ τὰ διαδήματα, καὶ τὸ τῆς ἀλουργίδος ἄνθος, οἵτε ἀριθμούμενοι νόμοι. καὶ φόροι, καὶ τὸ τῶν ἀρχομένων πλῆθος, συγκρατεῖν (Ead. συγκροτεῖν) τούτοις τὴν βασιλείαν. ἀλλὰ δεῖ καὶ προσκυνήσεως αὐτοῖς, ὑφ᾽ ἡς σεμνότεροι δόξουσιν οὐκ ἵν᾽ αὐτοὶ προσκύνωνται μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν (Ead. τῆς pro τῶν) ἐν πλάσμασί τε καὶ χρώμασιν, ἵν ᾖ τὸ σέβας αὐτοῖς ἀπληστότερον τε καὶ τελειότερον (Ead. τελεώτερον) ταύταις ταῖς εἰκόσιν ἄλλόι μὲν ἄλλότι τῶν βασιλέων προσπαραγράφεσθαι χαιρούσιν. οἱ μὲν τῶν πόλεων τὰς λαμπροτέρας δωροφορούσας, οἱ δὲ νίκας ὑπὲρ κεφαλῆς στεφανούσας, οἱ δὲ τοὺς ἐν τέλει προσκυνοῦντας, καὶ τοῖς τῶν 0397B ἀρχῶν τιμωμένους (Ead. τιμωμένοις) συνθήμασιν. οἱ δὲ θηροφονίας καὶ εὐστοχίας, οἰ δὲ βαρβάρων ἡττημένων, καὶ ὕπὸ τοῖς ποσὶν ἐῤῥιμμένων ((ἢ κτεινομένων)) (Desunt in eadem editione voces uncinulis inclusae. Ead. post verba τῶν πραγμάτων μονον, addit: ἐφ᾽ οἵς μέγα φρονοῦσιν) πολυειδῆ σχήματα. φιλοῦσι γὰρ οὐ τὰς ἀληθείας τῶν πραγμάτων μόνον, ἀλλὰ καὶ (Ead. καὶ τὰ τούτων) τούτων ἰνδάλματα. Vere haec sanctus ille Scriptor; foretque facillimum haec omnia singulatim illustrare. Sed cum quivis idem possitnon nimium ignarus rerum Romanarum, contentus ero notasse in praesens, originem conculcandorum a victoribus collorum, aut tergorum, videri ab Oriente profectam, et perantiquam esse. Ita Josuae ducis jussu, primores Israelitarum colla regum devictorum calcant pedibus, Jos. X, 24. Ab hac tam veteri, tam nota consuetudine, phrasis illa videtur orta, συντρίβειν ὑπὸ τοὺς πόδας, sive conculcare: significare autem subigere, sen domare, aut in ordinem redigere hostem, modumque 0397C illi ponere, ne noceat in posterum. Habes eam Genes. III, 15; ps. CXIX, CXVIII; Rom. XVI, 20. Quibuscum aliquot alia dicta Biblica conveniunt. Quae omnia licet sanctissima sint, planeque mystica, consuetudinem tamen Orientalium ostendunt. Verum de his alii pluribus.